Gwelet an tarzh evit Latveg

{{Yezh|anv=Latveg|anveyezh=latviešu valoda
|broiou= [[Latvia]], [[Aostralia]], [[Belarus]] ha 15 bro all
|rannved= [[Europa]]
|komzet= 1,5 milion (bed a-bezh)
400 000 evel eil yezh
|renkadur= 160
|livfamilh=Indezeuropek
|familh=[[Yezhoù indezeuropek]]
* [[Yezhoù baltek-slavek]]
** [[Yezhoù baltek]]
***  [[Yezhoù baltek ar reter]]
**** '''Latveg'''
|YezhOfisiel= [[Latvia]] kenofisiel e [[Unaniezh Europa]]  
|akademiezh= Kreizenn latvek ar stad
|iso1= lv
|iso2=lav
|iso3=lav
|lizherennoù= 
}}

Yezh ofisiel [[Latvia]] eo al '''latveg'''. Dindan an anvioù '''latvieg'''<ref>[[Ofis ar brezhoneg]] (2005), ''[http://www.ofis-bzh.org/upload/travail_paragraphe/fichier/37fichier.pdf Yezhoù – Langues – Languages]'', Termbret.</ref> ha '''letoneg'''<ref>[[Frañsez Favereau|Favereau, F.]] (1997), ''[[Geriadur Favereau|Geriadur ar brezhoneg a-vremañ]]'', 4<sup>vet</sup> embannadur, [[Montroulez]]: [[Skol Vreizh]].</ref> ez eo anavezet ar yezh ivez. War-dro 1,4 milion a dud a gomz latveg e Latvia, ha 150 000 e broioù all. Komzet e vez latveg gant kalz tud evel yezh estren, ur perzh dibar evit ur yezh vihanniver. Abalamour da bolitikerezh yezh Latvia e vez komzet latveg gant tro-dro da 30 % eus ar vinorelezh kenelel (924 000 den enni). O kreskiñ emañ implij al latveg er vuhez pemdeziek.

Ur yezh valtek eo al latveg, kar d'al [[lituaneg]], daoust ma ne c'hall ket komzerien an eil yezh hag eben en em gompren.

Embannet e voe un destenn e latveg evit ar wezh kentañ er Gwalarn e kreiz ar 16<sup>vet</sup> kantved, gant eiladur ar [[Pater noster]] e latveg e-barzh [[Cosmographia Universalis]] [[Sebastian Münster]], e lizherennoù latin.

== Dezverkadur ==

Bez' emañ al latveg e rumm baltek familh ar [[yezhoù indezeuropek]]. Unan eus an div yezh valtek bev gant ur statud ofisiel eo (an hini all o vezañ al [[lituaneg]]). Dalc'het o deus al latveg hag al lituaneg kalz perzhioù eus morfologiezh anvioù ar rakyezh, daoust dezho kaout perzhioù nevez a-fed [[fonologiezh]] ha [[morfologiezh]] ar verb, al latveg o kaout perzhioù nevesoc'h evit al lituaneg.

== Rannyezhoù ==

Teir [[rannyezh]] latvek a zo: ar rannyezh livonek, ar rannyezh latgalek ha rannyezh ar c'hreiz. Rannet eo rannyezh [[Livonia]] etre rannyezh ar [[Vidzeme]] ha rannyezh ar c'hKurland (anvet ivez tāmnieku pe ventiņu). Rannyezh ar c'hreiz, diazez al latveg a-vremañ a zo rannet etre rannyezh ar Vidzeme, ar rannyezh kuronek ha an hini semigallek. Arabat eo droukveskañ ar rannyezhoù latvek gant al [[livoneg]], ar c'huroneg, ar [[semigalleg]] hag ar [[seloneg]], a zo yezhoù all.

=== Rannyezh Livonia ===
[[Restr:Latvaldialekti.svg|450 px|thumb|Kartenn a ziskouez dasparzh ar rannyezhoù e Latvia. Stummoù rannyezh Livonia (''Lībiskais dialekts'') a zo livet e glas, rannyezh ar c'hreiz (''Vidus dialekts'') e gwer, rannyezh an Uhelvro (''Augšzemnieku dialekts'') e melen.]]

Levezonet e voe rannyezh Livonia muioc'h evit al latveg e rannvroioù all Latvia gant gwiskad-dindan al [[livoneg]]. Daou bouez-mouezh a ro e rannyezh Livonia. E Kurland ez a ar vogalennoù berr e fin ar gerioù da get, pa'z a ar vogalennoù hir war verraat. E pep gour hag e pep niverenn ne vez implijet nemet ur stumm eus ar verb. An anvioù tud en daou c'hour a vez deveret gant an dibennoù - els, -ans. Er rakgerioù ez a ''i. e.'' da ''e''. Abalamour d'an treuzannezañ ha da implij ur yezh standard eo aet ar rannyezh-se war wanaat. Ganet e voe diwar Livoniz a grogas da gomz latveg hag a deuzas yezhadur al livoneg el latveg.

=== Rannyezh ar c'hreiz ===
Rannyezhoù ar [[Vidzeme]] ha [[Semigallia]] a zo tostoc'h an eil ouzh eben eget ouzh ar rannyezh guronek, a implij doareoù koshoc'h. Tri bouez-mouezh a zo e rannyezh ar c'hreiz. E rannyezh Semigallia e vez implijet ''ŗ'' c'hoazh.

== Latvegerien arallyezh ==

Abalamour da istor al latveg e vez komzet gant kalz tud o deus ur yezh-vamm all, e-keñver al latvegerien a-vihanik. 900 000 a dud estren pe minorelaet a zo e Latvia: [[Rusianed]], [[Belarus]]ed, [[Ukrainiz]], [[Poloniz]], hag all. Mont a reas an darn vrasañ anezho da Latvia pa oa eus ar vro ur republik soviedel, etre 1940 ha 1991, ouzhpenn ar minorelezhioù a oa en tiriad a-raok. Hervez ur sontadeg nevez e lavar 60 % eus minorelezhioù Latvia e komzont latveg flour. Komzet e vez al latveg flouroc'h gant rummadoù yaouankañ ar minorelezhioù.

Ranket o deus ar minorelezhioù e Latvia ober gant al latveg dre ma oa ay yezh ofisiel nemeti er riez, ma teue er penn-kentañ en deskadurezh, ma oa ar yezh nemeti implijet er velestradurezh ha ma voe cheñchet sell ar gevredigezh war ar rusianeg goude fin an Unaniezh Soviedel. Da skouer e resevas skolioù-meur goulennaouegoù eus studierien da zont o doa bet un deskadurezh divyezhek e skolioù evit ar minorelezhioù, e 2007 evit ar wezh kentañ. Ret eo bezañ flour e latveg e kalz micherioù.

