Edición de «Alfredu'l Grande»

{{persona}}
'''Alfredu'l Grande''' (tamién llamáu ''Ælfred'', del [[Idioma anglosaxón|inglés antiguu]]: ''Ælfrēd'') (n. [[849]] – m. [[26 d'ochobre]] de [[899]]) o '''san Alfredu'l Grande''', foi [[Reinu de Wessex|rei de Wessex]] dende [[871]] hasta la so muerte. Fízose célebre por defender el so reinu contra los [[viquingu|viquingos]], convirtiéndose como resultáu d'esto nel únicu rei de la so dinastía en ser llamáu «El Grande» o Magno, pol so pueblu. Foi tamién el primer rei de Wessex que se autoproclamó rei de los [[anglosaxones]]. La so vida conozse gracies a [[Asser]], cronista [[Gales|galés]]. Home cultu y lletráu, ayudó enforma a la [[educación]] y a ameyorar el sistema de [[lleis]] del so reinu. Veneráu como [[santu]] nes ilesies [[católica]], [[ortodoxa]] y [[anglicana]], la so fiesta llitúrxica celébrase'l [[26 d'ochobre]].

== Entamos ==
Nació na llocalidá de [[Wantage]], nel condáu de [[Berkshire (Inglaterra)|Berkshire]], nel añu [[849]], siendo'l quintu y menor de los fíos varones —fueron seis en total— d'[[Ethelwulfo]], rei de Wessex, y de la so primer esposa, [[Osburga]].

En [[855]], al morrer la so madre, acompañó al so padre a un pelegrinaxe a [[Roma]], pasando al so regresu una temporada na corte del rei [[Carlos el Calvo]] de [[Francia]], realizándose entós la segunda boda de Ethelwulfo cola fía del rei francés, [[Judith de Francia|Judith]].

Ethelwulfo muerre'l [[13 de xineru]] de [[858]], siendo asocedíu pol so segundu fíu, [[Ethelbaldo de Wessex|Ethelbaldo]], que cásase cola so madrasca Judith.

Nada se sabe de los siguientes años d'Alfredo mientres los reinaos de los sos dos hermanos mayores, [[Ethelbaldo de Wessex|Ethelbaldo]] y [[Ethelberto de Wessex|Ethelberto]] que s'asocedieron rápido. Foi nel reináu del tercer hermanu —cuartu n'orde de nacencia—, [[Etelredo I]], cuando'l mozu Alfredo empezó la so vida público y brilloso carrera militar en contra de los [[viquingu|viquingos]]. Según el cronista Asser, gracies a los sos ésitos militares foi-y concedíu'l títulu de ''secundarius'' o co-rei, siendo posiblemente aprobáu esti cargu pol [[Witenagemot|Conseyu Real]] pa evitar problemes na socesión en casu de que'l rei morriera en batalla, anque con ello se desheredaba a los dos fíos de Etelredo.

== Matrimoniu y descendencia ==
Casar na llocalidá de [[Winchester]], nel añu [[868]], con [[Ethelswitha Mucel|Ethelswhita]], fía de Etelredo, señor de Gainsborough y descendiente de los reis de [[Mercia]] per llinia materna. D'esti matrimoniu nacieron seis fíos:

