Izvorni kôd stranice Preeklampsija

{{Infokutija zdravstveno stanje
| ime            = Preeklampsija
| slika          = Hypertrophic decidual vasculopathy high mag.jpg
| opis_slike        = [[Mikrografija]] koja pokazuje [[hipertrofna decidualna vaskulopatija|hipertrofnu decidualnu vaskulopatuju]], nalaz viđen kod [[hipertenzija|gestacijske hipertenzije]] i preeklampsije. [[boja H&E]].
| specijalnost = [[Poroditeljstvo]]
| sinonimi = Preeklampsijska toksemija (PET)
| simptomi = [[hipertenzija|Visok krvni pritisak]], [[proteinurija|proteini u urinu]]<ref name=Ei2012/>
| komplikacije = [[hemoliza|Razpad crvenih krvnih zrnaca]], [[trombocitopenija|nizak broj trombocita]], oštećena funkcija jetre, problemi s bubrezima, [[edem|otok]], [[edem pluća|otežano disanje zbog tekućine u plućima]], [[eklampsija]]
| početak = Nakon 20 [[trudnoća|sedmic trudnoće]]
| trajanje =
| uzroci =
| rizici = [[Gojaznost]], prethodna [[hipertenzija]], starija dob, [[diabetes melitus]]
| dijagnoza = BP > 140&nbsp;mmHg [[krvni pritisak|sistolni]] ili 90&nbsp;mmHg [[dijastola|dijastolni]] u dva različita vremena<ref name=ACOG2013/>
| prevencija = [[Aspirin]], [[dodatak kalcija]], liječenje prethodne hipertenzije
| liječenje = [[Porođaj]], [[lijek]]ovi
| lijekovi = [[Labetalol]], [[metildopa]], [[magnezij-sulfat]]
| prognoza =
| frekvencija = 2–8% [[trudnoća]]
| smrtnost = 46.900 hipertenzivnih poremećaja u trudnoći (2015.)
}}
'''Preeklampsija''' ([[starogrčki|grč.]] ''eklampsija'' = munja) je poremećaj [[trudnoća|trudnoće]] koji se karakteriše pojavom [[hipertenzija|visokog krvnog pritiska]] i često značajnom količinom [[proteinurija|proteina u urinu]].<ref name=Ei2012>{{cite journal | vauthors = Eiland E, Nzerue C, Faulkner M | title = Preeclampsia 2012 | journal = Journal of Pregnancy | volume = 2012 | pages = 586578 | year = 2012 | pmid = 22848831 | pmc = 3403177 | doi = 10.1155/2012/586578 | doi-access = free }}</ref><ref>{{cite book|title=Hypertension in pregnancy|date=2013|publisher=ACOG|isbn=9781934984284|page=2|url=http://www.acog.org/Resources_And_Publications/Task_Force_and_Work_Group_Reports/Hypertension_in_Pregnancy|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20161118041443/http://www.acog.org/Resources_And_Publications/Task_Force_and_Work_Group_Reports/Hypertension_in_Pregnancy|archive-date=18. 11. 2016|access-date=17. 11. 2016}}</ref> Kada se pojavi, stanje počinje nakon 20 [[Gestacijska dob|sedmica trudnoće]].<ref name=ACOG2013/><ref name=Al2014>{{cite journal | vauthors = Al-Jameil N, Aziz Khan F, Fareed Khan M, Tabassum H | title = A brief overview of preeclampsia | journal = Journal of Clinical Medicine Research | volume = 6 | issue = 1 | pages = 1–7 | date = februar 2014 | pmid = 24400024 | pmc = 3881982 | doi = 10.4021/jocmr1682w }}</ref> U teškim slučajevima bolesti može doći do [[hemoliza|razgradnje crvenih krvnih zrnaca]], [[trombocitopenija|niskog broja trombocita]], oštećena funkcija jetre, disfunkcija [[bubreg]]a, [[edem|otoka]], [[plućni edem|kratkog daha zbog tečnosti u plućima]], ili smetnje [[vid]]a.<ref name=ACOG2013/><ref name=Al2014/> Preeklampsija povećava rizik od neželjenih ishoda i za majku i za [[fetus]].<ref name=ACOG2013>{{cite journal | title = Hypertension in pregnancy. Report of the American College of Obstetricians and Gynecologists' Task Force on Hypertension in Pregnancy | journal = Obstetrics and Gynecology | volume = 122 | issue = 5 | pages = 1122–31 | date = novembar 2013 | pmid = 24150027 | pmc = 1126958 | doi = 10.1097/01.AOG.0000437382.03963.88 | url = http://www.tsop.org.tw/db/CFile/File/8-1.pdf | author1 = American College of Obstetricians Gynecologists | author2 = Task Force on Hypertension in Pregnancy | access-date = 17. 2. 2015 | archive-date = 6. 1. 2016 | archive-url = https://web.archive.org/web/20160106101141/http://www.tsop.org.tw/db/CFile/File/8-1.pdf | url-status = live }}</ref> Ako se ne liječi, može dovesti do [[epilepsijski napad|napada]] u kojem trenutku je poznata kao [[eklampsija]].
 
==Znakovi i simptomi==
[[Edem]]i (posebno na rukama i licu) prvobitno su se smatrali važnim znakom za dijagnozu preeklampsije. Međutim, budući da je edem česta pojava u trudnoći, njegova korisnost kao razlikovnog faktora u preeklampsiji nije velika. Edem udubljenja (neuobičajeno oticanje, posebno [[šaka]], [[stopala]] ili lica, vidljivo ostavljanjem udubljenja kada se pritisne) može biti značajan simptom i treba ga prijaviti ljekaru.
 
Općenito, nijedan od znakova preeklampsije nije specifičan, pa je vjerovatnije da će čak i konvulzije u trudnoći imati druge uzroke osim eklampsije u modernoj praksi. Nadalje, simptom kao što je [[bol]] u epigastriju može se pogrešno protumačiti kao žgaravica. Uobičajene karakteristike preeklampsije koje se testiraju tokom preneonatausnih posjeta uključuju povišen [[krvni pritisak]] i višak proteina u [[urin]]u.<ref>{{cite web|title=Pre-eclampsia|work=Mayo Clinic|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/preeclampsia/symptoms-causes/syc-20355745|access-date=21. 1. 2021}}</ref> Dijagnoza ovisi o pronalaženju podudarnosti nekoliko preeklamptičnih karakteristika, a konačni dokaz je njihova regresija u danima i sedmicama nakon porođaja.

==Uzroci==
Ne postoji definitivan poznat uzrok preeklampsije, iako je vjerovatno povezan s brojnim faktorima. Neki od ovih faktora uključuju:
* Abnormalna [[placentacija]] (formiranje i razvoj placente)
* Imunski faktori
* Prethodna ili postojeća patologija majke—preeklampsija se češće viđa kod osoba s već postojećom [[hipertenzija|hipertenzijom]], [[gojaznost|gojaznošću]] ili [[sindrom antifosfolipidnih antitijela|sindromom antifosfolipidnih antitijela]] ili onih s historijom preeklampsije
* Dijetetski faktori, npr. pokazalo se da suplementacija kalcija u područjima gdje je dijetetski unos kalcija nizak smanjuje rizik od preeklampsije
* Faktori okoline, npr. zagađenje zraka<ref name=EHP>{{cite journal | vauthors = Wu J, Ren C, Delfino RJ, Chung J, Wilhelm M, Ritz B | title = Association between local traffic-generated air pollution and preeclampsia and preterm delivery in the south coast air basin of California | journal = Environmental Health Perspectives | volume = 117 | issue = 11 | pages = 1773–9 | date = novembar 2009 | pmid = 20049131 | pmc = 2801174 | doi = 10.1289/ehp.0800334 | url = http://www.ehponline.org/members/2009/0800334/0800334.pdf | access-date = 5. 7. 2009 | url-status = dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20090719065531/http://www.ehponline.org/members/2009/0800334/0800334.pdf | archive-date = 19. 7. 2009 }}</ref>
 
Oni sa dugotrajnim [[hipertenzija|visokim krvnim pritiskom]] imaju rizik 7 do 8 puta veći od onih bez.<ref>{{cite journal | vauthors = Bramham K, Parnell B, Nelson-Piercy C, Seed PT, Poston L, Chappell LC | title = Chronic hypertension and pregnancy outcomes: systematic review and meta-analysis | journal = BMJ | volume = 348 | pages = g2301 | date = april 2014 | pmid = 24735917 | pmc = 3988319 | doi = 10.1136/bmj.g2301 }}</ref>
 