== Dasparzh geografel ar yezh ==

Yezh-vamm 1,4 milion a dud e Latvia eo al latveg, e-lec'h ma'z eo yezh ofisiel, ha tost {{formatnum:500000}} a dud en estrenvro.

{| class="wikitable"
|-----
| {{Latvia}} || 1 394 000 e 1995
|-----
| [[Restr:Flag of the United States.svg|20px]] [[Stadoù-Unanet]] || 100 000
|-----
| {{Rusia}} || 60 000
|-----
| {{Aostralia}} || 36 000
|-----
| {{Kanada}} || 24 000
|-----
| {{Alamagn}} || 9 000
|-----
| {{Lituania}} || 4 400
|-----
| {{Ukraina}} || 7 000
|-----
| {{Estonia}} || 3 000
|-----
| {{Belarus}} || 2 300
|-----
| {{Sveden}} || 4 000
|-----
| {{Brazil}} || 7 000
|-----
| {{Zeland-Nevez}} || 500
|-----
| {{Rouantelezh Unanet}} || 9 000
|-----
| {{Venezuela}} || 500
|}

== Yezhadur ==

Ur yezh dilivus eo al latveg, gant meur a stumm analitikel. Daou c'hour a zo e latveg, gourel ha gwregel, ha daou niver, niver unan ha niver lies. Seizh tro-anv a zo: nominativ, genitiv, dativ, akuzativ, instrumentel, lokativ, ha vokativ.

Pouezhmouezhiet e vez, war-bouez un nebeud ezreolderioù, war ar silabenn gentañ. N'eus ger-mell ebet e latveg. Urzh diazez ar gerioù eo Rener Verb Renadenn; koulskoude eo frank a-walc'h urzh ar gerioù.

=== Anvioù-kadarn ===
Dibenn an anvioù gourel a zo, war-bouez un nebeud ezreolderioù, ''-s, -is'' pe ''-us'', dibenn an anvioù gwregel a vez ''-a'' pe ''-e''. Un nebeud gerioù gwregel o deus un dibenn gant ''-s'', da skouer ''govs'' "buoc'h" pe ''pils'' "kastell". Dre-se ez eus kalz ezreolderioù e yezhadur al latveg.

Evit an anvioù gourel ez eus peder tro-anv, evit ar re wregel ez eus tri. Kavout a reer an [[Nominativ]] (''Nominatīvs'')'','' ar [[Genitiv]] (''Ģenitīvs'')'','' an [[Dativ]] (''Datīvs'') an [[Akuzativ]] (''Akuzatīvs'') al [[Lokativ]] (''Lokatīvs'') an [[Instrumentel]] (''Instrumentālis'') hag ar [[Vokativ]] (''Vokatīvs'')''.'' An div dro diwezhañ ne vezont ket kavet alies dre ma c'heller erlec'hiañ an Instrumentel gant an doare ''ar + Akkusativ'', hag ar Vokativ a saver en ur lemel ar ''-s'' en anvioù gourel pe ar ''-š'' pe ''-a'' evit ar stumm bihanaat.

Skouerioù:
* un anv gourel eus ar rummad kentañ, ''draugs'' "mignon"

{| class="wikitable"
! class="hintergrundfarbe6" width="30" |
! class="hintergrundfarbe6" width="80" | Unan
! class="hintergrundfarbe6" width="80" | Lies
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Nom
|draug''s''||draug''i''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Gen
|draug''a''||draug''u''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Dat
|draug''am''||draug''iem''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Ak
|draug''u''||draug''us''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Ind
|ar draug''u''||ar draug''iem''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Lok
|draug''ā''||draug''os''
|}
* un anv gourel eus an eil rummad ''brālis'' "breur"
{| class="wikitable"
! class="hintergrundfarbe6" width="30" |
! class="hintergrundfarbe6" width="80" | Unan
! class="hintergrundfarbe6" width="80" | Lies
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Nom
|brāl''is''||brāļ''i''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Gen
|brāļ''a''||brāļ''u''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Dat
|brāl''im''||brāļ''iem''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Ak
|brāl''i''||brā''ļus''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Ind
|ar brāl''i''||ar brāļ''iem''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Lok
|brāl''ī''||brāļ''os''
|}

* un anv gourel eus an trede rummad ''tirgus'' "marc'had"
{| class="wikitable"
! class="hintergrundfarbe6" width="30" |
! class="hintergrundfarbe6" width="80" | Unan
! class="hintergrundfarbe6" width="80" | Lies
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Nom
|tirg''us''||tirg''i''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Gen
|tirg''us''||tirg''u''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Dat
|tirg''um''||tirg''iem''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Ak
|tirg''u''||tirg''us''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Ind
|ar tirg''u''||ar tirg''iem''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Lok
|tirg''ū''||tirg''os''
|}

* un anv gwregel eus ar rummad kentañ, ''osta'' "porzh"

{| class="wikitable"
! class="hintergrundfarbe6" width="30" |
! class="hintergrundfarbe6" width="80" | Unan
! class="hintergrundfarbe6" width="80" | Lies
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Nom
|ost''a''||ost''as''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Gen
|ost''as''||ost''u''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Dat
|ost''ai''||ost''ām''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Ak
|ost''u''||ost''as''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Ind
|ar ost''u''||ar ost''ām''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Lok
|ost''ā''||ost''ās''
|}
* un anv gwregel eus an eil rummad ''egle'' "sapr"
{| class="wikitable"
! class="hintergrundfarbe6" width="30" |
! class="hintergrundfarbe6" width="80" | Unan
! class="hintergrundfarbe6" width="80" | Lies
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Nom
|egl''e''||egl''es''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Gen
|egl''es''||eg''ļu''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Dat
|egl''ei''||egl''ēm''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Ak
|egl''i''||egl''es''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Ind
|ar egl''i''||ar egl''ēm''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Lok
|egl''ē''||egl''ēs''
|}
* un anv gwregel eus an trede rummad ''sirds'' "kalon"
{| class="wikitable"
! class="hintergrundfarbe6" width="30" |
! class="hintergrundfarbe6" width="80" | Unan
! class="hintergrundfarbe6" width="80" | Lies
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Nom
|sird''s''||sird''is''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Gen
|sird''s''||sir''žu''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Dat
|sird''ij''||sird''īm''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Ak
|sird''i''||sird''is''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Ind
|ar sird''i''||ar sird''īm''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Lok
|sird''ī''||sird''īs''
|}

=== Raganvioù-goulennata ===

{| class="wikitable"
! class="hintergrundfarbe6" width="30" |
! class="hintergrundfarbe6" | Raganv-goulennata
! class="hintergrundfarbe6" | (Jautājuma vārds)
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Nom
| piv? petra? || kas?
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Gen
| ... piv? || kā?
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Dat
| da biv? || kam?
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Ak
| piv? petra? || ko?
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Ind
| gant piv? gant petra? || ar ko?
|-
! class="hintergrundfarbe6" | Lok
| pelec'h? || kur?
|}

=== Verboù ===

Dibenn ar verboù a zo ''-ēt, -āt, -īt, -ot'' pe ''-t''. En trede gour eo hevelep atav an dibennoù an niver unan hag an niver lies. Tri rummadoù displegadur a zo.

