Web3 üçün mənbəyə bax

{{Səhv salma|Semantik veb}}
'''"Web3"''' (həmçinin '''Veb 3.0''' olaraq tanınır <ref name=":8">{{Cite news |last=Edelman |first=Gilad |title=What Is Web3, Anyway? |language=en-US |magazine=Wired |url=https://www.wired.com/story/web3-gavin-wood-interview/ |url-status=live |access-date=December 3, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220210233332/https://www.wired.com/story/web3-gavin-wood-interview/ |archive-date=February 10, 2022 |issn=1059-1028}}</ref><ref name="crunch">{{Cite web |last=Alford |first=Harry |date=September 16, 2021 |title=Crypto's networked collaboration will drive Web 3.0 |url=https://social.techcrunch.com/2021/09/16/cryptos-networked-collaboration-will-drive-web-3-0/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211110034411/https://social.techcrunch.com/2021/09/16/cryptos-networked-collaboration-will-drive-web-3-0/ |archive-date=November 10, 2021 |access-date=November 9, 2021 |website=[[TechCrunch]] |language=en-US}}</ref><ref name=":2">{{Cite web |last=Khoshafian |first=Setrag |date=March 12, 2021 |title=Can the Real Web 3.0 Please Stand Up? |url=https://www.rtinsights.com/can-the-real-web-3-0-please-stand-up/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210312133316/https://www.rtinsights.com/can-the-real-web-3-0-please-stand-up/ |archive-date=March 12, 2021 |access-date=November 9, 2021 |website=RTInsights |language=en-US}}</ref>) [[Ümumdünya hörümçək toru]]nun yeni bir iterasiyası olub, məzmunu  [[desentralizasiya]], [[Blokçeyn|blokçeyn texnologiyaları]] və token əsaslı iqtisadiyyat kimi konseptləri əhatə edən bir ideyadır.<ref>Fenwick,  Mark and Jurcys,  Paulius, The Contested Meaning of Web3 and Why it Matters for (IP) Lawyers (January 27, 2022).  Available at SSRN: {{SSRN|4017790}} or <nowiki>http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4017790</nowiki></ref> Bəzi texnoloqlar və jurnalistlər onu [[Veb 2.0]] ilə müqayisə ediblər. Burada məlumat və məzmunun əsasən "[[Böyük Texnologiya]]" adlandırılan sayca kiçik şirkətlər qrupunda mərkəzləşdiyini söyləyiblər.<ref name=":0">{{Cite web |last=Mak |first=Aaron |date=November 9, 2021 |title=What Is Web3 and Why Are All the Crypto People Suddenly Talking About It? |url=https://slate.com/technology/2021/11/web3-explained-crypto-nfts-bored-apes.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211109110921/https://slate.com/technology/2021/11/web3-explained-crypto-nfts-bored-apes.html |archive-date=November 9, 2021 |access-date=November 9, 2021 |website=[[Slate (magazine)|Slate]] |language=en}}</ref> "Web3" termini 2014-cü ildə [[Ethereum]] həmtəsisçisi [[Gavin Vud]] tərəfindən irəli sürülüb və bu ideya 2021-ci ildə [[kriptovalyuta]] həvəskarları, böyük texnologiya şirkətləri və [[vençur kapitalı]] firmaları tərəfindən maraqla qarşılanıb.<ref name=":0" /><ref name=":7"/> Web3 anlayışı ilk dəfə 2013-cü ildə təqdim edilmişdir.<ref>{{Cite web|title=METHOD OF ORGANIZING E-MAIL|language=en|url=https://patents.google.com/patent/RU2013154454A/en|access-date=2023-06-10|last=Bodrenko|first=Andrei I.|date=December 6, 2013|url-status=live|archive-date=2023-06-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20230610154913/https://patents.google.com/patent/RU2013154454A/en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Video Calling System and Browser for I2P network|language=en|url=https://2013.secrus.org/submitted-presentations/video-calling-system-and-browser-for-i2p-network|access-date=2023-06-10|last=Bodrenko|first=Andrei I.|date=October 24, 2013|url-status=live|archive-date=2023-06-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20230610154916/https://2013.secrus.org/submitted-presentations/video-calling-system-and-browser-for-i2p-network}}</ref>