Fiziološki, istraživanja su povezala preeklampsiju sa sljedećim fiziološkim promjenama: promjene u interakciji između [[imunski odgovor|imunskog odgovora]] majke i [[posteljica|placente]], ozljeda placente, ozljeda [[endotel]]nih ćelija, promijenjena vaskularna reaktivnost, [[oksidativni stres]], neravnoteža među [[vazodilatacija|vazoaktivnim]] supstancama, smanjen intravaskularni volumen i [[diseminirana intravaskularna koagulacija]].<ref name=Lancet2010>Steegers EA, von Dadelszen P, Duvekot JJ, Pijnenborg R (August 2010). "Pre-eclampsia". Lancet. 376 (9741): 631–44. doi:10.1016/S0140-6736(10)60279-6. PMID 20598363. S2CID 208792631.</ref><ref name="Mustafa 2012 1–19">{{cite journal | vauthors = Mustafa R, Ahmed S, Gupta A, Venuto RC | title = A comprehensive review of hypertension in pregnancy | journal = Journal of Pregnancy | volume = 2012 | pages = 105918 | year = 2012 | pmid = 22685661 | pmc = 3366228 | doi = 10.1155/2012/105918 | doi-access = free }}</ref>
 
Iako je tačan uzrok preeklampsije i dalje nejasan, postoje jaki dokazi da je glavni uzrok koji predisponira ženu podložnu preeklampsiji abnormalno implantirana [[posteljica]].<ref name=Al2014/><ref name=Lancet2010/> Ova abnormalno implantirana placenta može dovesti do loše perfuzije maternice i placente, što dovodi do stanja [[hipoksija|hipoksije]] i povećanog oksidativnog stresa i oslobađanja anti[[angiogeneza|angiogenih]] proteina zajedno sa upalnim medijatorima u majčinu plazmu. Glavna posljedica ovog slijeda događaja je generalizirana [[endotel]]na disfunkcija. Abnormalna implantacija može proizaći iz odgovora [[imunski sistem|imunskog sistema]] majke na placentu, posebno nedostatak utvrđene [[trudnička imunska tolerancija|imunske tolerancije u trudnoći]]. Endotelna disfunkcija dovodi do hipertenzije i mnogih drugih simptoma i komplikacija povezanih s preeklampsijom. Osobe s preeklampsijom mogu imati manji rizik od [[rak dojke|raka dojke]].<ref>{{cite journal | vauthors = Innes KE, Byers TE | title = Preeclampsia and breast cancer risk | journal = Epidemiology | volume = 10 | issue = 6 | pages = 722–32 | date = novembar 1999 | pmid = 10535787 | doi = 10.1097/00001648-199911000-00013 | jstor = 3703514 }}</ref>
 
Abnormalni [[hromosom 19]] klaster mikroRNA ([[C19MC miRNK klaster|C19MC]]) oštećuje [[horionske resice]] i [[trofoblast]]nu ćelijsku invaziju na [[spiralne arterije]], uzrokujući visoku otpornost, nizak protok krvi i slabu opskrb fetusa nutrijentima.<ref name="Chen D., Wang W. 2013 1–11">{{cite journal | vauthors = Chen DB, Wang W | title = Human placental microRNAs and preeclampsia | journal = Biology of Reproduction | volume = 88 | issue = 5 | pages = 130 | date = maj 2013 | pmid = 23575145 | pmc = 4013914 | doi = 10.1095/biolreprod.113.107805 }}</ref><ref name="ReferenceC">{{cite journal | vauthors = Ouyang Y, Mouillet JF, Coyne CB, Sadovsky Y | title = Review: placenta-specific microRNAs in exosomes - good things come in nano-packages | journal = Placenta | volume = 35 | issue = Suppl | pages = S69-73 | date = februar 2014 | pmid = 24280233 | pmc = 3944048 | doi = 10.1016/j.placenta.2013.11.002 }}</ref><ref name="C19MC MicroRNAs Regulate the Migrat">{{cite journal | vauthors = Xie L, Mouillet JF, Chu T, Parks WT, Sadovsky E, Knöfler M, Sadovsky Y | title = C19MC microRNAs regulate the migration of human trophoblasts | journal = Endocrinology | volume = 155 | issue = 12 | pages = 4975–85 | date = decembar 2014 | pmid = 25211593 | pmc = 4239420 | doi = 10.1210/en.2014-1501 }}</ref>
 
===Genetički faktori===
Uprkos nedostatku znanja o specifičnim uzročnim mehanizmima preeklampsije, postoje jaki dokazi koji ukazuju na to da je rezultat i okolišnih i nasljednih faktora. Studija iz 2005. godine pokazala je da žene sa srodnikom u prvom stepenu koji su imali preeklampsijski porođaj imaju dvostruko veće šanse da je razviju. Nadalje, muškarci u srodstvu s nekim sa pogođenim porodom imaju povećan rizik od preeklampsijske trudnoće.<ref name="Skjaerven R., 2005">{{cite journal |vauthors = Skjaerven R, Vatten LJ, Wilcox AJ, Rønning T, Irgens LM, Lie RT | title =  Recurrence of pre-eclampsia across generations: exploring fetal and maternal genetic components in a population based cohort | journal = BMJ | volume = 331 | date = juli 2005 | issue = 7521 | page = 877 | doi = 10.1136/bmj.38555.462685.8F| pmid = 16169871 | pmc = 1255793 | doi-access = free }}</ref> Fetusi zahvaćeni preeklampsijom imaju veće šanse za kasnije komplikacije trudnoće, uključujući ograničenje rasta, nedonoščad i mrtvorođenčad.<ref name="Ehret G., 2018">{{cite journal |vauthors = Ehret G | title = Genes for Preeclampsia: An Opportunity for Blood Pressure Genomics. | journal = Hypertension | volume = 71 | pages = 285–286 | date = juli 2018| issue = 2 | doi = 10.1161/HYPERTENSIONAHA.118.10840| pmid = 29967038 | pmc = 6397719 | doi-access = free }}</ref>
 
Smatra se da je početak preeklampsije uzrokovan nekoliko složenih interakcija između genetičkih i okolimskih i faktora. Dosadašnje razumijevanje specifično nasljednog uzroka uključuje neravnotežu angiogenih faktora u placenti.<ref name="Phipps EA., Thadhani R., Benzing T., Karumanchi SA., 2019">{{cite journal |vauthors = Phipps EA, Thadhani R, Benzing T, Karumanchi SA | title =  Pre-eclampsia: pathogenesis, novel diagnostics and therapies | journal = Nature Reviews Nephrology | volume = 15 | date = maj 2019 | issue = 5 | pages = 275–289 | doi = 10.1038/s41581-019-0119-6| pmid = 30792480 | pmc = 6472952 }}</ref> [[Angiogeneza]] uključuje rast novih krvnih sudova iz postojećih sudova, a neravnoteža tokom trudnoće može uticati na vaskularizaciju, rast i biološku funkciju fetusa. Smatra se da je nepravilna ekspresija ovih faktora kontrolisana višestrukim [[genski lokus|lokusima]] na različitim [[hromosom]]ima.<ref name="Ehret G., 2018">{{cite journal |vauthors = Ehret G | title =  Genes for Preeclampsia: An Opportunity for Blood Pressure Genomics. | journal = Hypertension | volume = 71 | pages = 285–286 | date = juli 2018| issue = 2 | doi = 10.1161/HYPERTENSIONAHA.118.10840| pmid = 29967038 | pmc = 6397719 | doi-access = free }}</ref><ref name="McGinnis R., 2017">{{cite journal |vauthors = McGinnis R, Steinthorsdottir V, Williams N | title = Variants in the fetal genome near FLT1 are associated with risk of preeclampsia | journal = Nature Genetics | volume = 49 | pages = 1255–1260 | date = juni 2017 | issue = 8 | doi = 10.1038/ng.3895 | pmid = 28628106 | s2cid = 205354725 | url = http://eprints.gla.ac.uk/141226/13/141226.pdf }}</ref><ref name="Steinthorsdottir V., McGinnis R., Williams NO., 2020">{{cite journal | vauthors = Steinthorsdottir V, McGinnis R, Williams NO | title = Genetic predisposition to hypertension is associated with preeclampsia in European and Central Asian women | journal = Nature Communications | volume = 11 | date = novembar 2020 | issue = 1 | page = 5976 | doi = 10.1038/s41467-020-19733-6| pmid = 33239696 | pmc = 7688949 | doi-access = free }}</ref> Istraživanja na ovu temu su ograničena zbog [[heterogenost|heterogene]] prirode bolesti. [[Genotip]]ovi majke, oca i fetusa imaju ulogu, kao i složeni [[epigenetika|epigenetički]] faktori kao što su da li roditelji puše, starost majke, seksualna kohabitacija i [[gojaznost]].<ref name="Phipps EA., Thadhani R., Benzing T., Karumanchi SA., 2019"/> Za sada postoji vrlo malo razumijevanja mehanizama ovih interakcija. Zbog [[poligen]]ske prirode preeklampsije, većina studija koje su do sada sprovedene na ovu temu koristile su [[GWAS|studije asocijacije na nivou genoma]].<ref name="Skjaerven R., 2005">{{cite journal |vauthors = Skjaerven R, Vatten LJ, Wilcox AJ, Rønning T, Irgens LM, Lie RT | title = Recurrence of pre-eclampsia across generations: exploring fetal and maternal genetic components in a population based cohort | journal = BMJ | volume = 331 | date = juli 2005 | issue = 7521 | page = 877 | doi = 10.1136/bmj.38555.462685.8F| pmid = 16169871 | pmc = 1255793 | doi-access = free }}</ref>
 