Skouer: ur verb eus an eil rummad, ''gribēt'' ‘mennout’

{| class="wikitable"
! class="hintergrundfarbe6" |
! class="hintergrundfarbe6" | Unan
! class="hintergrundfarbe6" | Lies
|-
! class="hintergrundfarbe6" | 1<sup>añ</sup> gour
|es grib''u''||mēs grib''am''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | 2<sup>l</sup> gour
|tu grib''i''||jūs/Jūs grib''at''
|-
! class="hintergrundfarbe6" | 3<sup>de</sup> gour
|viņš/viņa grib||viņi/viņas grib
|}

=== Araogennoù ===

Gallout a reer merzout a vez heuliet dre ret pep araogenn en niver unan gant un dro-anv resis (goude ''pie'' "da, e-kichen..." da skouer e kaver atav ar Genitiv), er c'hontrol e vez heuliet pep araogenn gant an Dativ. Er skouer-mañ e lavarer „e-ti ar mignon“ ''pie drauga'', met „e-ti ar vignoned“ ''pie draugiem''.
== Reizhskrivadur ==

Skrivet e oa bet al latveg e reizhskrivadur ar Gwalarn, da gentañ gant ur sistem diazezet war pennaennoù ar fonetik alamanek, pa veze rannyezh Latgalia skrivet gant harp pennaennoù ar reizhskrivadur polonek. E deroù an 20<sup>vet</sup> kantved e voe erlec'hiet ar sistem-se gant ur sistem azasoc'h e-keñver ar fonetik, en ur implij al lizherenneg [[latin]] kemmañ un disterañ.

=== Reizhskrivadur standard ===
Bremañ ez eus 33 lizherenn e lizherenneg al latveg:

{| border=0 style="border-collapse:collapse; text-align:center"
| width=15|[[A]] || width=15|[[Ā]] || width=15|[[B]] || width=15|[[C]] || width=15|[[Č]] || width=15|[[D]] || width=15|[[E]] || width=15|[[Ē]]
| width=15|[[F]] || width=15|[[G]] || width=15|[[Ģ]] || width=15|[[H]] || width=15|[[I]] || width=15|[[Ī]] || width=15|[[J]]|| width=15|[[K]]
| width=15|[[Ķ]] || width=15|[[L]] || width=15|[[Ļ]] || width=15|[[M]] || width=15|[[N]] || width=15|[[Ņ]] || width=15|[[O]] || width=15|[[P]]
| width=15|[[R]] || width=15|[[S]]|| width=15|[[Š]] || width=15|[[T]] || width=15|[[U]] || width=15|[[Ū]]|| width=15|[[V]] || width=15|[[Z]]|| width=15|[[Ž]]
|-
|[[a]] ||[[ā]] ||[[b]]||[[c]] ||[[č]]||[[d]] ||[[e]]||[[ē]]
|[[f]] ||[[g]] ||[[ģ]] ||[[h]] ||[[i]] ||[[ī]] ||[[j]] ||[[k]]
|[[ķ]]||[[l]] ||[[ļ]] ||[[m]] ||[[n]] ||[[ņ]] ||[[o]] ||[[p]]
|[[r]]||[[s]] ||[[š]] ||[[t]] ||[[u]] ||[[ū]]||[[v]] ||[[z]]||[[ž]]
|}

Implijout a ra al lizherenneg latvek arnevez 22 lizherenn digemm eus al lizherenneg latin (an holl estreget ''[[Q]]'', ''[[W]]'', ''[[X]]'' ha ''[[Y]]''). Ouzhpennet e vez c'hoazh unnek lizherenn dre gemmoù. Gallout a ra al lizherennoù vogalennoù ''[[A]]'', ''[[E]]'', ''[[I]]'' ha ''[[U]]'' kaout ur makron da ziskouez an hirder, ar lizherennoù digemm o vezañ berr. Gallout a ra al lizherennoù ''[[C]]'', ''[[S]]'' ha ''[[Z]]'', a zistager en o furm digemm {{IPA|[ts]}}, {{IPA|[s]}} ha {{IPA|[z]}} kaout ur c'haron. Distagañ a reer al lizherennoù merket, ''Č'', ''Š'' ha ''Ž'' {{IPA|[tʃ]}}, {{IPA|[ʃ]}} ha {{IPA|[ʒ]}}. Skrivañ a reer al lizherennoù ''[[Ģ]]'', ''[[Ķ]]'', ''[[Ļ]]'' ha ''[[Ņ]]'' gant ul lostig a-zindan (pe a-us al lizherenn vunut ''g''). Stummoù kemmet ([[staoniekaet]]) eus ''G'', ''K'', ''L'' ha ''N'' int ha skeudenniñ a reont ar soniadoù {{IPA|[ɟ]}}, {{IPA|[c]}}, {{IPA|[ʎ]}} ha {{IPA|[ɲ]}}. Ouzhpenn a reer lizherennoù d'al lizherenneg standard-mañ e rannyezhoù latvek.

