Cı geyrayışê Muzikê popi'i bıvin

[[Image:Madonna,_Rotterdam,_26-8-1987.jpg|thumb|right|150px|[[Madonna]] pê sıfetê [[qıraliça]] pope şınasiyena.]]
'''Muzikê popi''' yew tewrê muzikê populerio ke rıçıkê xoyo modern [[DAY|Dewletanê Amerikaê Yewbiyaeyan]] û [[Britanya Gırde]] ra gırewto miyanê serranê 1950an de.<ref>S. Frith, W. Straw, and J. Street, eds, The Cambridge Companion to Pop and Rock (Cambridge: Cambridge University Press), ISBN 0-521-55660-0, pp. 95–105.</ref> Terimê "muzikê populeri" û "muzikê popi" heruna yewbini de gırweniyenê hama muzikê populeri pêro muzikê ke populerê û yew ra vêşêr stili tey kırışenê rê vanê. Pop û rock heta serranê 1950anê peyênan biy têduşt, hama o tarix ra tepeya yewbini ra game be game abırriyay.

Muzikê popi listanê muziki de tewr tewrê muzikio ke raştê merdımi yeno. Unsurê ke muzikê popi anê pêra urban, dans, rock, Latin, country û muzikê bini ra deyn gêriyay. Kışta bine ra unsurê binê ke muzikê popi be xo vıraştê, vetê meydan zi estê. Deyrê muzikê popi taê ke dergê, taê zi kılmê, pê formo basit nuşiyay û yew ra vêşêr melodiy tey reyna û reyna cınenê, hooki zaf gırweniyenê.

David Hatch û Stephen Millward muzikê popi wıni şınasnenê; "yew rıka, cınsê muzikio ke muziko populer ra abırriyao, caz û muzikanê folki ra zi ciyao".<ref>D. Hatch and S. Millward, ''From Blues to Rock: an Analytical History of Pop Music'' (Manchester: Manchester University Press, 1987), {{ISBN|0-7190-1489-1}}, p. 1.</ref>Gorey [[Pete Seeger]]i zi muzikê popi zey "muzikê do profesyonelo ke rıçıkê xo hem [[muzikê şari]] hem zi muzikê huneranê hewlan ra gêno, inan gırweneno" şınasneno.<ref name=pc1>{{Cite web| |url=https://digital.library.unt.edu/ark:/67531/metadc19745/m1/ |title=Show 1 – Play A Simple Melody: Pete Seeger on the origins of pop music}}</ref>
Her çı ke muzikê popi zey qeydanê deyranê singlei aseno, muzikê popi inan ra arê nêbiyo. Deyrê muzikê popi yew ra vêşer çımey ra, [[muziko klasik]], [[caz]], [[rock]] û muzikanê romani ra vıraziyao. Cokao ke yew tewrê [[muzik]]io, muzikê popi wıni aseno ke game be game yewbini ra ciya tewrê bınêni vırazenê, nê tewri zi reyna yewbini ra abırriyenê, xo resnenê cı aver kırışenê.<ref>R. Serge Denisoff and William L. Schurk, ''Tarnished Gold: the Record Industry Revisited'' (New Brunswick, NJ: Transaction Publishers, 3rd edn., 1986), {{ISBN|0-88738-618-0}}, pp. 2–3.</ref> No ri ra zi terimê muzikê popi şeno tewrê do ciya rê, yew tewro ke şeno pêro nê tewranê bınênan gêno xo miyan bışınasniyo. Yew fıkrê muzikê popi pê singleanê kılmi cıwanan rêo, muzikê rocki zi pê ablumanê dergi pilan rêo estê.Muzikolog Allan Moorey aver rameno ke terimê muzikê popi be xo populer ameo kerdış hetê hunerê popi ra.<ref>{{cite web|ref=harv|last=Moore|first=Allan F.|title=Song Means: Analysing and Interpreting Recorded Popular Song|url=https://books.google.com/books?id=S6DeCwAAQBAJ|year=2016|publisher=Routledge|isbn=978-1-317-05265-4}}</ref>