Jedan od poznatih efektora preeklampsije je [[fetus]]ni lokusi [[FLT1]]. Lociran na [[hromosom 13|hromosomu 13]] u q12 regiji. FLT1 kodira Fms sličnu [[tirozin-kinaza|tirozin-kinazu]] 1, angiogeni faktor izražen u fetusnim [[trofoblast]]ima.<ref name="McGinnis R., 2017">{{cite journal |vauthors = McGinnis R, Steinthorsdottir V, Williams N | title =  Variants in the fetal genome near FLT1 are associated with risk of preeclampsia | journal = Nature Genetics | volume = 49 | pages = 1255–1260 | date = juni 2017 | issue = 8 | doi = 10.1038/ng.3895 | pmid = 28628106 | s2cid = 205354725 | url = http://eprints.gla.ac.uk/141226/13/141226.pdf }}</ref> [[angiogeneza|Angiogeni]] faktori su ključni za vaskularni rast u placenti. FLT1 topiva [[izoforma]] uzrokovana [[prerada RNK|prerađenom varijantom]] je sFLT1, koji djeluje kao antiangiogeni faktor, smanjujući vaskularni rast u placenti. Zdravu, normotenzivnu trudnoću karakteriše ravnoteža između ovih faktora. Međutim, pojačana regulacija ove varijante i prekomjerna ekspresija sFL1 mogu doprinijeti [[endotelna disfunkcija|endotelnoj disfunkciji]]. Smanjeni vaskularni rast i endotelna disfunkcija manifestuju se prvenstveno simptomima kod majke kao što su [[zatajenje bubrega]], [[edem]] i [[Epilepsijski napad|napadi]]. Međutim, ovi faktori također mogu dovesti do neadekvatne opskrbe fetusa kisikom, hranjivim tvarima ili krvlju.<ref name="Maynard S., Venkatesha S., Thadhani R. 2005">{{cite journal |vauthors = Maynard S, Venkatesha S, Thadhani R | title = Soluble Fms-like Tyrosine Kinase 1 and Endothelial Dysfunction in the Pathogenesis of Preeclampsia | journal = Pediatric Research | volume = 57 | pages = 1R–7R | date = maj 2005 | issue = 5 Part 2 | doi = 10.1203/01.PDR.0000159567.85157.B7| pmid = 15817508 | doi-access = free }}</ref> Nadalje, u ovoj regiji lokusa, uočeno je nekoliko [[SNP|jednonukleotidnih polimorfizama]] (SNP) koji utiču na prekomjernu ekspresiju sFL1. Konkretno, aleli rizika SNP-a rs12050029 i rs4769613 povezani su s niskim brojem [[eritrocit|crvenih krvnih zrnaca]] i nose povećan rizik od kasne preeklampsije.
 
[[Patauov sindrom]], ili trisomija 13, takođe je povezan sa regulacijom sFLT1 zbog dodatne kopije hromosoma 13. Zbog ove povećane regulacije antiangiogenog faktora, žene sa trisomijom 13 u trudnoći često doživljavaju smanjenu vaskularizaciju placente i imaju veći rizik od razvoja preeklampsije.<ref name="Chen CP., 2009">{{cite journal |vauthors = Chen CP | title =  Placental abnormalities and preeclampsia in trisomy 13 pregnancies. | journal = Taiwanese Journal of Obstetrics and Gynecology | volume = 48 |issue = 1 | pages = 3–8 | date = mart 2009| pmid = 19346185 | doi = 10.1016/S1028-4559(09)60028-0| doi-access = free }}</ref>
 
Osim fetusih lokusa, bilo je nekih majčinih lokusa identificiranih kao efektori preeklampsije. Ekspresija [[Alfa-ketoglutarat zavisna hidroksilaza|alfa-ketoglutarat zavisne hidroksilaze]] na [[hromosom 16|hromosomu 16]] u q12 regiji je takođe povezana sa preeklampsijom. Konkretno, alel rs1421085 povećava rizik ne samo od preeklampsije već i od povećanja [[indeks tjelesne mase|BMI]] i [[hipertenzija|hipertenzije]].<ref name="Steinthorsdottir V., McGinnis R., Williams NO., 2020"/> Ova [[plejotropija]] je jedan od razloga zašto se ove osobine smatraju faktorom rizika. Nadalje, [[ZNF831]] (protein [[cinkov prst|cinkovog prsta]] 831) i njegovi lokusi na hromosomskoj regiji 20q13 identifikovani su kao još jedan značajan faktor u preeklampsiji. Alel rizika rs259983 je također povezan s preeklampsijom i hipertenzijom, što je još jedan dokaz da su ove dvije osobine moguće povezane.
 
Iako sadašnje razumijevanje sugerira da su majčinski aleli glavni nasljedni uzrok preeklampsije, očevi lokusi su također uključeni. U jednoj studiji, očinski [[DLX5]] (Distal-Less Homeobox 5) je identifikovan kao [[Genomski imprinting|imprintirani gen]]. Smješten na [[hromosom 7|hromosomu 7]] u q21 regiji, DLX5 služi kao [[transkripcijski faktor]], često povezan s razvojnim rastom organa.<ref name="Ensembl Release 89">{{cite web | title= GRCh38 | website=  Ensembl release 89 | url= http://may2017.archive.ensembl.org/Homo_sapiens/Gene/Summary?db=core;g=ENSG00000105880;r=7:97020392-97025097 |date= maj 2017 }}</ref> Kada su naslijeđeni po očevoj liniji, DLX5 i njegov SNP rs73708843 pokazuju da imaju ulogu u proliferaciji [[trofoblast]]a, utičući na vaskularni rast i isporuku nutrijenata.<ref name="Zadora J., Singh M., Herse F., 2018">{{cite journal | vauthors = Zadora J, Singh M, Herse F | title = Disturbed Placental Imprinting in Preeclampsia Leads to Altered Expression of DLX5, a Human-Specific Early Trophoblast Marker | journal = Circulation | volume = 136 | pages = 1824–1839 | date = septembar 2017 | issue = 19 | doi = 10.1161/CIRCULATIONAHA.117.028110| pmid = 28904069 | pmc = 5671803 | doi-access = free }}</ref>
 
Pored specifičnih lokusa, nekoliko važnih genetičkih regulatornih faktora doprinosi razvoju preeklampsije. Mikro RNK, ili [[miRNK]], su [[nekodirajućas RNK|nekodirajuće iRNK]] koje regulišu posttranskripcionu ekspresiju gena preko [[RNK]]-indukovanih kompleksa za utišavanje. U placenti, miRNK su ključne za reguliranje [[ćelijski rast|rasta ćelija]], [[angiogeneza|angiogeneze]], [[ćelijska proliferacija|proliferacije ćelija]] i [[metabolizam|metabolizma]].<ref name="Bounds KR, Chiasson VL, Pan LJ, Gupta S, Chatterjee P., 2017">{{cite journal | vauthors = Bounds KR, Chiasson VL, Pan LJ, Gupta S, Chatterjee P | title =  MicroRNAs: New Players in the Pathobiology of Preeclampsia | journal = Frontiers in Cardiovascular Medicine | volume = 4 | date = septembar 2017 | page = 60 | doi = 10.3389/fcvm.2017.00060| pmid = 28993808 | pmc = 5622156 | doi-access = free }}</ref> Ove placentno specifične miRNK su grupisane u velike skupine, uglavnom na [[hromosom 14|hromosomima 14]] i [[hromosom 19|19]], a nepravilna ekspresija bilo koje od njih je povezana sa povećanim rizikom od zahvaćene trudnoće. Naprimjer, miR-16 i miR-29 su [[faktori rasta vaskularnog endotela]] (VEGF) i imaju ulogu u regulaciji sFLT-1. Konkretno, pokazalo se da prekomjerna ekspresija [[miRNK]] miR-210 izaziva [[Hipoksija|hipoksiju]], koja utiče na remodeliranje spiralne arterije, važan dio patogeneze preeklampsije.<ref name="Chen D., Wang W. 2013 1–11">{{cite journal | vauthors = Chen DB, Wang W | title = Human placental microRNAs and preeclampsia | journal = Biology of Reproduction | volume = 88 | issue = 5 | pages = 130 | date = maj 2013 | pmid = 23575145 | pmc = 4013914 | doi = 10.1095/biolreprod.113.107805 }}</ref>