Kenglotañ a ra hogozik peurvat ar grafemoù hag ar fonemoù latvek. Pep fonem en deus e lizherenn, neuze n'eo ket ret d'al lenner deskiñ penaos e tistager ur ger, n'en deus nemet distagañ anezhañ. Tri zireizhder a zo nemetken, a c'hellfe lakaat unan bennak da zistagañ a-dreuz. An hini kentañ a zo al lizherenn ''E'' hag he furm hir ''Ē'', a implijer evit skrivañ div soniad evit furm berr pe hir eus {{IPA|[ɛ]}} pe {{IPA|[æ]}}. Al lizherenn ''O'' a verk an {{IPA|[ɔ]}} berr pe hir, hag ivez an diftongenn {{IPA|[uɔ]}}. Skrivañ a reer an teir soniad-mañ ''O'', ''Ō'' ha ''Uo'' e latgaleg, hag Latviiz zo a stourm evit ma vefe graet kement-se e latveg standard. Koulskoude e vez arguzet gant an darn vrasañ eus ar yezhourien latvek ne gaver ''o'' ha ''ō'' nemet e gerioù amprestet diwar yezhoù all, ''Uo'' o vezañ ar fonem latvek a-orin nemetañ. Tennet e voe an divlizherenn ''Uo'' e 1914, hag al lizherenn ''Ō'' n'eo ket bet implijet el lizherenn latvek ofisiel goude 1946. Tennet e voe al lizherennoù ''Ŗ'' ha ''Ch'' e 1957, daoust ma vezont implijet c'hoazh e rannyezhoù zo, ha gant kalz Latviiz a zo o chom er-maez Latvia. Ne implijer al lizherenn ''Y'' nemet e latgaleg, evit merkañ ur fonem all ha ne gaver ket e rannyezhoù latvek all. Aotreañ a ra ar reizhskrivadur latvek nav divlizherenn, a skriver ''Ai'', ''Au'', ''Ei'', ''Ie'', ''Iu'', ''Ui'', ''Oi'', ''Dz'' ha ''Dž''.

=== Reizhskrivadur kozh ===
[[Restr:Old latvian bible.jpg|right|thumb|250px|Bibl latvek skrivet gant ar reizhskrivadur kozh.]]
Diazezet e oa ar reizhskrivadur kozh war hini an alamaneg, ha ne genglote ket gant fonemoù al latveg. Da gentañ e voe implijet da skrivañ testennoù relijiel evit ar veleien alaman, evito da c'hallout labourat gant al Latviiz. Dizurzh e oa ar skridoù latvek kentañ: daouzek doare da skrivañ ''Š'' a oa. E 1631 e klaskas ar beleg alaman Georgs (Juris) Mancelis reizhiata ar skritur. Skrivañ a reas ar vogalennoù hir hervez o flas er ger — ur vogalenn verr heuliet gant ''h'' er wrizienn, ur vogalenn verr el lostger hag ur vogalenn gant un arouezenn-diforc'h en dibenn o verkañ daou bouez-mouezh. Skrivet e veze ar c'hensonennoù diwar skouer an alamaneg gant meur a lizherenn. Implijet e voe ar reizhskrivadur kozh betek an 20<sup>vet</sup> kantved ha neuze e teuas tamm-ha-tamm ar reizhskrivadur arnevez en e lec'h.

=== Latveg en urzhiataerioù ===
[[Restr:Latvian Ergonomic Keyboard Layout.png|400 px|thumb|An douchennaoueg latvek, nebeut implijet]]
Dre ma ne vez ket an arouezennoù-diforc'h kemeret e kont gant ar meziantoù eo deuet war-wel ur reizhskrivadur diofisiel, a vez anvet ''[[translit]]'', pa n'eo ket an implijer evit ober gant arouezennoù-diforc'h, abalamour d'ar mediaoù a-vremañ (postelioù, foromoù, [[SMS]] h. a.). Implijet e vez neuze al lizherenneg latin nemetken, ha disoñjet e vez al lizherennoù na vezont ket implijet er reizhskrivadur standard. Evel-se e vez digrafoù erlec'hiet ouzh an arouezennoù-diforc'h - un divlizherenn o verkañ ur vogalenn hir (evel e [[finneg]] hag en [[estoneg]]); ur ''j'' da heul ur gensonenn a verk ar staoniekadur, d. l. e., ul lostig; hag ar c'hensonennoù dre daravat ''Š'', ''Č'' ha ''Ž'' a vez skrivet gant ''h'' e-lec'h ar c'haron, evel e saozneg. A-wezhioù e vez lakaet e-lec'h an eil lizherenn, a zo bet lakaet e-lec'h an arouezenn-diforc'h, unan eus an div arouezenn-diforc'h (da skouer e vez skrivet š evel ss pe sj, ha n'eo ket sh), ha peogwir o deus kalz o dud poan oc'h implijout an doareoù divoutin-mañ, e skrivont hep merkañ an arouezenn-diforc'h, pe ez implijont an digrafoù pa vez ur ster disheñvel abalamour d'an arouezenn-diforc'h nemetken.

A-wezhioù e vez lakaet ur galvad a-raok pe goude al lizherenn a oa da gaout un arouezenn-diforc'h. Alies e vez an digrafoù implijet ha kemmesket zoken gant lizherennoù ar reizhskrivadur standard. Daoust ma'z eus meziantoù bremañ a ra gant an arouezennoù-diforc'h e vez c'hoazh graet alies hepto, evit abegoù sokial hag abalamour d'an arc'hant.

Implijet e vez an douchannaoueg standard [[QWERTY]] da skrivañ e latveg.

=== Reizhskrivadur keñveriet ===

Lakaomp ar Pater Noster e latveg, skrivet e meur a stumm:

{| border="0" cellpadding="5" cellspacing="0" style="font-family: Lucida Sans Unicode"
|-
!bgcolor=#e0e0e0|Reizhskrivadur kentañ<br />(Cosmographia Universalis)
!bgcolor=#e0e0e0|Reizhskrivadur kozh
!bgcolor=#e0e0e0|Reizhskrivadur arnevez
!bgcolor=#e0e0e0|Doare an internet
!bgcolor=#e0e0e0|
|-
|Muuſze Thews exkan tho Debbes
|Muhſu Tehvs debbeſîs
|Mūsu tēvs debesīs
|Muusu teevs debesiis 
|-
|Sweetyttz thope totws waerdtcz
|Swehtits lai top taws wahrds
|Svētīts lai top tavs vārds
|Sveetiits lai top tavs vaards
|- 
|Enaka mums touwe walſtibe.
|Lai nahk tawa walſtiba
|Lai nāk tava valstība
|Lai naak tava valstiiba
|- 
|Tows praetcz noteſe
|Taws prahts kai noteek
|Tavs prāts lai notiek
|Tavs praats lai notiek 
|- 
|ka exkan Debbes tha arridtczan wuerſſon ſemmes
|kà debbeſîs tà arirdſan zemes wirsû
|kā debesīs, tā arī virs zemes 
|kaa debesiis taa arii virs zemes 
|- 
|Muſze beniſke mayſe bobe mums ſdjoben. 
|Muhsu deeniſchtu maizi dod mums ſchodeen
|Mūsu dienišķo maizi dod mums šodien 
|Muusu dienishkjo maizi dod mums shodien 
|- 
|Vnbe pammet mums muſſe parrabe
|Un pametti mums muhſu parradus <small>[diwezhatoc'h parahdus]</small>
|Un piedod mums mūsu parādus 
|Un piedod mums muusu paraadus 
|- 
|ka mehs pammettam muſſims parabenekims
|kà arri mehs pamettam ſaweem parrahdneekeem
|kā arī mēs piedodam saviem parādniekiem 
|kaa arii mees piedodam saviem paraadniekiem
|- 
|Vnbe nhe wedde mums exkan kaerbenaſchenne
|Un ne eeweddi muhs eekſch kahrdinaſchanas
|Un neieved mūs kārdināšanā 
|Un neieved muus kaardinaashanaa 
|- 
|Seth atpeſthmums no to loune 
|bet atpeſti muhs no ta launa <small>[diwezhatoc'h łauna]</small>
|bet atpestī mūs no ļauna 
|bet atpestii muus no ljauna 
|- 
|Aefto thouwa gir ta walſtibe
|Jo tew peederr ta walſtiba
|Jo tev pieder valstība 
|Jo tev pieder valstiiba. 
|- 
|vnbe tas ſpeez vnb tas Goobtcz tur muſſige
|un tas ſpehks un tas gods muhſchigi <small>[diwezhatoc'h muhzigi]</small>
|spēks un gods mūžīgi 
|speeks un gods muuzhiigi 
|- 
|Amen 
|Amen
|Āmen 
|Aamen 
|}

