Ешĕл Васан страницӑн кодне пӑхни

[[Ӳкерчĕк:Zeleny Dol Station and surroundings 08-2016 img6.jpg|мини]]
'''Ешĕл Айлăм''' ({{lang-tt|Yəşel Üzən, Яшел Үзән}}, {{lang-mhr|Парат}}) —  ([[1932]]) ([[Раççей]]), [[Тутарстан|Тутарстан республикин]] [[Ешĕл Васан районĕ]]. 

Халăхĕ 99,6 пин çын (2005).

[[1865]] çулта Капачиçи чиркӳ ял ячĕпе никĕсленнĕ.

====== Диалект ======
Ешĕл айлăм (тайлăм, йăлăм,  уйлăм,)

== Тавралăхĕ ==
Хула [[Атăл]]ăн сулахай çыранĕнче, [[Хусан]]тан 38 çм вырнаçнă. Ешĕл айлăм районĕ [[Чăваш Ен|Чăваш Республикипе]] тата [[Мари Эл]]пе чикĕ тытать.

== Хуçалăхĕ ==
* ФПУП ПО «Завод имени Серго» (компания POZIS) (машиностроение)<ref>[http://www.pozis.ru/ ФПУП ПО «Завод имени Серго»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080504063345/http://www.pozis.ru/ |date=2008-05-04 }}</ref>
: хулана никĕслесе тăракан предприяти. [[2006]] çулта 6897 ĕç вырăнĕ панă.<ref>[http://www.proftat.ru/user/files/inform_za_2006.doc Информация о работе технической инспекции труда Федерации профсоюзов Республики Татарстан в 2006 году] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150605034848/http://www.proftat.ru/user/files/inform_za_2006.doc |date=2015-06-05 }}</ref>
* ОАО «Зеленодольский завод им. А. М. Горького»<ref>[http://www.zdship.ru/ ОАО «Зеленодольский завод им. А. М. Горького»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160129083133/http://www.zdship.ru/ |date=2016-01-29 }}</ref> (судостроение, титановое литье)
* УАО «Зеленодольский фанерный завод»
* УАО «Поволжский фанерно-мебельный комбинат»
* Зеленодольский машиностроительный завод (филиал Казанского моторостроительного производственного объединение)
* Зеленодольский шпалопропиточный завод <br /> <br />

== Халăхĕ ==
Халăх йышĕ, çулсем (пин çын)<ref name="Ман хула">{{cite web
 | author        =
 | last          = 
 | first         = 
 | authorlink    = 
 | coauthors     = 
 | datepublished = 
 | url           = http://www.mojgorod.ru/r_tatarstan/zelenodolsk/index.html
 | title         = Ешĕл Айлăм
 | format        = 
 | work          = 
 | publisher     = «Ман хула» халăх энциклопедийĕ
 | accessdate    = 2008, çурла, 5
 | lang          =
 | description   = 
}}</ref>
{| border=1
 |bgcolor=#9EA5C2 color=white align=center|Çул
 |1939||1959||1962||1967||1970||1973||1976||1979||1982||1986||1989||1992||1996||1998||2000||2001||2003||2005||2006||2007
 |-
 |bgcolor=#DADEE7| Шучĕ
 |30.2||60.5||66||72||77||82||84||84.5||86||91||94.1||98.7||101.1||100.9||100.2||99.6||100.1||99.6||99.2||99.0
 |}

== Çутĕç ==
Ешĕл Айлăмра тĕрлĕ тĕслĕ пĕлӳ паракан кермен-шкул вырнаçнă.

=== Пĕрлехи вăтам пĕлӳ ===
* 59 тĕрлĕ тĕслĕ шкул: 15169 вĕренекен:
* 4 гимнази;
* 2 лицей;
* 3 шкул ятарлă уйрăм ăслăлăха вĕрентекен
* 1 прогимнази;
* 2 коррекци шкулĕ;
* 2 уçă смена шкулĕ;
* 1 шкул хушшинчи вĕренӳ комбиначĕ: 1500 вĕренекен

== Культура ==
=== Музейсем ===
* Ешĕл Айлăм халăх пултарулăĕпе этнографи музейĕ, [[1978]] çулта никĕс хунă, [[1980]] çулта уçнă. 7000 яхăн виçе япала упранать, вĕсенчен 6000 ытла япали тĕп фондĕнче.<ref>[http://www.tatar.museum.ru/M2677 МУЗЕИ ТАТАРСТАНА] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080625044852/http://tatar.museum.ru/M2677 |date=2008-06-25 }}</ref>
* Карап тăвакан А. М. Горький ячĕллĕ заводăн Вăрçăпа Ӗçлĕх музейĕ, [[1970]] çулта никĕсленĕ. 15000 яхăн виçе япали упранать.
* [[Васильев Константин Алексеевич|Константин Васильевăн]] астăвăм музейĕ, 1994 çулта никĕсленĕ. 1996 çулхи кăрлач, 10 уçнă<ref>[http://www.mmkv.org/ Музей Константина Васильева]</ref> (ӳкерчĕк галерейи <ref>[http://www.varvar.ru/arhiv/gallery/russian/vasilyev/index.html Картины Константина Васильева] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081218221809/http://varvar.ru/arhiv/gallery/russian/vasilyev/index.html |date=2008-12-18 }}</ref>)