===Faktori rizika===
Poznati faktori rizika za preeklampsiju uključuju:<ref name=Aru2013>Arulkumaran N, Lightstone L (December 2013). "Severe pre-eclampsia and hypertensive crises". Best Practice & Research. Clinical Obstetrics & Gynaecology. 27 (6): 877–84. doi:10.1016/j.bpobgyn.2013.07.003. PMID 23962474.</ref><ref name="Cunningham_2010">{{cite book | veditors = Cunningham FG, Leveno KJ, Bloom S, Gilstrap L |title=Williams obstetrics |year=2010 |publisher=McGraw-Hill Medical |location=New York |isbn=978-0-07-149701-5 |edition=23rd }}</ref>
* [[Parbost (biologija)|Nikad ranije rađanje]]
* [[Diabetes mellitus]]<ref name=BMJ2016>{{cite journal | vauthors = Bartsch E, Medcalf KE, Park AL, Ray JG | title = Clinical risk factors for pre-eclampsia determined in early pregnancy: systematic review and meta-analysis of large cohort studies | journal = BMJ | volume = 353 | pages = i1753 | date = april 2016 | pmid = 27094586 | pmc = 4837230 | doi = 10.1136/bmj.i1753 }}</ref>
* [[Bolest bubrega]]
* Hronična hipertenzija<ref name=BMJ2016/>
* Prethodna istorija preeklampsije<ref name=BMJ2016/>
* Porodična historija preeklampsije
* Odmalena starost majke (>35 godina)
* [[Gojaznost]]
* [[Sindrom antifosfolipidnih antitijela]]
* [[Višestruka trudnoća]]
* Nakon što je [[transplantacija bubrega|doniranja bubrega]]<ref name="GargNevis2014">{{cite journal | vauthors = Garg AX, Nevis IF, McArthur E, Sontrop JM, Koval JJ, Lam NN, Hildebrand AM, Reese PP, Storsley L, Gill JS, Segev DL, Habbous S, Bugeja A, Knoll GA, Dipchand C, Monroy-Cuadros M, Lentine KL | display-authors = 6 | title = Gestational hypertension and preeclampsia in living kidney donors | journal = The New England Journal of Medicine | volume = 372 | issue = 2 | pages = 124–33 | date = januar 2015 | pmid = 25397608 | pmc = 4362716 | doi = 10.1056/NEJMoa1408932 }}</ref>
*Prisustvo subkliničkih [[hipotireoza|hipotirepznih]] ili [[tiroidea|tiroidnih]] [[antitijela]] <ref name=vandenBoogard2011>{{cite journal | vauthors = van den Boogaard E, Vissenberg R, Land JA, van Wely M, van der Post JA, Goddijn M, Bisschop PH | title = Significance of (sub)clinical thyroid dysfunction and thyroid autoimmunity before conception and in early pregnancy: a systematic review | journal = Human Reproduction Update | volume = 17 | issue = 5 | pages = 605–19 | year = 2011 | pmid = 21622978 | doi = 10.1093/humupd/dmr024 | type = Review | doi-access = free }}</ref><ref name=Vissenberg2012>{{cite journal | vauthors = Vissenberg R, van den Boogaard E, van Wely M, van der Post JA, Fliers E, Bisschop PH, Goddijn M | title = Treatment of thyroid disorders before conception and in early pregnancy: a systematic review | journal = Human Reproduction Update | volume = 18 | issue = 4 | pages = 360–73 | date = juli 2012 | pmid = 22431565 | doi = 10.1093/humupd/dms007 | type = Review | doi-access = free }}</ref>
* Abnormalnosti placente kao što je placentna [[ishemija]]

==Patogeneza==
Iako je provedeno mnogo istraživanja o mehanizmu preeklampsije, njena točna [[patogeneza]] ostaje neizvjesna. Smatra se da je preeklampsija posljedica abnormalnosti placente, čije uklanjanje završava bolest u većini slučajeva.<ref name=Al2014 /> Tokom normalne trudnoće, [[posteljica]] vaskularizira kako bi omogućila razmjenu vode, [[plin]]ova i otopljenih tvari, uključujući hranljive materije i otpad, između cirkulacije majke i [[fetus]]a.<ref name="Mustafa 2012 1–19"/> Abnormalni razvoj placente dovodi do loše placentne perfuzije. Posteljica žena sa preeklampsijom je abnormalna i karakterizira je slaba [[trofoblast]]na invazija.<ref name="Mustafa 2012 1–19" /> Smatra se da to rezultira oksidativnim stresom, hipoksijom i oslobađanjem faktora koji potiču endotelnu disfunkcija, upala i druge moguće reakcije.<ref name=Ei2012/><ref name="Mustafa 2012 1–19" /><ref name=DrifeMagowan>{{Cite book | vauthors = Drife JO, Magowan B | title = Clinical obstetrics and gynecology | year = 2004 | publisher = Saunders | location = Edinburgh, New York | isbn = 978-0-7020-1775-9 | pages = [https://archive.org/details/clinicalobstetri0000unse/page/367 367–70] | url = https://archive.org/details/clinicalobstetri0000unse/page/367 }}</ref>
 
Kliničke manifestacije preeklampsije povezane su s općom endotelnom disfunkcijom, uključujući vazokonstrikciju i endotelnu [[ishemiju]].<ref name="Mustafa 2012 1–19" /> Implicitna u ovoj generaliziranoj endotelnoj disfunkciji može biti neravnoteža [[angiogene]] i [[anti-angiogene]] faktore.<ref name=Al2014 /> I cirkulirajući i placentalni nivoi [[soluble fms-like tirozin kinaze-1]] (sFlt-1) su viši kod žena sa preeklampsije nego kod žena s normalnom trudnoćom.<ref name="Mustafa 2012 1–19" /> sFlt-1 je antiangiogeni protein koji antagonizira [[vaskularni endotelni faktor rasta]] (VEGF) i [[rast placente faktor]] (PIGF), od kojih su oba proangiogena faktora.<ref name=Lancet2010/> Također se pokazalo da je rastvorljiv [[endoglin]] (sEng) povišen kod žena s preeklampsijom i ima antiangiogena svojstva, slično kao sFlt-1.<ref name="Mustafa 2012 1–19" />
 
I sFlt-1 i sEng su u određenoj mjeri pojačani kod svih trudnica, podržavajući ideju da je hipertenzivna bolest u trudnoći normalna pogrešna adaptacija na trudnoću. Kako su prirodne ćelije ubice blisko uključene u placentaciju, a placentacija uključuje određeni stepen [[Imunološka tolerancija u trudnoći|imunološka tolerancija majke]] na stranu placentu, nije iznenađujuće da imunološki sistem majke može negativnije reagirati na dolazak nekih posteljice pod određenim okolnostima, kao što je placenta koja je invazivnija od normalne. Početno odbacivanje placente [[citotrofoblasta]] od majke može biti uzrok neadekvatno remodeliranih [[spiralnih arterija]] u onim slučajevima preeklampsije povezane s plitkom implantacijom, što dovodi do hipoksije nizvodno i pojave simptoma kod majke kao odgovora na regulirani sFlt-1 i sEng.
 