== Fonologiezh ==

=== Kensonennoù ===

{| class="wikitable"
! class="hintergrundfarbe6" | Latveg
! class="hintergrundfarbe6" | [[Lizherenneg fonetik etrebroadel|IPA]]
! class="hintergrundfarbe6" | Brezhoneg
! class="hintergrundfarbe6" | Skouer
|- align="center"
| b || [{{IPA|b}}] || b || '''b'''ērns "bugel"
|- align="center"
| c || [{{IPA|ʦ}}]|| tz || '''c'''ilvēks "den"
|- align="center"
| č || [{{IPA|ʧ}}] || tch || '''č'''akls "gredus"
|- align="center"
| d || [{{IPA|d}}] || d || '''d'''iena "deiz"
|- align="center"
| f || [{{IPA|f}}] || f || '''f'''abrika "labouradeg"
|- align="center"
| g || [{{IPA|g}}] || g || '''g'''ribēt "mennout"
|- align="center"
| ģ || [{{IPA|ɟ}}] || tost da dj; evek "g" e gwenedeg || '''ģ'''imene "familh"
|- align="center"
| h || [{{IPA|x}}] || c'h (evel e marc'h) || '''h'''aoss "rouestl"
|- align="center"
| j || [{{IPA|j}}] || y || '''j'''aka "jakedenn"
|- align="center"
| k || [{{IPA|k}}] || k || '''k'''akls "gouzoug"
|- align="center"
| ķ || [{{IPA|c}}] || tost da ty; evel "k" e gwenedeg || '''ķ'''īmija "kimiezh"
|- align="center"
| l || [{{IPA|l}}] || l || '''l'''abs "mat"
|- align="center"
| ļ || [{{IPA|ʎ}}] || lh || '''ļ'''oti "gwall, -tre"
|- align="center"
| m || [{{IPA|m}}] || m || '''m'''az "nebeut"
|- align="center"
| n || [{{IPA|n}}] || n || '''n'''ākt "dont"
|- align="center"
| ņ || [{{IPA|ɲ}}] || gn || '''ņ'''emt "kemer"
|- align="center"
| p || [{{IPA|p}}] || p || '''p'''azīt "anavezout"
|- align="center"
| r || [{{IPA|r}}] || r (e penn an teod) || '''r'''edzēt "gwelout"
|- align="center"
| s || [{{IPA|s}}] || s || '''s'''acīt "lavarout"
|- align="center"
| š || [{{IPA|ʃ}}] || ch || '''š'''eit "amañ"
|- align="center"
| t || [{{IPA|t}}] || t || '''t'''auta "pobl"
|- align="center"
| v || [{{IPA|v}}] || v || '''v'''alsts "stad"
|- align="center"
| z || [{{IPA|z}}] || z || '''z'''ināt "gouzout"
|- align="center"
| ž || [{{IPA|ʒ}}] || j || '''ž'''urka "razh"
|}

Ne gaver al lizherennoù ''h'' ha ''f'' nemet e gerioù estren.

{| border="2" cellpadding="5" style="margin: 1em 1em 1em 0; border-collapse: collapse; text-align: center; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid;"
| &nbsp;
![[Kensonenn diweuz]]
![[Kensonenn gweuz-dent]]
![[Kensonenn kevig]]
![[Kensonenn drekkevig]]
![[Kensonenn staon]]
![[Kensonenn ouel-staon]]
|-
|'''[[Kensonenn dre serriñ]]'''
| {{IPA|p}}&nbsp;&nbsp;{{IPA|b}}
| &nbsp;
| {{IPA|t}}&nbsp;&nbsp;{{IPA|d}}
| &nbsp;
| {{IPA|c}}&nbsp;&nbsp;{{IPA|ɟ}}
| {{IPA|k}}&nbsp;&nbsp;{{IPA|ɡ}}
|-
|'''[[Kensonenn dre fic'hal]]'''
| &nbsp;
| &nbsp;
| {{IPA|ts}}&nbsp;&nbsp;{{IPA|dz}}
| {{IPA|tʃ}}&nbsp;&nbsp;{{IPA|dʒ}}
|
| &nbsp;
|-
|'''[[Kensonenn dre fri]]'''
| {{IPA|m}}
| &nbsp;
| {{IPA|n}}
|
| {{IPA|ɲ}}
| {{IPA|[ŋ]}}
|-
|'''[[Kensonenn dre froumal]]'''
| &nbsp;
| &nbsp;
| {{IPA|r}}
| &nbsp;
| &nbsp;
| &nbsp;
|-
|'''[[Kensonenn dre daravat]]'''
| &nbsp;
| ({{IPA|f}})&nbsp;&nbsp;{{IPA|v}}
| {{IPA|s}}&nbsp;&nbsp;{{IPA|z}}
| {{IPA|ʃ}}&nbsp;&nbsp;{{IPA|ʒ}}
|
| ({{IPA|x}})
|-
|'''[[Kensonenn dre dostaat]] a-greiz'''
| &nbsp;
| &nbsp;
| 
|
| {{IPA|j}}
| &nbsp;
|-
|'''[[Kensonenn dre dostaat]] a-gostez'''
| &nbsp;
| &nbsp;
| {{IPA|l}}
|
| {{IPA|ʎ}}
| &nbsp;
|}