Tənqidçilər [[Sərvətin bölüşdürülməsi|sərvətin]]  kiçik bir qrup investor və fərdə mərkəzləşdirilməsi<ref name=":92">{{Cite web |last=Kastrenakes |first=Jacob |date=December 21, 2021 |title=Jack Dorsey says VCs really own Web3 (and Web3 boosters are pretty mad about it) |url=https://www.theverge.com/2021/12/21/22848162/jack-dorsey-web3-criticism-a16z-ownership-venture-capital-twitter |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211224164513/https://www.theverge.com/2021/12/21/22848162/jack-dorsey-web3-criticism-a16z-ownership-venture-capital-twitter |archive-date=December 24, 2021 |access-date=December 22, 2021 |website=The Verge}}</ref> və ya daha geniş məlumatların toplanması səbəbindən məxfiliyin itirilməsi ilə bağlı narahatlıqlarını ifadə etdilər.<ref name=":112">{{Cite news |title=People are talking about Web3. Is it the Internet of the future or just a buzzword? |language=en |work=NPR.org |url=https://www.npr.org/2021/11/21/1056988346/web3-internet-jargon-or-future-vision |url-status=live |access-date=2022-01-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211121110540/https://www.npr.org/2021/11/21/1056988346/web3-internet-jargon-or-future-vision |archive-date=November 21, 2021}}</ref> [[İlon Mask]] və [[Cek Dorsi]] kimi milyarderlər "Web3"-ün [[dəbə görə deyilən sadə bir söz]]  və ya marketinq termini kimi xidmət etdiyini iddia edirlər.<ref name=":122">{{Cite web |last=Locke |first=Taylor |date=December 20, 2021 |title=To Elon Musk, Web3 seems more like a 'marketing buzzword' than a reality |url=https://www.cnbc.com/2021/12/20/elon-musk-web3-seems-more-marketing-buzzword-than-reality-right-now.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211224190646/https://www.cnbc.com/2021/12/20/elon-musk-web3-seems-more-marketing-buzzword-than-reality-right-now.html |archive-date=December 24, 2021 |access-date=December 24, 2021 |website=CNBC |language=en}}</ref><ref>{{Cite news |date=2021-12-21 |title=Jack Dorsey Stirs Uproar by Dismissing Web3 as a Venture Capitalists' Plaything |language=en |work=Bloomberg.com |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-12-21/jack-dorsey-stirs-uproar-by-dismissing-web3-as-a-vc-plaything |access-date=2022-07-05 |archive-date=2022-01-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220104044619/https://www.bloomberg.com/tosv2.html?vid=&uuid=423ffd3a-6d19-11ec-80c8-485451484d59&url=L25ld3MvYXJ0aWNsZXMvMjAyMS0xMi0yMS9qYWNrLWRvcnNleS1zdGlycy11cHJvYXItYnktZGlzbWlzc2luZy13ZWIzLWFzLWEtdmMtcGxheXRoaW5n |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |last=Macaulay |first=Thomas |date=2021-12-21 |title=Elon Musk and Jack Dorsey are right to raise concerns about Web3 |url=https://thenextweb.com/news/why-elon-musk-and-jack-dorsey-criticize-web3 |access-date=2022-04-18 |website=TNW {{!}} Hardfork |language=en |archive-date=April 18, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220418132436/https://thenextweb.com/news/why-elon-musk-and-jack-dorsey-criticize-web3 |url-status=live }}</ref>

== Fon ==
[[Veb 2.0|Veb 1.0]] və [[Veb 2.0]] müxtəlif texnologiyalar və formatlar vasitəsilə inkişaf etdiyi üçün [[Ümumdünya İnternet tarixi|Ümumdünya İnternet tarixindəki]] dövrlərə aiddir. Veb 1.0 təxminən 1989-cu ildən 2004-cü ilə qədər olan dövrə aiddir, burada əksər saytlar [[Statik səhifə|statik səhifələrdən]] ibarət idi və istifadəçilərin böyük əksəriyyəti məzmun istehsalçıları deyil, istehlakçılar idi.<ref>{{Cite journal|last1=Cormode|first1=Graham|last2=Krishnamurthy|first2=Balachander|date=June 2, 2008|title=Key differences between Web 1.0 and Web 2.0|url=https://firstmonday.org/ojs/index.php/fm/article/view/2125/1972|url-status=live|journal=[[First Monday (journal)|First Monday]]|volume=13|issue=6|archive-url=https://web.archive.org/web/20121025113431/http://firstmonday.org/htbin/cgiwrap/bin/ojs/index.php/fm/article/view/2125/1972|archive-date=October 25, 2012|access-date=November 9, 2021}}</ref><ref>{{Cite web|last=Carter|first=Jamie|date=April 18, 2015|title=Back to basics: is Web 1.0 making a comeback?|url=https://www.techradar.com/news/internet/web/is-web-1-0-making-a-big-comeback-1291121|url-status=live|access-date=December 12, 2021|website=[[TechRadar]]|language=en|archive-date=December 12, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211212185137/https://www.techradar.com/news/internet/web/is-web-1-0-making-a-big-comeback-1291121}}</ref> Veb 2.0 "veb platforma kimi"<ref name=":1">{{Cite encyclopedia|title=Web 2.0|encyclopedia=[[Encyclopedia Britannica]]|url=https://www.britannica.com/topic/Web-20|access-date=November 9, 2021|last=Hosch|first=William L.|date=September 7, 2017|archive-date=January 20, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220120110407/https://www.britannica.com/topic/Web-20|url-status=live}}</ref> ideyasına əsaslanır və digər xidmətlər arasında [[İnternet forumu|forumlara]], [[Sosial media|sosial mediaya]] və şəbəkə xidmətlərinə, [[Bloq|bloqlara]] və [[Viki|vikilərə]] yüklənmiş istifadəçi tərəfindən yaradılmış məzmuna əsaslanır.<ref>{{Cite web|last=Hosch|first=William L.|date=September 7, 2017|title=Web 2.0|url=https://www.britannica.com/topic/Web-20|url-status=live|access-date=December 12, 2021|website=[[Encyclopedia Britannica]]|language=en|archive-date=January 20, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220120110407/https://www.britannica.com/topic/Web-20}}</ref> Veb 2.0 ümumiyyətlə 2004-cü ildə başlamış sayılır və indiki günə qədər davam edir.<ref name=":1" /><ref name="oreilly">{{cite web|last=O'Reilly|first=Tim|author-link=Tim O'Reilly|date=November 30, 2005|title=What Is Web 2.0|url=http://www.oreillynet.com/pub/a/oreilly/tim/news/2005/09/30/what-is-web-20.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20130424204457/http://oreilly.com/web2/archive/what-is-web-20.html|archive-date=April 24, 2013|access-date=November 9, 2021|website=[[O'Reilly Media|O'Reilly]]|publisher=}}</ref><ref name=":0" />