[[Oksidativni stres]] također može imati važnu ulogu u patogenezi preeklampsije. Glavni izvor [[ROS|reaktivnih vrsta kiseika]] (ROS) je [[enzim]] [[ksantin-oksidaza]] (XO) i ovaj enzim se uglavnom javlja u jetri. Jedna hipoteza je da povećani [[katabolizam]] [[purin]]a uslijed hipoksije placente rezultira povećanom proizvodnjom ROS u jetri majke i oslobađanjem u majčinu cirkulaciju što uzrokuje oštećenje [[endotel]]nih ćelija.<ref>{{cite journal | vauthors = McMaster-Fay RA | title = Pre-eclampsia: a disease of oxidative stress resulting from the catabolism of DNA (primarily fetal) to uric acid by xanthine oxidase in the maternal liver; a hypothesis. | journal = Bioscience Hypotheses | year = 2008 | volume = 1 | pages = 35–43 | doi=10.1016/j.bihy.2008.01.002}}</ref>
 
Čini se da abnormalnosti u majčinom [[imunski sistem|imunskom sistemu]] i insuficijencija [[gestacijska imunska tolerancija|gestacijske imunske tolerancije]] imaju glavnu ulogu u preeklampsiji. Jedna od glavnih razlika pronađenih u preeklampsiji je pomak ka [[T-pomoćna ćelija|Th<sub>1</sub> odgovorima]] i proizvodnji [[Interferon gama|IFN-γ]]. Porijeklo IFN-γ nije jasno identificirano i moglo bi biti [[ćelija ubica|prirodne ćelije ubice]] maternice, [[dendritske ćelije]] placente koje moduliraju odgovore [[T-pomoćna ćelija|T-pomoćnih ćelija]], promjene u sintezi ili odgovor na regulatorne molekule ili promjene u funkciji [[regulatorna T-ćelija|regulatornih T-ćelija]] u [[trudnoća]]ma.<ref name="Laresgoiti-Servitje">{{cite journal | vauthors = Laresgoiti-Servitje E, Gómez-López N, Olson DM | title = An immunological insight into the origins of pre-eclampsia | journal = Human Reproduction Update | volume = 16 | issue = 5 | pages = 510–24 | date = april 2010 | pmid = 20388637 | doi = 10.1093/humupd/dmq007 | doi-access = free }}</ref> Aberantni [[imunski odgovor]]i koji promovišu preeklampsiju mogu također biti posljedica izmijenjenog prepoznavanja alorije [[fetus]]a ili upalnih pokretača.<ref name="Laresgoiti-Servitje"/> Dokumentirano je da fetusne ćelije kao što su fetusni [[eritroblast]]i kao i fetusna DNK bez ćelija su povećane u cirkulaciji majke kod žena koje razviju preeklampsiju. Ovi nalazi su doveli do hipoteze da je preeklampsija bolestan proces kojim [[lezija]] placente kao što je [[hipoksija]] dopušta povećanu cirkulaciju fetusnog materijala u majčinoj cirkulaciji, što zauzvrat dovodi do [[imunski odgovor|imunskog odgovora]] i oštećenja [[endotel]]a, i što na kraju rezultira preeklampsijom i [[eklampsija|eklampsijom]].
 
Jedna hipoteza za ranjivost na preeklampsiju je sukob majke i fetusa između majčinog organizma i fetusa.<ref name="Redman2005">{{cite journal | vauthors = Redman CW, Sargent IL | title = Latest advances in understanding preeclampsia | journal = Science | volume = 308 | issue = 5728 | pages = 1592–4 | date = juni 2005 | pmid = 15947178 | doi = 10.1126/science.1111726 | bibcode = 2005Sci...308.1592R | s2cid = 21889468 }}</ref> Nakon prvog tromjesečja trofoblasti ulaze u spiralne arterije majke kako bi izmijenili spiralne arterije i na taj način dobili veći pristup majčinim hranjivim tvarima.<ref name="Redman2005"/> Povremeno dolazi do poremećene invazije trofoblasta koja rezultira neadekvatnim promjenama spirale maternične arterije.<ref name="Redman2005"/> Pretpostavlja se da [[embrion]] u razvoju oslobađa biohemijske signale koji dovode do toga da žena razvije hipertenziju i preeklampsiju, tako da fetus može imati koristi od veće količine majčine cirkulacije hranjivih tvari zbog povećane dotok krvi u oštećenu posteljicu.<ref name="Redman2005"/> Ovo rezultira sukobom između sposobnosti i preživljavanja majke i fetusa jer se fetus ulaže samo u svoj opstanak i kondiciju, dok je majka uložena u ovu i naredne trudnoće.<ref name="Redman2005"/>
 
Još jedna evolucijska hipoteza za ranjivost na preeklampsiju je ideja da se osigura veza između majke i oca i očevog ulaganja u fetus.<ref name="Davis2006">{{cite book | vauthors = Davis JA, Gallup GG | title = Female Infidelity and Paternal Uncertainty. Evolutionary Perspectives on Male Anti-Cuckoldry Tactics | url = https://archive.org/details/femaleinfidelity00smpl | url-access = limited |chapter=Preeclampsia and other pregnancy complications as an adaptive response to unfamiliar semen) | pages = [https://archive.org/details/femaleinfidelity00smpl/page/n200 191]–204 | year = 2006 | doi = 10.1017/CBO9780511617812.010 | isbn = 9780511617812 | veditors = Platek SM, Shackelford TK |publisher=Cambridge University Press }}</ref> Istraživanja tvrde da je preeklampsija prilagođavanje majke da prekine ulaganje u fetus, koji bi mogao imati nedostupnog oca.<ref name="Davis2006"/> Razne studije su pokazale pokazalo je da žene koje su često bile izložene spermi partnera prije začeća imaju smanjen rizik od preeklampsije.<ref name="Davis2006"/> Također, naknadne [[trudnoće]] sa isti ocem imale su smanjen rizik od preeklampsije, dok su sljedeće trudnoće drugog oca imale veći rizik od razvoja preeklampsije.<ref name="Davis2006"/>
 
U normalnom ranom embrionalnom razvoju, vanjski epitelni sloj sadrži ćelije citotrofoblasta, tip [[matične ćelije|matičnih stanica]] u trofoblastu koji se kasnije diferencira u fetusnu placentu. Ove ćelije se diferenciraju u mnoge tipove ćelija placente, uključujući ćelije ekstraviloznog trofoblasta. Ekstravilozne ćelije trofoblasta su invazivni tip ćelija koji remodeliraju spiralne arterije majke, zamjenom majčinog epitela i glatkih mišića koji oblažu spiralne arterije, uzrokujući proširenje [[arterija]]. Ovo sprečava vazokonstrikciju majke u spiralnim arterijama i omogućava kontinuirano snabdevanje krvlju i hranjivim materijama rastućem fetusu sa niskim otporom i visokim protokom krvi.<ref name="Chen D., Wang W. 2013 1–11"/>
 
Kod preeklampsije, abnormalna ekspresija klastera [[mikroRNK]] [[hromosom 19|hromosoma 19]] (C19MC) u ćelijskim linijama placente smanjuje migraciju vanresičnog trofoblasta. Specifične mikroRNK u ovom klasteru koji može uzrokovati abnormalnu invaziju spiralne arterije uključuje miR-520h, miR-520b i 520c-3p. Ovo ometa invaziju vanresičnih trofoblastnih ćelija u spiralne arterije majke, uzrokujući visok otpor i slab protok krvi i nisku opskrbu fetusa nutrijentima.  Postoje probni dokazi da suplementacija vitaminima može smanjiti rizik.<ref>{{cite journal | vauthors = Fu ZM, Ma ZZ, Liu GJ, Wang LL, Guo Y | title = Vitamins supplementation affects the onset of preeclampsia | journal = Journal of the Formosan Medical Association = Taiwan Yi Zhi | volume = 117 | issue = 1 | pages = 6–13 | date = januar 2018 | pmid = 28877853 | doi = 10.1016/j.jfma.2017.08.005 | doi-access = free}}</ref>
 
Imunski faktori također mogu imati ulogu.<ref name="Laresgoiti-Servitje"/><ref>{{cite journal | vauthors = Matthiesen L, Berg G, Ernerudh J, Ekerfelt C, Jonsson Y, Sharma S | title = Immunology of preeclampsia | journal = Chemical Immunology and Allergy | volume = 89 | pages = 49–61 | year = 2005 | pmid = 16129952 | doi = 10.1159/000087912 | isbn = 978-3-8055-7970-4 }}</ref>

==Diagnoza==
{{Infokutija anatomija
| Ime           = Laboratorijske vrijednosti za preeklampsiju
| slika           = Preeclampsia Fishbone Schematic.PNG
| Alt             = LDH/Mokraćna kiselina/AST/ALT/Plt/Cr
| opis_slike        = Skraćenica za laboratorijske vrijednosti koje se obično koriste u preeklampsiji. LDH=[[laktat-dehidrogenaza]], mokraćna kiselina=[[mokraćna kiselina]], AST=[[aspartat-aminotransferaza]], ALT=[[alanin-aminotransferaza]], Plt=[[trombociti]], Cr=[[kreatinin]].
| DiseasesDB      =
| ICD10           =
| ICD9            =
| ICDO            =
| OMIM            =
| MeshID          = D007770
| LOINC = {{SearchLOINC|Preeclampsia|Codes for pre-eclampsia}}
| HCPCSlevel2     =
| Referentbi_raspon = LDH: 105–333 IU/L<br/>Uric Acid: 2.4–6.0 mg/dL<br/>AST: 5–40 U/L<br/>ALT: 7–56 U/L<br/>Plt: 140–450 x 10<sup>9</sup>/L<br/>Cr: 0.6–1.2 mg/dL
}}
 
Testiranje na preeklampsiju se preporučuje tokom [[trudnoća]] mjerenjem [[krvni pritisak|krvnog pritiska]] žene.
 