* [[Ethelfleda de Wessex|Ethelfleda]] (n. [[869]] – m. Tamworth, Staffordshire, [[12 de xunu]] de [[918]]), reina de Mercia al asoceder al so home ([[911]]); casada con Etelredo, rei de Mercia (m.[[911]]).
* [[Edmundo (870-899)|Edmundo]] (n. [[870]] – m. [[899]]), coronáu en vida del so padre como co-rei de Wessex, pero morrió primero qu'él.
* [[Eduardo'l Viejo|Eduardo]] (n. [[872]] – m. Farndon-on-Dee, [[17 de xunetu]] [[924]]), moteyáu «el Viejo», asocede al so padre como rei de Wessex.
* [[Ethelgiva]] (n. [[875]] – m. [[896]]), monxa, abadesa de Shaftesbury, Dorset. 
* [[Elfrida de Wessex|Elfrida]] (n. [[877]] – m. [[7 de xunu]] de [[929]]), casada con [[Balduino II de Flandes|Balduino II]], conde de [[Flandes]] (n.[[864]]-m.[[918]]) y fíu del tercer matrimoniu de la madrasca del so padre, Judith.
* [[Æthelweard]] (n. [[880]] – m. [[26 d'ochobre]] de [[920]]); padre de tres fíos. Los dos mayores, Elfwine y Ethelwine, morrieron na batalla de Brunanburgh en [[937]], y el menor, Thurcytel, foi abá de Croyland (Lincolnshire).

== Primeres aiciones ==
En [[869]], lluchando al llau del so hermanu Etelredo, fixo una tentativa fracasada de quitar a [[Mercia]] de la presión de los [[daneses]]. Mientres cuasi dos años Wessex esfrutó d'una tregua. Pero a finales de [[870]] volver# a entamar les hostilidaes, y l'añu siguiente sería conocíu como l'añu de les batalles d'Alfredo». Nueve batalles realizar con variada fortuna, anque'l llugar y la fecha de dos d'elles nun se rexistraron. Una escaramuza acertada na [[batalla de Englefield]], Berkshire ([[31 d'avientu]] de 870), foi siguida por una derrota severa na [[batalla de Reading (871)|batalla de Reading]] ([[4 de xineru]] de [[871]]), para, cuatro díes más tarde, llograr una brillosa victoria na [[batalla de Ashdown]], cerca de [[Compton Beauchamp]], en [[Shrivenham Hundred]]. 

El [[22 de xineru]] de [[871]], los daneses ganaron de nuevu a los ingleses en [[Batalla de Basing|Basing]], y el [[23 d'abril]] de 871 en [[Batalla de Marton|Marton]], [[Wiltshire]], na que muerre'l rei Etelredo I; los dos batalles ensin identificar quiciabes asocedieron nel intervalu.


== Ascensu al tronu y nueves dificultaes ==
Habiendo muertu Etelredo I en batalla, Alfredo a la fin xube al tronu de Wessex, siendo coronáu en Kingston-upon-Thames el mesmu día.

Ente qu'él taba ocupáu col entierru y les ceremonies aciages del so hermanu, los daneses ganaron al exércitu inglés na so ausencia nun llugar desconocíu, y una vegada más na so presencia, en Wilton nel mes de mayu. Dempués de que fuera fecha la paz, y que polos siguiente cinco años ocuparon los daneses otres partes d'Inglaterra, Alfredo viose obligáu a nun realizar nueves aiciones que nun fueren más allá de la observación y proteición de la frontera. Les coses camuden en [[876]], cuando los daneses, so un nuevu líder, [[Guthrum I d'Estanglia|Guthrum]], tornen al reinu y ataquen [[Wareham (Dorset)|Wareham]]. D'ellí, a empiezos de [[877]] y so la sida de negociaciones, incursionaron escontra l'oeste y tomaron [[Exeter]]. Equí Alfredo bloquiar, y gracies a que la flota danesa nun llegó en siendo esvalixada por una nube, los viquingos tuvieron que sometese y retirase a [[Mercia]]. En xineru de [[878]] los daneses volvieron a la llucha y fixeron un ataque repentín en [[Chippenham]], una plaza fuerte la cual Alfredo tuviera calteniendo dende Navidá, «''y la mayoría de la xente fueron prindaes, sacante'l rei Alfred, que con una pequeña tropa aconceyada por sigo mesmu llogra fuxir... pol monte y el banzáu, y dempués de Pascua él... constrúi una fortaleza en Athelney, y dende esa fortaleza empezó a lluchar contra l'enemigu''» (crónica).