=== Vogalennoù ===
{| class="wikitable"
! class="hintergrundfarbe6" | Latveg
! class="hintergrundfarbe6" | [[Lizherenneg fonetik etrebroadel|IPA]]
! class="hintergrundfarbe6" | Brezhoneg
! class="hintergrundfarbe6" | Skouer
|- align="center"
| a || [{{IPA|a}}] || a || '''a'''kls "dall"
|- align="center"
| ā || [{{IPA|aː}}] || a (hir) || '''ā'''trs "buan"
|- align="center"
| e || [{{IPA|ɛ}}], [{{IPA|æ}}] || ae pe ê || '''e'''zers "lenn"
|- align="center"
| ē || [{{IPA|ɛː}}], [{{IPA|æː}}] || ae pe ê (hir) || '''ē'''st "debriñ"
|- align="center"
| i || [{{IPA|i}}] || i || '''i'''lgs "hir"
|- align="center"
| ī || [{{IPA|iː}}] || i (hir) || '''ī'''ss "berr"
|- align="center"
| o || [{{IPA|uɐ}}], [{{IPA|ɔ}}], [{{IPA|ɔː}}] || wo, o (digor) || '''o'''zols "dervenn", '''o'''pera "c'hoarigan"
|- align="center"
| u || [{{IPA|u}}] || ou || '''u'''guns "tan"
|- align="center"
| ū || [{{IPA|uː}}] || ou (hir) || '''ū'''dens "dour"
|}

{| class="wikitable" border="1" style="text-align:center"
|+ Vogalennoù latvek
! rowspan="2" | &nbsp;
! colspan="2" | [[Dirak]]
! colspan="2" | [[Kreiz]]
! colspan="2" | [[A-dreñv]]
|-class=small
! berr !! hir
! berr !! hir
! berr !! hir
|-
! [[Serr]]
| {{IPA|i}} || {{IPA|iː}}
| colspan="2" | &nbsp;
| {{IPA|u}} || {{IPA|uː}}
|-
! [[Vogalenn beuzdigor|Peuzdigor]]
| {{IPA|ɛ}} || {{IPA|ɛː}}
| colspan="2"|&nbsp;
| ({{IPA|ɔ}}) || ({{IPA|ɔː}})
|-
! [[Digor]]
| {{IPA|æ}} || {{IPA|æː}}
| {{IPA|a}} || {{IPA|aː}}
| colspan="2" | &nbsp;
|}

Hir e tistager ar vogalennoù gant makron (da lavaret eo ''ā, ē, ī'' hag ''ū''), pa'z eo berr ar vogalennoù all, tost diheglev e fin ar gerioù.

Ur fonem a zo eus hirder ar vogalennoù, a-bouez eo e roll er yezh. Da skouer e sinifi ''koka'' {{IPA|[ˈkuɔka]}} 'graet gant koad', ''kokā'' {{IPA|[ˈkuɔkaː]}} 'war ar wezenn'; ''pile'' {{IPA|[ˈpilɛ]}} a sinifi 'ur berad', ha ''pīle'' {{IPA|[ˈpiːlɛ]}} "un houad".

10 diftongenn a zo e latveg ({{IPA|/ai ui ɛi au iɛ uɔ iu (ɔi) ɛu (ɔu)/}}), daoust ma ne gaver reoù zo nemet en anvioù divoutin hag estlamadelloù.

Distagañ a reer an ''o'' e gerioù a orin latvek evel an diftongenn [{{IPA|uɐ}}], met e gerioù estren e tistager anezhañ [{{IPA|ɔ}}] pe [{{IPA|ɔː}}]. Dre ma ne c'hell an diftongennoù bezañ hir na verr, n'eus ''o'' gant makron ebet er reizhskrivadur latvek.

== Listenn Swadesh ==

{|
!Latveg
!Brezhoneg
|-
|''es''
|me
|-
|''tu''
|te, c'hwi
|-
|''mēs''
|ni
|-
|''šis''
| an dra-mañ
|-
|''tas''
| an dra-se, an dra-hont
|-
|''kurš''
| piv
|-
|''kas''
| petra
|-
|''ne''
| ne, neket
|-
|''viss''
| holl, an holl
|-
|''daudz''
| kalz
|-
|''viens''
| unan
|-
|''divi''
| daou, div
|-
|''liels''
| bras
|-
|''garš''
| hir
|-
|''mazs''
| bihan
|-
|''sieviete''
| maouez
|-
|''vīrietis''
| gour
|-
|''cilvēks''
| den
|-
|''zivs''
| pesk
|-
|''putns''
| evn, labous
|-
|''suns''
| ki
|-
|''uts''
| c'hwen
|-
|''koks''
| gwez, gwezenn
|-
|''sēkla''
| greun, greunenn
|-
|''lapa''
| delienn
|}
	
{|
!Latveg
!Brezhoneg
|-
|''sakne''
| gwrizienn
|-
|''miza''
| rusk
|-
|''āda''
| kroc'hen
|-
|''gaļa''
| kig
|-
|''asinis''
| gwad
|-
|''kauls''
| askorn
|-
|''tauki''
| druzoni
|-
|''ola''
| vi
|-
|''rags''
| korn
|-
|''aste''
| lost
|-
|''spalva''
| pluñv, pluñvenn
|-
|''mats''
| blev
|-
|''galva''
| penn
|-
|''auss''
| skouarn
|-
|''acs''
| lagad
|-
|''deguns''
| fri
|-
|''mute''
| genoù
|-
|''mēle''
| teod
|-
|''zobs''
| dant
|-
|''nags''
| skilf
|-
|''pēda''
| troad
|-
|''celis''
| glin
|-
|''roka''
| dorn
|-
|''vēders''
| kof
|-
|''kakls''
| gouzoug
|}
	
{|
!Latveg
!Brezhoneg
|-
|''krūts''
| bronn
|-
|''sirds''
| kalon
|-
|''aknas''
| avu
|-
|''ēst''
| debriñ
|-
|''dzert''
| evañ
|-
|''kost''
| dantañ
|-
|''redzēt''
| gwelet
|-
|''dzirdēt''
| klevet
|-
|''zināt''
| gouzout
|-
|''gulēt''
| kousket
|-
|''mirt''
| mervel
|-
|''nogalināt''
| lazhañ
|-
|''peldēt''
| neuial
|-
|''lidot''
| nijal
|-
|''iet''
| kerzhet
|-
|''nākt''
| dont
|-
|''sēdēt''
| azezañ
|-
|''stāvēt''
| mont war-sav
|-
|''teikt''
| lavaret
|-
|''saule''
| heol
|-
|''mēness''
| loar
|-
|''zvaigzne''
| steredenn
|-
|''ūdens''
| dour
|-
|''lietus''
| glav
|}
	