===Dijagnostički kriteriji===
Preeklampsija se dijagnosticira kada se kod trudnice razvije:<ref name="Harrison's">{{Cite book | vauthors = Longo DL | title = Harrison's principles of internal medicine | url = https://archive.org/details/harrisonsprincip0001unse_q3d3 | year = 2012 | publisher = McGraw-Hill | location = New York | isbn = 978-0-07-174889-6 | pages = [https://archive.org/details/harrisonsprincip0001unse_q3d3/page/55 55]–61 }}</ref>
* Krvni pritisak ≥140 mmHg sistolni ili ≥90 mmHg dijastolni na dva odvojena očitavanja uzetih u razmaku od najmanje četiri do šest sati nakon 20 sedmica gestacije kod osobe s prethodno normalnim krvnim pritiskom.
* Kod žena sa esencijalnom hipertenzijom koja počinje prije gestacijske dobi od 20 sedmica, dijagnostički kriteriji su povećanje sistoličkog krvnog tlaka (SBP) od ≥30 mmHg ili povećanje dijastoličkog krvnog tlaka (DBP) od ≥15 mmHg.
* [[Proteinurija]] ≥ {{convert|0.3|g|mg}} ili više proteina u 24-satnom uzorku urina ili SPOT omjer proteina u urinu prema kreatininu ≥0.3 ili očitavanje mjerne šipke 1+ ili više ( očitavanje mjerne šipke treba koristiti samo ako druge kvantitativne metode nisu dostupne).<ref name=ACOG2013/>
 
Treba zadržati sumnju na preeklampsiju u svakoj trudnoći koja je komplikovana povišenim krvnim pritiskom, čak i u odsustvu proteinurije. Deset posto osoba s drugim znacima i simptomima preeklampsije i 20% osoba s dijagnozom eklampsije ne pokazuju dokaze o proteinuriji.<ref name="Mustafa 2012 1–19"/> U odsustvu proteinurije, prisustvo novih -početak [[hipertenzija]] (povišen krvni pritisak) i nova pojava jednog ili više od sljedećeg sugerira na dijagnozu preeklampsije:<ref name=ACOG2013/><ref name=Aru2013/>
* Dokaz disfunkcije bubrega ([[oligurija]], povišeni [[kreatinin]] nivoi)
* Oštećenje funkcije jetre (zapaženo testovima funkcije [[jetra|jetre]])
* [[Trombocitopenija]] (broj [[trombocit]]a <100.000/mikrolitar)
* [[Pućni edem]]
*[[Periferni edem|Edem skočnog zgloba]] (tip pitting)
* Cerebralni ili [[vid]]ni poremećaji
Preeklampsija je progresivni poremećaj i ovi znaci disfunkcije organa ukazuju na tešku preeklampsiju. Sistolni [[krvni pritisak]] ≥160 ili dijastolni krvni pritisak ≥110 i/ili proteinurija >5g u periodu od 24 sata također ukazuje na tešku preeklampsiju.<ref name=Aru2013/> Klinički, osobe sa teškom preeklampsijom također mogu prisutna [[epigastrij]]ska/[[bol]] u desnom gornjem kvadrantu [[abdomen]]a, [[glavobolje]] i [[povraćanje]].<ref name=Aru2013/> Teška preeklampsija je značajan faktor rizika za unutarmaterničnu smrt fetusa.
 
Porast osnovnog krvnog pritiska (BP) od 30 [[Milimetar žive|mmHg]] sistolnog ili 15 mmHg dijastolnog, iako ne ispunjava apsolutne kriterije od 140/90, važno je napomenuti, ali se ne smatra dijagnostičkim.

==Liječenje==
Definitivni tretman za preeklampsiju je [[porođaj]] i [[posteljica]], ali opasnost za majku i dalje postoji nakon porođaja, a potpuni oporavak može potrajati danima ili sedmicama. Vrijeme porođaja treba uravnotežiti želju za optimalni ishodi za bebu uz smanjenje rizika za majku. Ozbiljnost bolesti i zrelost bebe su primarni faktori.<ref>{{cite book | veditors = Beckmann CR, Ling FW, Smith RP, Barzansky BM, Herbert WN, Laube DW, ((American Congress of Obstetricians and Gynecologists)) |title=Obstetrics and gynecology.|year=2010|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|location=Baltimore, MD|isbn=978-0781788076|edition=6th}}</ref> Ova razmatranja su specifična za situaciju i upravljanje će se razlikovati ovisno o situaciji, lokaciji i instituciji. Liječenje može varirati od zbrinjavanja iščekivanja do ubrzanog porođaja [[indukcija porođaja|indukcijom porođaja]] ili [[Carski rez|carskim rezom]], pored lijekova. Važna je procjena organskih sistema majke, liječenje teške hipertenzije i prevencija i liječenje eklampsijskih napada. Odvojene intervencije usmjerene na bebu takođe mogu biti neophodne. Utvrđeno je da mirovanje u krevetu nije korisno i stoga se ne preporučuje rutinski.<ref>{{cite journal | vauthors = McCall CA, Grimes DA, Lyerly AD | title = "Therapeutic" bed rest in pregnancy: unethical and unsupported by data | journal = Obstetrics and Gynecology | volume = 121 | issue = 6 | pages = 1305–8 | date = juni 2013 | pmid = 23812466 | doi = 10.1097/aog.0b013e318293f12f | s2cid = 9069311 | url = https://semanticscholar.org/paper/e3179c9cd536cb0f81ba853513d7ac6c0b39637d }}</ref>
 
===Krvni pritisak===
[[Svjetska zdravstvena organizacija]] preporučuje da žene sa teškom [[hipertenzija|hipertenzijom]] tokom trudnoće treba da se liječe antihipertenzivima. Teška hipertenzija se općenito smatra sistolnim krvnim pritiskom od najmanje 160 ili dijastoličkim tlakom od najmanje 110 .<ref name=ACOG2013/> Dokazi ne podržavaju upotrebu jednog antihipertenziva u odnosu na drugi. Izbor koji će se lijek koristiti trebao bi biti zasnovan na iskustvu ljekara koji propisuje lijek sa određenim lijekom, njegovim cijene i dostupnosti.< Diuretici se ne preporučuju za prevenciju preeklampsije i njenih komplikacija. [[Labetalol]], [[hidralazin]] i [[nifedipin]] se obično koriste antihipertenzivi za [[Hipertenzivnu bolest trudnoće|hipertenziju u trudnoći]].<ref name=Aru2013/> [[ACE inhibitor]]i [[blokatori receptora angiotenzina II|blokatori angiotenzinskih receptora]] su kontraindicirani kako utiču na razvoj fetusa.
 