== Lleendes del periodu ==
Una lleenda diz cómo, amarutáu como un fuxitivu nos banzaos d'[[Athelney]], en [[Petherton]], al norte de [[Somerset]], dempués de la primer invasión danesa, foi vistu por una llabradora y ella dio-y abrigu, ignorante de la so identidá, dexándolo que la ayudar a faer delles tortas que dexara cocinar nel fueu mientres diba faer otros queferes. Esmolecíu colos problemes del reinu, Alfredo dexó que les tortas quemárense y foi cutíu pola muyer cuando volvió. Una vegada espuesta la identidá del rei, la muyer esculpóse profusamente, pero Alfredo aportunó qu'él yera'l que tendría d'esculpase. Toa esta historia de qu'Alfredo, mientres el so retiru en Athelney, saliera a la vista como un fuxitivu y ayudara a una muyer a cocinar unes tortas, ye falsa. En realidá él taba entamando la resistencia. Coles mesmes, otres lleendes suponer amarutáu como arpista pa entrar al campu de Guthrum y afayar los sos planes.

== Victoria decisiva ==
A mediaos de [[mayu]] de [[878]], los preparativos taben llistos y Alfredo colar d'[[Athelney]], axuntándose-y nel camín les fuercies militares de [[Somerset]], [[Wiltshire]] y [[Hampshire]]. Los daneses pel so llau, moviéronse fuera de [[Chippenham]], y los dos exércitos enfrentar na [[batalla de Edington]], en [[Wiltshire]]. La resultancia foi una victoria decisiva p'Alfredo. Los daneses fueron sometíos. Guthrum, el rei danés, y 29 de los sos principales homes tomaron el bautismu. Como resultáu d'esto, Inglaterra estremar en dos tierres, la metá al suroeste en manes de los [[saxones]] y la metá nororiental que se conocería agora como'l [[Danelaw]]. Al añu siguiente ([[879]]) non solamente [[Wessex]], sinón tamién [[Mercia]], al oeste de [[Watling Street]], taba llibre del invasor. Ésti ye l'arreglu conocíu polos historiadores como la [[Tratáu de Wedmore|paz de Wedmore]] (878), anque nun hai documentu dalgunu que pruebe la so esistencia.

== Nuevos problemes ==
Sicasí por aquel tiempu anque la metá nororiental d'Inglaterra, incluyendo [[Londres]], taba nes manes de los daneses, la verdá ye que la marea camudara na so contra. Per aquellos años había paz na isla, pero los daneses calteníense ocupaos n'[[Europa]]. Un ataque a [[Kent]] en [[884]] ó [[885]], anque refugáu con ésitu, animó a los daneses d'[[Reinu d'Estanglia|Anglia del Este]] a remontase. Les midíes tomaes por Alfredo pa reprimir esta sulevación rematen con tomar de Londres en [[885]] ó [[886]], y col tratáu conocíu como [[paz d'Alfredo y de Guthrum]], pol que les llendes del tratáu de Wedmore (con cual confundir de cutiu) fueron modificaos materialmente pa beneficiu d'Alfredo.

=== Aición de Edmundo contra los daneses ===
Una vegada más y mientres una dómina hubo sele; pero na primavera de [[892]] ó [[893]] la última nube desamarrar. Los daneses, atopando la so posición n'Europa cada vegada más y más precaria, cruciaron a Inglaterra en dos grupos, col agregáu de 330 homes en barcos, y atrinchérense nuna vasta estensión n'[[Appledore (Kent)|Appledore]], [[Kent]], y otru grupu menor fai lo mesmo en [[Haesten]], [[Milton, Kent|Milton]], tamién en Kent. El fechu de que los nuevos invasores traxeren a les sos esposes y neños con ellos son demostraciones qu'ésta nun yera una simple incursión, sinón que yera una tentativa significativa, n'alcuerdu col pueblu de [[Northumbria]] y los daneses d'[[Anglia Oriental]], de conquistar Inglaterra. Alfredo, en [[893]] ó [[894]], tomó una posición d'onde podría reparar dambes fuercies. Ente qu'él taba en negociaciones con Haesten, los daneses de Appledore esplotaron ya invadieron el norte, dirixiéndose escontra l'oeste, pero fueron algamaos pol fíu mayor d'Alfredo, Edmundo, siendo derrotaos en [[Farnham]], y conducíos a un abellugu na [[islla de Thorney]], en [[Hertfordshire Colne]], onde fueron forzaos a sometese. Entós cai tamién [[Essex]], y dempués de sufrir otra derrota en [[Benfleet]], la fuercia danés de Haesten, en [[Shoebury]] someter al so mandu.