{| 
!Latveg
!Brezhoneg
|-
|''akmens''
| maen, mein
|-
|''smiltis''
| traezh
|-
|''zeme''
| douar
|-
|''mākonis''
| koumoul, koumoulenn
|-
|''dūmi''
| moged
|-
|''uguns''
| tan
|-
|''pelni''
| ludu
|-
|''degt''
| deviñ
|-
|''ceļš''
| hent
|-
|''kalns''
| menez
|-
|''sarkans''
| ruz
|-
|''zaļš''
| glas, gwer
|-
|''dzeltens''
| melen
|-
|''balts''
| gwenn
|-
|''melns''
| du
|-
|''nakts''
| noz
|-
|''silts''
| tomm
|-
|''auksts''
| yen
|-
|''pilns''
| leun
|-
|''jauns''
| nevez
|-
|''labs''
| mat
|-
|''apaļš''
| ront
|-
|''sauss''
| sec'h
|-
|''vārds''
| anv
|-
|''dot''
|reiñ
|}

== Istor ==

Dedennus-kenañ eo ar yezhoù baltek evit ar yezhoniourien peogwir o deus dalc'het perzhioù kozh a gaved, war a greder, e mareoù kentañ ar c'hentindezeuropeg.

Sinoù zo a verk e oa eus ur familh-yezhoù baltek goude rann ar c'hentindezeuropeg. Rannet e voent goude ar yezhoù slavek ha baltek war-dro an 10<sup>vet</sup> kantved kent Jezuz Krist.

Koulskoude en abeg yezhoniourien zo, evel Meillet, Klimas, pe Zinkevičius ar sell-mañ, oc'h arguzenniñ ne oa familh baltek-slavek ebet, hag o tisplegañ an heñvelderioù gant an darempredoù stank o deus bet ar yezhoù-se. Gerioù baltek a zo heñvel ouzh re ar sañskriteg pe al latin ha ne vezont ket kavet er yezhoù slavek. Latveg, albaneg, slaveg ha yezhoù indeziranek all a zo renket e-barzh ar yezhoù satem.

Daoust ma ne c'heller dinac'h o deus ar yezhoù baltek perzhioù kozh-kenañ, e chom disklaer penaos ez int diorroet diwar ar c'hentindezeuropeg.

Hervez lod e tispartias yezhoù baltek ar reter diouzh re ar gwalarn (pe marteze diouzh ur yezh gentbaltek) etre [[400]] ha [[600]]. Krog e voe al lituaneg hag al latveg da vezañ disheñvel an eil diouzh egile goude [[800]], an div yezh o vezañ bet rannyezhoù eus an hevelep yezh e-pad ur prantad hir. Rannyezhoù ardreuzat a oa bet d'an nebeutañ betek ar 14<sup>vet</sup> pe 15<sup>vet</sup> kantved, marteze betek ar 17<sup>vet</sup> kantved.

Dont a reas al latveg da vezañ ur yezh diforc'h er 16vet kantved, diorroet diwar al latgaleg ha kendeuzet ganti ar c'huroneg, ar semigaleg hag ar seloneg. Er familh-yezh valtek emañ an holl yezhoù-se.

Ar skouerioù koshañ eus ar skridoù latvek a zo tennet eus un droidigezh eus ur sonenn bet graet e 1530 gant Nikolaus Ramm, ur beleg alaman e [[Riga]].

Betek an 19<sup>vet</sup> kantved e oa al latveg levezonet kalz gant an alamaneg, peogwir e oa kendere uhelañ ar gevredigezh Alamaned baltek. E kreiz an 19<sup>vet</sup> kantved e voe krog gant dihun broadel Latvia, renet gant "Latviiz Yaouank" a vrudas implij al latveg. Izili al luskad-se a ziazezas al latveg standard hag a vrudas latvekaat ar gerioù estren. Koulskoude, er bloavezhioù 1880, pa teuas tsar Aleksandr III e galloud, e voe krog gant ar rusianekaat. E-pad ar prantad-se e kinnigas studierien latvek zo implijout al lizherenneg kirillek evit al latveg. Goude marv an tsar, etre fin an 19<sup>vet</sup> kantved ha deroù an 20<sup>vet</sup> kantved, e voe adsavet an emsav broadelour.

E 1908, e savas ar yezhoniourien latvek [[Kārlis Mīlenbahs]] ha [[Jānis Endzelīns]] al lizherenneg latvek arnevez, a voe erlec'hiet tamm-ha-tamm ouzh ar reizhskrivadur kozh bet implijet betek-henn. Ur perzh all eus ar yezh a voe diorroet er mare-se, hag e lituaneg ivez: cheñch anvioù ar broioù hag ar yezhoù all, pegen dianav bennak e vijent, hervez sistem fonetik al latveg. Implijet e oa bet an doare, zoken pa implij ar yezh all al lizherenneg latin. Ouzhpenn-se e vez cheñchet an anvioù evito da gaout dibennoù ret evit an troadur. Da skouer e c'hell anv ul lec'h evel Lecropt (ur barrez skoz) dont da vezañ Lekropta; ar gêriadenn skoz Tillicoultry a zeu da vezañ Tilikutrija. Ur skouer vat evit purelezh yezh eo er yezh gozh-se.

E-pad bloavezhioù an dalc'hidigezh rusian (1940–41 ha 1945–91), e voe levezonet kalz al latveg abalamour d'ar politikerezh rusianekaat. Kalz enbroidi a zeuas eus republikoù soviet Rusia, Ukraina, Belarus hag all, da heul steuñv Stalin evit kendeuziñ Latvia hag ar republikoù baltek all e-barzh an Unaniezh Soviedel, dre an trevadennerezh rusian. Da-heul e tigreskas feur al Latviiz "gouennel" e-barzh ar boblañs a-bezh eus 80 % e 1935 da 52 % e 1989. El Latvia soviedel, ne zeskas ket an darn vrasañ eus an enbroidi al latveg. Hiziv emañ al latveg yezh-vamm ouzhpenn 60 % eus poblañs ar vro.

Goude adsavidigezh an dizalc'h e 1991, e voe krog gant ur politikerezh deskadurezh nevez. Ar pal pennañ o vezañ kendeuzidigezh an holl annezidi e endro yezh ofisiel ar stad, en ur zoujañ ouzh yezhoù minorelezhioù Latvia en un dro.