Muzikê popi tım pê şınasnayışê terimi reseno. Gorey nuştekar Bill Lambi muziko populer zey "muziko ke endustriyalizasyoni, seserranê 1800an ra nat vêşêr gorey waştışanê sınıfa miyanêne (sınıfa sûke) hao vıraziyeno" şınasneno."<ref name="What Is Pop Music">{{Cite web|url=https://www.thoughtco.com/what-is-pop-music-3246980|title=What Is Pop Music?|access-date=|last=Lamb|first=Bill|website=ThoughtCo.|date=29 September 2018|archivedate=17 April 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190417032933/https://www.thoughtco.com/what-is-pop-music-3246980}}</ref> Terimê "deyrê popi" tewr veri serra 1926i de veciyao, muziko ke xo sero caziba populeri kırışeno, tey o esto rê vaciyao.<ref name=OED>J. Simpson and E. Weiner, ''Oxford English Dictionary''(Oxford: Oxford University Press, 1989). {{ISBN|0-19-861186-2}}, cf. pop.</ref> Hatch û Millward mocneno ke hedisê û çiyê ke serranê 1920an de biy, qeyd kerdi, biyayışê endustriyê muzikê popio, yew zi muzikê country, blues û hillbillyio, şeno wıni bıvênio. Nê muzik pêdıma veciy.<ref>D. Hatch and S. Millward, ''From Blues to Rock: an Analytical History of Pop Music'', {{ISBN|0-7190-1489-1}}, p. 49.</ref>

Gorey websitey  ''[[The New Grove Dictionary of Music and Musicians]]'', "muzikê popi" miyanê serranê 1950an de [[Britanya Gırde]] de zey şınasnayışê rock and rolli û muzikê newê gêncan veciyo.<ref name=Grove>R. Middleton, et al., [http://www.oxfordmusiconline.com/public/book/omo_gmo "Pop"], ''Grove music online'', retrieved 14 March 2010. {{Subscription required}}</ref> ''Vatebendê Oxfordiê Muziki'' ifade keno ke her çı ke mena muzikê popia verêne  konserê ke merdımi antêne ifade kerdo, 1950an ra nat wınio, pop yew muzikê nêklasiki zi kırışeno bunya xo de, bilxasa tewranê deyran de û artistan zey [[the Beatles]], [[the Rolling Stones]], [[ABBA]] hıni performans moto. <ref>"Pop", [http://www.oxfordmusiconline.com/public/book/omo_t237 ''The Oxford Dictionary of Music''], retrieved 9 March 2010.{{Subscription required}}</ref> ''Grove Music Online'' zi aver rameno ke "[...] serranê verênanê 1960an de, têversanayışê terimê muzikê popi be [[muzikê beati]] ([[İngıltere]] de) kerdo, kışta bine ra [[DAY]] de zi her dı kewtê têmiyan (hewna ke wıni beno) û beno 'rock and roll'.<ref name=Grove/>

Serra 1967i ra nat başle kerdo “muzikê popi” verba muzikê rocki bêro gırwenayış.<ref name=Gloag983>Kenneth Gloag in ''The Oxford Companion to Music'' (Oxford: Oxford University Press, 2001), {{ISBN|0-19-866212-2}}, p. 983.</ref> Muzikê rocki otantisita rê vıraziyaeo û yew parçey unsuranê muzikê populerio,<ref name=Gloag983/> pop biyo vêşêr ticari, asan û emro qıtek.<ref name=Warner2003>T. Warner, ''Pop Music: Technology and Creativity: Trevor Horn and the Digital Revolution'' (Aldershot: Ashgate, 2003), {{ISBN|0-7546-3132-X}}, pp.&nbsp;3–4.</ref> Gorey muzikologo [[Britanya]] [[Simon Frith]], muzikê popi yew letê ticaretio, metao ticario, huner niyo û kamê ke popi kenê her kesi rê vırazenê, yew tado xısusi ya zi cao xısusi rê nêvırazenê. Frith hıni dewam keno ke muzikê popi yew his, eşnawıtışê merdımi nêwerznenê, tek teyna kamê ke wazenê pere qezenç kerê, kar bıvênê, êyê û be termanê muziki bilxasa konservatifê.<ref>S. Frith, W. Straw, and J. Street, eds, The Cambridge Companion to Pop and Rock (Cambridge: Cambridge University Press), ISBN 0-521-55660-0, pp. 95–105.</ref>