Cilj liječenja teške hipertenzije u trudnoći je sprječavanje kardiovaskularnih, bubrežnih i cerebrovaskularnih komplikacija.<ref name=ACOG2013/> Predloženo je da ciljni [[krvni pritisak]] bude 140-160 mmHg sistolni i 90-105 mmHg dijastolni, iako su vrijednosti varijabilne.<ref>[http://www.nvog-documenten.nl/uploaded/docs/Hypertensieve%20aandoeningen/Hypertensive_disorders_in_pregnancy%5B1%5D.pdf Hypertensive Disorders in Pregnancy. Version 2.0.] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160306045306/http://www.nvog-documenten.nl/uploaded/docs/Hypertensieve%20aandoeningen/Hypertensive_disorders_in_pregnancy%5B1%5D.pdf |date=6. 3. 2016 }} at Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie. Date of approval: 20-05-2005</ref>

===Prevencija eklampsije===
Intrapartalna i postpartalna primjena magnezijum sulfata preporučuje se kod teške preeklampsije za prevenciju [[eklampsija|eklampsije]].<ref name=Lancet2010/> Nadalje, magnezijum sulfat se preporučuje za liječenje eklampsije u odnosu na druge antikonvulzive. Magnezij-sulfat djeluje interakcijom sa [[NMDA receptor]]om.<ref name="Harrison's" />

==Epidemiologija==
Preeklampsija pogađa otprilike 2-8% svih [[trudnoća]] širom svijeta.<ref name=Ei2012/><ref name=Al2014/> Incidencija preeklampsije je porasla u SAD-u od 1990-ih, vjerovatno kao posljedica povećane prevalencije predisponirajućih poremećaja, kao što su kronična [[hipertenzija]], [[dijabetes]] i [[gojaznost]].<ref name=Lancet2010/>
 
Preeklampsija je jedan od vodećih uzroka majčinog i perinatalnog morbiditeta i [[mortalitet]]a širom svijeta.<ref name=Ei2012/> Gotovo jedna desetina svih smrtnih slučajeva majki u Africi i Aziji i jedna četvrtina u Latinskoj Americi povezana je s hipertenzivnim bolestima u trudnoćama, kategorija koja obuhvata preeklampsiju.
 
Preeklampsija je mnogo češća kod žena koje su trudne po prvi put.<ref>Robbins and Cotran, ''Pathological Basis of Disease, 7th ed.''</ref> Kod žena kojima je ranije dijagnosticirana preeklampsija, također je veća vjerovatnoća da će doživjeti preeklampsiju u narednim trudnoćama.<ref name=Aru2013/> Preeklampsija je također češća kod žena koje imaju već postojeću [[hipertenzija|hipertenziju]], [[gojaznost]], [[dijabetes]], [[autoimunost|autoimunske]] bolesti, kao što je [[Lupus erythematosus|lupus]], razne nasljedne trombofilije kao [[Factor V Leiden]], [[hronična bubrežna insuficijencija|bubrežna bolest]], višeplodna trudnoća ([[blizanci]] ili [[višestruko rođenje]]), i poodmakloj dobi majke.<ref name=Aru2013/> Žene koje žive na velikoj nadmorskoj visini također imaju veću vjerovatnoću da dožive preeklampsiju.<ref>{{cite journal | vauthors = Keyes LE, Armaza JF, Niermeyer S, Vargas E, Young DA, Moore LG | title = Intrauterine growth restriction, preeclampsia, and intrauterine mortality at high altitude in Bolivia | journal = Pediatric Research | volume = 54 | issue = 1 | pages = 20–5 | date = juli 2003 | pmid = 12700368 | doi = 10.1203/01.PDR.0000069846.64389.DC | s2cid = 25586771 | doi-access = free }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Moore LG, Shriver M, Bemis L, Hickler B, Wilson M, Brutsaert T, Parra E, Vargas E | display-authors = 6 | title = Maternal adaptation to high-altitude pregnancy: an experiment of nature--a review | journal = Placenta | volume = 25 | issue = Suppl A | pages = S60-71 | date = april 2004 | pmid = 15033310 | doi = 10.1016/j.placenta.2004.01.008 | url = http://www.utm.utoronto.ca/~parraest/profile/PDF%20files/Moore%20et%20al.,%202004.pdf | url-status = dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20160817104315/http://www.utm.utoronto.ca/~parraest/profile/PDF%20files/Moore%20et%20al.%2C%202004.pdf | archive-date = 17. 8. 2016 | access-date = 14. 6. 2016 }}</ref> Preeklampsija je također češća u nekim etničkim grupama (npr. Afroamerikanci, podsaharski Afrikanci, Latinoamerikanci, afrički Karibi i Filipinci).<ref name=Lancet2010/><ref>{{cite journal | vauthors = Urquia ML, Glazier RH, Gagnon AJ, Mortensen LH, Nybo Andersen AM, Janevic T, Guendelman S, Thornton D, Bolumar F, Río Sánchez I, Small R, Davey MA, Hjern A | display-authors = 6 | title = Disparities in pre-eclampsia and eclampsia among immigrant women giving birth in six industrialised countries | journal = BJOG | volume = 121 | issue = 12 | pages = 1492–500 | date = novembar 2014 | pmid = 24758368 | pmc = 4232918 | doi = 10.1111/1471-0528.12758 }}</ref><ref name=propublica201712>{{cite web |url=https://www.propublica.org/article/nothing-protects-black-women-from-dying-in-pregnancy-and-childbirth |title=Nothing Protects Black Women From Dying in Pregnancy and Childbirth |series=Lost Mothers | vauthors = Martin N, Montagne R |date=7. 12. 2017 |website=ProPublica |publisher=ProPublica |access-date=28. 5. 2021 |archive-url=https://archive.today/20210505220712/https://www.propublica.org/article/nothing-protects-black-women-from-dying-in-pregnancy-and-childbirth |archive-date=5. 5. 2021 |language=English |quote=Not education. Not income. Not even being an expert on racial disparities in health care.}}</ref> Promjena očinstva u sljedećoj trudnoći je implicirana kao utjecaj na rizik, osim kod onih s porodičnom anamnezom hipertenzivne trudnoće.<ref>{{cite journal | vauthors = Hjartardottir S, Leifsson BG, Geirsson RT, Steinthorsdottir V | title = Paternity change and the recurrence risk in familial hypertensive disorder in pregnancy | journal = Hypertension in Pregnancy | volume = 23 | issue = 2 | pages = 219–25 | year = 2004 | pmid = 15369654 | doi = 10.1081/PRG-120037889 | s2cid = 8936562 }}</ref>
 
[[Eklampsija]] je glavna komplikacija preeklampsije. Eklampsija pogađa 0,56 na 1.000 trudnica u razvijenim zemljama i skoro 10 do 30 puta više žena u zemljama s niskim prihodima nego u razvijenim zemljama.<ref name=Aru2013/>

==Komplikacije==
Komplikacije preeklampsije mogu uticati i na majku i na [[fetus]]. Akutno, preeklampsija može biti komplikovana [[eklampsija|eklampsijom]], razvojem [[HELLP sindrom]]a, hemoragijskim ili ishemijskim [[moždani udar|moždanim udarom]], oštećenjem i disfunkcijom jetre, [[akutna ozljeda bubrega|akutnom ozljedom bubrega]] i [[ARDS|akutnim respiratornim distresnim sindromom]] (ARDS).<ref name="Mustafa 2012 1–19"/><ref name=Aru2013/>
 
Preeklampsija je takođe povezana sa povećanom učestalošću [[carski rez]], [[prevremeni porođaj]] i [[arupcija placente]]. Nadalje, kod nekih osoba može doći do povišenja krvnog pritiska u prvoj sedmici nakon porođaja što se može pripisati ekspanziji volumena i mobilizaciji tekućine.<ref name="Mustafa 2012 1–19"/> Fetusne komplikacije uključuju ograničenje rasta fetusa i potencijalnu fetalnu ili perinatalnu smrt .<ref name="Mustafa 2012 1–19"/>
 
Dugoročno, osoba s preeklampsijom je pod povećanim rizikom od ponovnog pojavljivanja preeklampsije u narednim trudnoćama.
 
===Eklampsija===
[[Eklampsija]] je razvoj novih [[konvulzija]] kod pacijenata sa preeklampsijom koji se ne mogu pripisati drugim uzrocima. To je znak da je osnovno preeklampijsko stanje ozbiljno i povezano sa visokim stopama perinatalnog i materinskog morbiditeta i mortaliteta. Simptomi upozorenja za eklampsiju kod osoba sa trenutnom preeklampsijom mogu uključivati glavobolje, smetnje vida i bol u desnom gornjem kvadrantu ili epiželičanom dijelu [[abdomen]]a, sa glavoboljom koja je najkonzistentniji simptom.<ref name=Lancet2010/><ref name="Cunningham_2010"/> Tokom trudnoće česti su žustri ili hiperaktivni [[refleks]]i, međutim [[klonus]] [[skočni zglob|skočnog zgloba]] je znak neuromišićne razdražljivosti koja obično odražava tešku preeklampsiju, a može i prethoditi eklampsiji.<ref>{{cite journal | vauthors = Anthony J, Damasceno A, Ojjii D | title = Hypertensive disorders of pregnancy: what the physician needs to know | journal = Cardiovascular Journal of Africa | volume = 27 | issue = 2 | pages = 104–10 | date = 18. 5. 2016 | pmid = 27213858 | pmc = 4928160 | doi = 10.5830/CVJA-2016-051 }}</ref> [[Magnezij-sulfat]] se koristi za prevenciju konvulzija u slučajevima teške preeklampsije.