Digoret zo bet hentennoù divyezhek skoazellet gant ar gouarnamant e kentañ derez evit ar minorelezhioù. En o zouez skolioù rusianek, hebraek, polonek, lituanek, ukrainek, belarusek, estonek ha romaek. Kelennet e vez al latveg evel eil yezh adalek ar bloavezhioù kentañ, evit broudañ ar varregezh war ar yezh, diwall ouzh an droukziforc'h diouzh al latvegerien, hag evit gwellaat an disoc'hoù akademiek ha micherel. Abaoe kreiz ar bloavezhioù 1990 e c'hell ar gouarnamant paeañ ur yalc'had d'ur studier er skolioù-meur publik, ma vez kelennet e latveg. Abaoe 2004 e vez brudet al latveg gant ar stad evit an deskadurezh e skolioù publik an eil derez evit 60 % eus ur rummad d'an nebeutañ (a-raok e oa ur sistem bras deskadurezh rusianek).

Votet e voe al lezenn diwar-benn ar yezh-stad d'an 9 a viz Kerzu 1999. Votet ez eus bet da c'houde meur a ziviz liammet gant al lezenn-mañ. Kreizenn stad ar yezh, ur servij eus ministrerezh ar Justis, a ziwall e ve doujet ouzh al lezenn.

Evit enebiñ ouzh levezon ar rusianeg hag ar saozneg e klask aozadurioù ar gouarnamant (da lavaret eo Komision Terminologiezh Akademiezh Latvek ar Skiantoù, ha Kreizenn Stad ar Yezh) brudañ implij ar gerioù latvek hag ober ur politikerezh purelezh yezh. Merzout a reer seurt purelezh e krouiñ gerioù nevez, a vez disputet gant an dud (daoust d'ar buristed bezañ krouet gerioù eufonik e weler kalz gerioù nevez evel "estren" ha diret, pa c'hellfed implijout gerioù a zo dija). Da skouer e savas tabut pa ginnigas Komision an d-Terminologiezh e vije gwelloc'h implijout “eira”, gant an dibenn "latvekaet" evit an euro, e-lec'h ar ger implijet stank “eiro”. Gerioù nevez all a zo troidigezhioù ger-ha-ger pe gerioù-amprest nevez. Da skouer e kaver e latveg daou c'her evit "pellgomz" – "tālrunis" ha "telefons", an hini kentañ o vezañ un droidigezh war-eeun eus ar ger etrebroadel. E brezhoneg e kaver ivez "pellgomz" ha "telefon". Er gerioù koshoc'h e kaver muioc'h a gerioù-amprest eufonik eget a c'herioù latvek. Da skouer e c'heller lavaret evit "urzhiataer" "dators" pe "kompjūters". An daou o vezañ gerioù-amprest (ar ger latvek evit "urzhiataer" a zo "skaitļotājs"). Koulskoude e soñjer bremañ ez eo “dators” un droidigezh vat.

Meur a genstrivadeg a zo bep bloaz evit brudañ implij mat al latveg<ref>{{cite news|url=http://apollo.lv/portal/news/articles/91481|title=2006. gada vārds — "draugoties", nevārds — "hendlings"|date=2007-01-22|language=Latvian|accessdate=2007-07-28|publisher=Apollo}}</ref>.{{,}}<ref>
{{cite news|url=http://www.delfi.lv/news/national/politics/article.php?id=14050678|date=2006-03-30|accessdate=2007-07-28|title=Akcijā pret valodas kropļošanu aicina nofilmēt 'gimalajiešu lāci'|publisher=DELFI|author=BNS|language=Latvian}}</ref> Evel-se e vez aozet gant Kreizenn Stad ar Yezh kenstrivadegoù evit ar fazioù er yezh, anvet "Gimalajiešu superlācis" diwar un droidigezh fall-put eus Arzh du Azia. Ar fazioù-mañ, alies farsus a-walc'h, a vez yezhadurel ha stilistikel war un dro. An aozerien a lavar e kaver kalz fazioù er rannvroioù enno kalz rusianegerien, koulz hag e gourmarc'hadoù e perc'henn Lituaniz. N'eo ket yezhadurel dre ret an troidigezhioù fall, met ivez stilistikel, ha fazioù gerioù, evel troidigezhioù war-eeun diwar ar saozneg.

Levezonet ez eus bet broioù european all (evel Slovakia) gant brudañ yezh ar stad dre strishaat implij ar yezhoù minorel.

== Notennoù ha daveennoù ==
<references/>

== Levrlennadur ==
* Bielenstein, ''Die lettische Sprache'' (Berlin, 1863–64)
* Bielenstein, ''Lettische Grammatik'' (Mitau, 1863)
* Bielenstein, ''Die Elemente der lettischen Sprache'' (Mitau, 1866), popular in treatment
* Ulmann and Brasche, ''Lettisches Wörterbuch'' (Riga, 1872–80)
* Bielenstein, ''Tausend lettische Räthsel, übersetzt und erklärt'' (Mitau, 1881)
* [[Adalbert Bezzenberger|Bezzenberger]], ''Lettische Dialekt-Studien'' (Göttingen, 1885)
* Bezzenberger, ''Ueber die Sprache der preussischen Letten;; (Göttingen, 1888)
* Thomsen, ''Beröringer melem de Finske og de Baltiske Sprog'' (Copenhagen, 1890)
* Bielenstein, ''Grenzen des lettischen Volksstammes und der lettischen Sprache'' (St. Petersburg, 1892)
* Baron and Wissendorff, ''Latwju dainas'' (Latvian Folksongs, Mitau, 1894)
* Andreianov, ''Lettische Volkslieder und Mythen'' (Halle, 1896 )
* Bielenstein, ''Ein glückliches Leben'' (Riga, 1904)
* Brentano, ''Lehrbuch der lettischen Sprache'' (Vienna, c. 1907)
* Wolter, "Die lettische Literatur," in ''Die ost-europäische Literaturen'' (Berlin, 1908)
* Kalning, ''Kurzer Lettischer Sprachführer'' (Riga, 1910)

=== Istorioù al lennegezh e latveg ===
* Klaushush, ''Latweeschu rakstneezibas wehsture'' (Riga, 1907)
* Pludons, ''Latwiju literaturas vēsture'' (Jelgava, 1908–09)
* Lehgolnis, ''Latweeschu literaturas wehsture'' (Riga, 1908)
* Prande, ''Latviešu Rakstniecība Portrejās'' (Rīga, 1923)

[[Rummad:Yezhoù baltek]]
[[Rummad:Yezhoù Latvia]]
[[Rummad:Yezhoù Unaniezh Europa]]