== Terminologiya ==
Web3 [[Tim Berners-Li|Tim Berners-Linin]] 1999-cu ildə [[Semantik veb]] konsepsiyasından fərqlidir.<ref>{{cite news|last=Shannon|first=Victoria|date=May 23, 2006|title=A 'more revolutionary' Web|work=[[International Herald Tribune]]|url=https://www.nytimes.com/2006/05/23/technology/23iht-web.html|access-date=November 9, 2021|archive-date=November 26, 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20111126061920/http://www.nytimes.com/2006/05/23/technology/23iht-web.html|url-status=live}}</ref> 2006-cı ildə Berners-Li Semantik vebi Veb 3.0-ın bir komponenti kimi təsvir etdi. Bu blokçeyn kontekstlərində "Web3" mənasından fərqlidir.<ref>{{cite news
 | url=https://www.nytimes.com/2006/05/23/technology/23iht-web.html
 | title=A 'more revolutionary' Web
 | date=23 May 2006
 | last=Shannon
 | first=Victoria
 | access-date=26 June 2006
 | work=[[International Herald Tribune]]
 | archive-date=November 26, 2011
 | archive-url=https://web.archive.org/web/20111126061920/http://www.nytimes.com/2006/05/23/technology/23iht-web.html
 | url-status=live
 }}</ref> 

"Web3" termini [[Polkadot (kriptovalyuta)|Polkadot]] qurucusu və [[Ethereum]] həmtəsisçisi [[Gavin Vud]] tərəfindən 2014-cü ildə "blokçeyninə əsaslanan mərkəzləşdirilməmiş onlayn ekosistem"ə istinad edərək yaradılmışdır.<ref name=":8"/> 2021-ci ildə "Web3" ideyası populyarlıq qazandı.<ref>{{Cite web|last=Nield|first=David|date=December 14, 2021|title=What Is Web3 and Why Should You Care?|url=https://gizmodo.com/what-is-web-3-and-why-should-you-care-1848204799|url-status=live|access-date=December 19, 2021|website=[[Gizmodo]]|language=en-us|archive-date=February 9, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220209174815/https://gizmodo.com/what-is-web-3-and-why-should-you-care-1848204799}}</ref> [[Kriptovalyuta]] həvəskarlarının yüksək profilli texnoloqlar və şirkətlərin investisiyaları sayəsində 2021-ci ilin sonuna doğru marağları artdı.<ref name=":0" /><ref name=":7">{{Cite web|last=Read|first=Max|date=October 24, 2021|title=Why Your Group Chat Could Be Worth Millions|url=https://nymag.com/intelligencer/2021/10/whats-a-dao-why-your-group-chat-could-be-worth-millions.html|url-status=live|access-date=November 9, 2021|website=[[Intelligencer (website)|Intelligencer]]|language=en-us|archive-date=October 24, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211024132258/https://nymag.com/intelligencer/2021/10/whats-a-dao-why-your-group-chat-could-be-worth-millions.html}}</ref> Vençur kapitalı firması [[Andreessen Horowitz]]-in rəhbərləri siyasətçilərin mübarizə apardıqları internetin tənzimlənməsi ilə bağlı sualları müzakirə etmək üçün 2021-ci ilin oktyabr ayında [[Vaşinqton (şəhər)|Vaşinqtona]] səfər etdilər.<ref name=":3">{{Cite web|last=Feiner|first=Lauren|date=October 13, 2021|title=Prominent Silicon Valley VC firm Andreessen Horowitz embarks on major crypto policy push in Washington|url=https://www.cnbc.com/2021/10/13/vc-firm-andreessen-horowitz-to-make-crypto-policy-push-in-washington.html|url-status=live|access-date=November 9, 2021|website=[[CNBC]]|language=en|archive-date=October 13, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211013101315/https://www.cnbc.com/2021/10/13/vc-firm-andreessen-horowitz-to-make-crypto-policy-push-in-washington.html}}</ref>

== Həmçinin bax ==

* [[Distributed social network|Paylanmış sosial şəbəkə]]
* [[InterPlanetary Fayl Sistemi]] – Web3 istifadəçi tərəfindən hazırlanmış bulud

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}

== Xarici keçidlər ==

{{Kriptovalyutalar}}

[[Kateqoriya:Desentralizasiya]]