=== Aiciones d'Alfredo ===
Alfredo tuviera en camín de dir relevar al so fíu en Thorney cuando oyó que Northumbria y los daneses de Anglia del Este sitiaben [[Exeter]] y una plaza fuerte non nomada na oriella norte de [[Devon]]. Alfredo darréu entaínase a colar escontra l'oeste y llibra del sitiu a Exeter; el nome del otru llugar nun se rexistra. Mentanto la fuercia de Haesten poner en marcha sobre'l valle del Támesis, posiblemente cola idea d'asistir a los sos aliaos nel oeste. Pero una fuercia combinao sol mandu los trés grandes ''ealdormen'' ('caballeros') de [[Mercia]], de [[Wiltshire]] y de [[Somerset]], facer recular escontra'l noroeste, finalmente siendo alcanzaos y bloquiaos en [[Buttington]], que dalgunos identifiquen con [[Buttington Tump]] na boca del ríu Wye, otros con Buttington cerca de [[Welshpool]]. Una tentativa de romper les llinies ingleses foi ganada con grandes perdes nel campu danés; los qu'escaparon abellugar en Shoebury. Ellí, depués de reforzase, fixeron un ataque repentín al traviés d'Inglaterra y ocuparon les ruines romanes de [[Chester]]. L'exércitu inglés nun intentó un bloquéu d'iviernu, pero destruyó toles fontes de provisiones pela redolada. A principios de [[894]] o [[895]] la falta d'alimentu obligó a los daneses a retirase una vegada más a [[Essex]]. A fines d'esi añu y empiezos de 895 o [[896]] los daneses tomaron les sos naves y navegaron sobre'l [[Támesis]] y el Lea y fortificáronse a venti milles de [[Londres]]. Un ataque direutu contra les llinies daneses falló, pero más palantre nesi añu Alfredo llogra los medios p'apexar el ríu col fin de prevenir la salida de les naves daneses. Los daneses vieron que taben atrapaos y decidieron atacar la parte norte en [[Bridgenorth]], ensin ésitu. Al añu siguiente ([[896]] o [[897]]), rindiéronse. Dalgunos retiráronse a [[Northumbria]], otros a [[Anglia del Este]]; los que nun teníen nenguna conexón n'Inglaterra retirar al continente. La llarga campaña terminara.

== Gobiernu posterior ==
Una vegada terminada la llucha colos daneses, Alfredo concentrar en reforzar la marina real, siendo construyíes diverses embarcaciones d'alcuerdu al gustu del rei.

Tamién decidió reconstruyir la organización civil, gravemente estropiada mientres la invasión danesa, favoreciendo a los desamparaos y ganándose el títulu de «Proteutor del Probe» (Asser).

Asser tamién fala de manera grandiosa alrodiu de les rellaciones d'Alfredo con potencies estranxeres, anque nun hai muncha información disponible a esti respectu. Él verdaderamente sostuvo correspondencia con [[Elías III, patriarca de Xerusalén]], y unvió probablemente una misión a la India. Les embaxaes a Roma qu'aseguraben la salvación de les almes ingleses al papa yeren abondo frecuentes; ente que l'interés d'Alfredo en países estranxeros demostrar polos insertamientos qu'él fixo na so traducción d'[[Orosio]].