=== Мемориалсем ===
* Пĕчĕк бронекатер N75 «Калюжный», Тĕп конструкторĕ Ю. Ю. Бенуа (ЦКБ-32). Бронекатера  [[1942]] çулта ĕçченсем хăйсен ирĕкĕпе укçа пуçтарса тунă, шыва [[1942]] çулĕн вĕçĕнче антарнă та  [[1943]] çурла, 5 [[Атăл-Каспи вăрçă флотилийĕ]] шутне кĕртнĕ. [[1944]] çулхи ака, 13 [[Танай вăрçă флотилийĕ|Танай вăрçа флотилине]] куçараççĕ. [[Иккĕмĕш Тĕнче вăрçи]]нче 1939—1945 çç.: [[Ясса-Кишинёв операцийĕ|Ясса-Кишинев]] 1944, çурла, 20-29, [[Будапешт операцийĕ|Будапешт]] 1944 çулхи юпа, 29 тата [[Вена операцийĕ (1945)|Вена]] [[1945]] çулхи пуш, 16 — ака ,15 тапăну  операцисене хутшăннă. '''[[1967]] çулта палăк вырăнне кĕртнĕ'''. Техника пахалăхĕсем: 29,3 т; 22,6х3,5х0,5 м; 850 л.в.; 20 уз; 250 миль; 1 — 76,2-мм турул кĕпçи, 3 — 12,7-мм пулемёт, 36 тарăн бомбă; 13 çын.

== Транспорчĕ ==
== Массăллă хыпар хатĕрĕсем ==

=== Инçекурав ===
Пур телеканала тытса илет: [[Хусан]], (çӳллĕ антеннăпа) [[Чăваш Республики]]н ([[Пĕрремĕш канал]], [[Раççĕй (инçекурав)|РФ]], [[НТВ]])

«Ешĕл Васан» телекомпание [[1990]] çулта никĕсленĕ. [[2007]] çулта эфирте тухма пăрахнă, кабель витĕр янă.

=== Пичет кăларăмĕсем ===
* «Зеленодольская правда» хаçат— старейшая газета города, издается с [[1929 год]]а.
* «Яшел Үзән» хаçат — образовалась в [[1995 год]]у.
* «Наш Зеленый Дол. Зеленодольск» хаçат— «Зеленый Дол» телекомпанийĕн харпăр хатĕрĕ (1994, юпа, 10)
== Тĕн ==
Зеленодольск — нумай халăхлă, нумай конфессиллĕ хула. Ешĕл айлăм муниципаллă район территоринче 63 тĕн йĕркеленӳлĕхĕ, çав шутра мăсăльман — 40, православин — 17, урăххи — 6. 

Мăсăлман тĕн çурчĕсем — 39
* Мечетсем — 37 (хулара — 3, вĕсенчен 2 туса хăпартаççĕ, районта 34, вĕсенчен 3 тăваççĕ)
* Кĕл тумалли çуртсем — 1 (районта)
* Медресе — 1 (хулара)

Православи — 17
* Чиркӳсем — 10 (хулара-3, районта —7)
* Мăнастырьсем — 2 (районта)
* Мăнастăрь (кил картиллĕ — 3 (хулара — 1, районта — 2)
* Часовньăсем — 2 (хулара — 1, районта −1)

Урăххисем — 6
* Чиркӳсем — 3
* Харпăр çуртсемпе хваттерсем −3

== Çыхăну ==
Халĕ малтанхи (пралуклă) çыхăнăва пĕр оператор
"Филиал  [[Таттелеком|ОАО "Таттелеком"]]  Зеленодолький РУЭС" тытса пырать.

== Асăрхавсем ==
{{асăрхавсем}}

== Каçăсем ==
* [http://zelendol.ru/  Ешĕл Айлăм муниципаллă районĕн сайчĕ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081029083731/http://www.zelendol.ru/ |date=2008-10-29 }}
* [http://www.zelenodolsk.ru/ Ешĕл Айлăм]
* [http://zeldol.ru/ Ешĕл Айлăм хулан хыпар порталĕ ]
* [http://www.fin16.ru/bank/?defaultcity=8 Ешĕл Айлăмри банксем] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070928045529/http://www.fin16.ru/bank/?defaultcity=8 |date=2007-09-28 }}
* [http://rockzeldol.nm.ru/ Ешĕл Айлăм хулин рок-этеплĕхĕ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090326083455/http://rockzeldol.nm.ru/ |date=2009-03-26 }}

{{Тутарстан}}

[[Категори:Тутарстан]]
[[Категори:Тутарстан хулисем]]