== Karakteristikê muzikê popi ==
Gorey Frithi, karakteristikê muzikê popi noyo ke no muzik pêro merdıman rê, goşdaran rê vıraziyeno. Yani yew [[kulturo nızm|kulturê nızmi]] ya zi [[ideolociye|ideolocik]] rê nêvıraziyeno. Gıraniya muziki kalitanê artistikan rê nê, huneri rêo.<ref>S. Frith, W. Straw, and J. Street, eds, The Cambridge Companion to Pop and Rock (Cambridge: Cambridge University Press), ISBN 0-521-55660-0, pp. 95–105.</ref> Şınasê muziki Timoth Warner va ke zaf tipiko ke muzikê popi qeydkerdış, resayış û teknoloci sero beno, performanso gani sero nê. Hıni zi muzikê popi aver şiyayış nê, trendê ke estê inan mocneno û hedefê cı noyo ke [[dans]] û ritmê dans-merkezi veceno ver.<ref> T. Warner, Pop Music: Technology and Creativity: Trevor Horn and the Digital Revolution (Aldershot: Ashgate, 2003), ISBN 0-7546-3132-X, pp. 3–4.</ref>

Karakteristikê muzikê popi niyaê<ref>https://sozkonususanat.com/pop-muzigin-olusumu {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190808040459/https://sozkonususanat.com/pop-muzigin-olusumu/ |date=2019-08-08 }} Veciyayışê muzikê popi, nuşte pê zıwanê Tırki</ref>:
*Terzê muzikê modern û newey tey estê, melodiê ke asanê ke merdım kero derxatır, bêro xo viri ra vıraziyeno,
*Nê muziki pê melodiê ke pê [[dans]]i yenê kerdış, ritm û tempo estê sero roniyeno,
*Hedefê muzikê popi sinayışê merdımio, refahê ticari qezençkerdışo,
*Key ke vıraziyeno û melodi weçıniyeno, ğemo estetik û cumlê muzikalê ke kewtê têmiyan ra dûri maniyeno,
*Qısê muzikê popi vêşêr eşqe, abırriyayış û muxıliyayışi ra nusiyenê.

== Pop û muzikê bini ==
Muzikê pop tım kewto têmiyan be muzikê bini, xo vırnao, resao aver. [[Herbê Dınyayê Yewıne|Cengê Dınyao II]] ra tepeya zafêr merdıman muzikê popi şınasio, aleqa merdıman anta. Grub û estaranê ke name kerdo zi no dem de veciy miyan. Cokao ke piyasa muziki biya hira û vıla Amerika de stilê crossoveri ke gırweêne game be game abırriyao. Be zemani zi vokalan başle kerdo xo vecê aver, soloê enstrumani zi piya veciy aver. Pê tesirê Elvis Presleyi ke stilê xo de name kerdo dınya sero, rock’n roll zi kewto miyanê stilanê muzikê popi ke muzikê popi anê pêra.<ref>https://sozkonususanat.com/pop-muzigin-olusumu/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190808040459/https://sozkonususanat.com/pop-muzigin-olusumu/ |date=2019-08-08 }} Muzikê popi û rock'n roll, nuşte pê zıwanê Tırki</ref>

Hetê tarixi ra muzikê pop miyanê serranê 1950i de veciyo, hıni zi şeno bıvaciyo ke gorey dınyaê moderni muzikê do kıhano. Muzikê hip-hop û rapi zi vist serre ra ver veciy meydan pê kulturê hip-hopi. Hip-hop de yew ra zêde stilê muzikali şenê bıgırweyê. Problemê sosyali û bêtêduşti tede gêriyeno desti. Pop zi pêro şari rê nusiyeno, yani hitabê ey mıleto tek teyna yew grube ya zi qısımê merdıman niyo. Yew zi cokao ke pêrune mılleti rê nusiyeno, vatışê muzikê popi kılmê, asanê û basidê. Mıleti, problemê sosyal, meselê merdıman nêbenê zerrekê muzikê popi. Zerrekê muzik popi eşqe, sinayış, tabiat, rındiye, weşiyao, niya zi muzikê pop veciyayışê xo ra nat endustriyê muziki vısto xo dest, keno domine.<ref>http://www.differencebetween.net/miscellaneous/difference-between-hip-hop-and-pop/ Çı muzikê pop û muzikê hip-hopi yewbini ra abırrneno? Ferqê nê dı muzikan çıçiyo?</ref>