===HELLP sindrom===
[[HELLP sindrom]] se definiše kao [[hemoliza]] (mikroangiopatska), povišeni enzimi jetre (disfunkcija jetre) i niski broj trombocita ([[trombocitopenija]]). Ovo stanje se može javiti kod 10-20% pacijenata sa teškom preeklampsijom i eklampsijom<ref name=Lancet2010/> i povezano je sa povećanim morbiditetom i mortalitetom majke i fetusa. U 50% slučajeva HELLP sindrom se razvija prijevremeno, dok se 20% slučajeva razvija u kasnoj gestaciji, a 30% u periodu nakon porođaja.<ref name=Aru2013/>
 
===Dugoročna===
Preeklampsija predisponira za buduće kardiovaskularne bolesti, a povijest preeklampsije/eklampsije udvostručuje rizik od kardiovaskularne smrtnosti kasnije u životu.<ref name="Mustafa 2012 1–19" /><ref name="Cardiovascular sequelae of preeclam">{{cite journal | vauthors = McDonald SD, Malinowski A, Zhou Q, Yusuf S, Devereaux PJ | title = Cardiovascular sequelae of preeclampsia/eclampsia: a systematic review and meta-analyses | url = https://archive.org/details/sim_american-heart-journal_2008-11_156_5/page/918 | journal = American Heart Journal | volume = 156 | issue = 5 | pages = 918–30 | date = novembar 2008 | pmid = 19061708 | doi = 10.1016/j.ahj.2008.06.042 }}</ref> Ostali rizici uključuju [[moždani udar]], [[Hipertenzija|hroničnu hipertenziju]], bolest bubrega i [[Venska tromboza|vensku tromboemboliju]].<ref name="Cardiovascular sequelae of preeclam"/><ref name="ReferenceA">{{cite journal | vauthors = Bellamy L, Casas JP, Hingorani AD, Williams DJ | title = Pre-eclampsia and risk of cardiovascular disease and cancer in later life: systematic review and meta-analysis | journal = BMJ | volume = 335 | issue = 7627 | pages = 974 | date = novembar 2007 | pmid = 17975258 | pmc = 2072042 | doi = 10.1136/bmj.39335.385301.BE }}</ref>  Preeklampsija i kardiovaskularne bolesti dijele mnoge faktore rizika kao što su dob, povišen [[BMI]], porodična anamneza i određene hronične bolesti.<ref>{{cite journal | vauthors = Mostello D, Catlin TK, Roman L, Holcomb WL, Leet T | title = Preeclampsia in the parous woman: who is at risk? | url = https://archive.org/details/sim_american-journal-of-obstetrics-and-gynecology_2002-08_187_2/page/425 | journal = American Journal of Obstetrics and Gynecology | volume = 187 | issue = 2 | pages = 425–9 | date = august 2002 | pmid = 12193937 | doi = 10.1067/mob.2002.123608 }}</ref> izgleda da preeklampsija ne povećava rizik od [[karcinom]]a.<ref name="ReferenceA"/>
 
Smanjena opskrba krvlju [[fetus]]a u preeklampsiji uzrokuje smanjenu opskrbu nutrijentima, što može rezultirati unutarmaterničnim ograničenjem rasta (IUGR) i niskom porođajnom težinom.<ref name="Chen D., Wang W. 2013 1–11"/> Hipoteza o fetusnom porijeklu kaže da je pothranjenost fetusa povezana s koronarnom bolešću kasnije u odraslom životu, zbog nesrazmjernog rasta.<ref>{{cite journal | vauthors = Barker DJ | title = Fetal origins of coronary heart disease | journal = BMJ | volume = 311 | issue = 6998 | pages = 171–4 | date = juli 1995 | pmid = 7613432 | pmc = 2550226 | doi = 10.1136/bmj.311.6998.171 }}</ref>
 
Budući da preeklampsija dovodi do neusklađenosti između snabdevanja majke energijom i potreba [[fetus]]a za energijom, preeklampsija može dovesti do IUGR-a u fetusu u razvoju.<ref>{{cite journal | vauthors = Sharma D, Shastri S, Sharma P | title = Intrauterine Growth Restriction: Antenatal and Postnatal Aspects | journal = Clinical Medicine Insights. Pediatrics | volume = 10 | pages = 67–83 | year = 2016 | pmid = 27441006 | pmc = 4946587 | doi = 10.4137/CMPed.S40070 }}</ref> [[Dojenčad]] s IUGR-om sklona su slabom [[neuron]]skom razvoju i povećanom riziku od bolesti odraslih prema Barkerovoj hipotezi. Povezane bolesti odraslih fetusa uzrokovane IUGR-om uključuju, ali nisu ograničene na, [[koronarna arterijska bolest]] (CAD), [[dijabetes tipa 2|dijabetes melitus tipa 2]] (T2DM), [[karcinom]], [[osteoporoza]] i razne psihijatrijske bolesti.<ref>{{cite journal | vauthors = Calkins K, Devaskar SU | title = Fetal origins of adult disease | journal = Current Problems in Pediatric and Adolescent Health Care | volume = 41 | issue = 6 | pages = 158–76 | date = juli 2011 | pmid = 21684471 | pmc = 4608552 | doi = 10.1016/j.cppeds.2011.01.001 }}</ref>
 
Pokazalo se i da se rizik od preeklampsije i razvoja placentne disfunkcije ponavlja međugeneracijski na strani majke i najvjerovatnije na strani oca. Fetusi rođeni od majki koje su rođene male za [[trudnoća|gestacijsku dob]] (SGA) imali su 50% veću vjerovatnoću za razvoj preeklampsije, dok su fetusi rođeni od oba roditelja SGA imali tri puta veću vjerovatnoću da će razviti preeklampsiju u budućim trudnoćama.<ref>{{cite journal | vauthors = Wikström AK, Svensson T, Kieler H, Cnattingius S | title = Recurrence of placental dysfunction disorders across generations | journal = American Journal of Obstetrics and Gynecology | volume = 205 | issue = 5 | pages = 454.e1–8 | date = novembar 2011 | pmid = 21722870 | doi = 10.1016/j.ajog.2011.05.009 }}</ref>

==Historija==
Reč "eklampsija" potiče od grčkog izraza za [[munja]]. Prvi poznati opis stanja dao je [[Hipokrat]] u 5. stoljeću prije nove ere.
 
Zastarjeli medicinski termin za preeklampsiju je [[wikt:toxemia|toksemija]] trudnoće, termin koji je nastao u pogrešnom vjerovanju da je stanje uzrokovano [[toksin]]ima.<ref>{{cite encyclopedia |url= http://www.britannica.com/EBchecked/topic/601156/toxemia-of-pregnancy |title=Toxemia of pregnancy &#124; medical disorder | encyclopedia = Encyclopedia Britannica |access-date=28. 6. 2013 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140328201744/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/601156/toxemia-of-pregnancy |archive-date=28. 3. 2014 }}</ref>
 
== Reference ==
{{Reflist}}
 
== Vanjski linkovi ==
* {{curlie|Health/Reproductive_Health/Pregnancy_and_Birth/Complications/Preeclampsia/}}
* [[MedlinePlus]] [https://medlineplus.gov/highbloodpressureinpregnancy.html entry on high blood pressure in pregnancy]
* Mayo Clinic [https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/preeclampsia/symptoms-causes/syc-20355745?DSECTION=all fact sheet on pre-eclampsia]
 
{{Medicinski izvori
| CD10            = {{ICD10|O|10||o|10}}–{{ICD10|O|14||o|10}}
| CD9             = {{ICD9|642.4}}–{{ICD9|642.7}}
| MIM             = 189800
| MIM_mult        =
| edlinePlus      = 000898
| MedicineSubj    = med
| MedicineTopic   = 1905
| Medicine_mult   = {{eMedicine2|ped|1885}}
| iseasesDB       = 10494
| eshID           = D011225
| rphanet         = 275555
| SNOMED CT       = 398254007
}}
{{Patologija trudnoće, porođaja i puerperija}}

[[Kategorija:Zdravstveni problemi u trudnoći]]
[[Kategorija:Hitni medicinski slučajevi]]
[[Kategorija:Rijetke bolesti]]
[[Kategorija:Žensko zdravlje]]