Alredor del añu [[890]], [[Wulfstan de Haithabu]] entamó un viaxe de [[Haithabu]] en [[Xutlandia]] a lo llargo del [[Mar Bálticu]] a la ciudá prusiana de [[Truso]]. Wulfstan dio detalles del so viaxe a Alfredo.

Les sos rellaciones colos príncipes célticos na metá meridional de la islla tán más clares. Comparativamente tempranu nel so reináu los príncipes de [[Gales]], por cuenta de la presión nelles de Gales del norte y de [[Mercia]], acoyer a la proteición d'Alfredo. Más palantre Gales del norte siguió'l so exemplu, y cooperó col rei inglés na campaña de [[893]] o [[894]]. Qu'Alfredo unviara [[irlandeses]] a monesterios europeos puede aceptase pola autoridá de Asser; la visita de trés pelegrinos «escotos» (esto ye, irlandeses) a Alfredo en [[891]] ye de xuru auténtica; la historia qu'él mesmu na so niñez foi unviáu a [[Irlanda]] a que se curara por [[St. Modwenna]], anque mítica, puede demostrar l'interés del rei nesa isla.

== Fallecimientu ==
Morrió en [[Winchester]], el [[26 d'ochobre]] de 899, a los 50 años d'edá, y foi soterráu na abadía de Newminster, pero depués treslladóse a l'abadía de Hyde, en Winchester.

== Lliteratura ==
* Saga Saxones, viquingos y normandos, de [[Bernard Cornwell]]: ''Northumbria, l'últimu reinu'' (''The Last Kingdom'', 2004), ''Svein, el del caballu blancu'' (''The Pale Horseman'', 2005), ''Los señores del Norte'' (''The Lords of the North'', 2006), ''El cantar de la espada'' (''Sword Song'', 2007), ''La tierra en llapaes'' (''The Burning Land'', 2009), "Muerte de Reis", ( " Death of Kings, 2013 "); [[La Balada del Caballu Blanco|"La Balada del Caballu Blanco"]], 2011 (''The Ballad of the White Horse'', 1911), de [[G. K. Chesterton]] 

== Filmografía ==
* ''[[Alfredu'l Grande (película)|Alfredu'l Grande]]'', [[película]] de [[1969]] dirixida por [[Clive Donner]], con [[David Hemmings]] nel papel d'Alfredo y [[Michael York]] nel de Guthrum.

== Música ==
* ''[[Alfredo il Grande]]'', [[ópera]] de [[Gaetano Donizetti]] representada per vegada primera nel [[Teatro San Carlo]] de [[Nápoles]] en [[1823]].

== Ver tamién ==
* [[Padre de la nación]]

== Enllaces esternos y fontes ==
{{commonscat|Alfred the Great}}
* [http://www.uv.es/~ivorra/Historia/AEM/SigloIXf.htm Biografía], [[Universidá de Valencia]].
* [http://www.diomedes.com/Inglaterra1b.htm Historia d'Inglaterra]
* [http://www.brathair.com/Revista/N3/Alfredo_O_Grande.pdf «Alfredo O Grande: un Rei Saxao Non Esope de Marie de France»], revista ''Brathair'', núm. 2 (1), 2002. En portugués y formatu [[PDF]].

{{Socesión
|títulu= [[Monarques británicos|Rei d'Inglaterra]]
|periodu = 871-899
|predecesor = [[Etelredo I]]
|socesor = [[Eduardo'l Viejo]]
}}

== Referencies ==
{{llistaref}}

== Enllaces esternos ==
{{enllaces persona}}
{{NF|849|899}}

{{Tradubot|Alfredo el Grande}}

[[Categoría:Reis de Wessex]]
[[Categoría:Casa de Wessex]]
[[Categoría:Santos y santes de la Ilesia católica]]
[[Categoría:Santos y santes]]
[[Categoría:Reis santos]]
[[Categoría:Reis del sieglu IX]]
[[Categoría:Reis y reines d'Inglaterra]]