== Tarixê eyê Tırkiya ==
[[Image:Nilüfer_ile_Sezen_Aksu_2012.jpg|thumb|right|300px|[[Sezen Aksu]] û [[Nilüfer]], dı namê namdarê muzikê popê Tırki.]]
Muzikê popi serran 1940an de kewto piyasa [[Tırkiya]] pê [[dans]]ê [[Tango|tangoy]]. Zemanê veri de bestê û vengê muzikê popê ğeribi çarniyay a [[Tırki]]. Heta serranê 1970an demê tadayışi ramıto. 1970an de cenrê muziki ke aranjman vanê veciyo miyan. Muzisyeni zey [[Ajda Pekkan]], [[Erol Evgin]] uêb zi kewtê miyanê muzisyenanê popi.<ref>https://www.muzikogretmenleriyiz.biz/pop-muzik-tarihi/</ref> 

[[Fecri Ebcioğlu]] aranjmano verên pê nameyê “Bak Bir Varmış Bir Yokmuş” veto û muzikê popê Tırki vıraşto, nao ro. Ey vengê deyrê Bob Azzami “C’est Ecrit, Dans Le Ciel” sero qısê Tırki nuştê û raya muzikê popê Tırki a kerda. Hama no zi esto ke muzisyenanê Tırkiya teberi ra formê muziki xora ardêne, yani inan goşdariya muzikê dewletanê Ewropa û binan xora kerdêne, cenrê caz, kanto, tango kerdê miyanê çerçıwey muziki. Nê cenrê muziki zi hêdi hêdi resay goşanê merdıman, biy hira û populer.<ref>http://www.milliyet.com.tr/60-li-yillardan-gunumuze-turk-pop-muzigi-molatik-8681/ 1961 ra nat muzikê popiê Tırki</ref> 

Serra 1970i ra tepeya dı ekolê muzikê Tırkê popi veciy miyan, yewo ke muzikanê ğeribi sero qısê Tırki nuştış biyo, ekolo bin zi muzikê popê ke rıka xo muzikê Tırkê şari ra gırewt biyo. No ekolo dıyın dıme ra çarniyao rockê Anadoli. Serrê 1970i tarixê muzikê Tırkê popi de zaf muhimo, xeylê (bol) nameyê vetê. Muzisyenê ke no des serre de veciy nêyê Tanju Okan (1964), Ajda Pekkan (1964),Berkant (1965), Barış Manço (İngilizce:1962, Türkçe:1967), Esin Engin (1969), Asu Maralman (1971), Ayten Alpman (1967), Füsun Önal, Nilüfer Yumlu (1972), İlhan İrem (1973), Esmeray (1974), Seyyal Taner (1974), Nükhet Duru (1974), Semiha Yankı (1975), Cici Kızlar, Aylin Urgal (1975), Erol Büyükburç (1975),Sezen Aksu (1975), Zerrin Özer (1976), Erol Evgin (1977), Kayahan, Mazhar-Fuat (1973), Neco, Atilla Atasoy, Coşkun Demir, Güzin û Baha. Nê merdıman muzikê popê Tırkiya de de çağo verên vıraşto.<ref>{{Cite web |title=Archive copy |url=https://yenisehir.fandom.com/tr/wiki/T%C3%BCrk_pop_m%C3%BCzi%C4%9Fi |access-date=2019-08-08 |archivedate=2020-08-03 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200803095114/https://yenisehir.fandom.com/tr/wiki/T%C3%BCrk_pop_m%C3%BCzi%C4%9Fi }}</ref>

Muzikê popê Tırki serra 1990i ra tepeya xo zaf aver kırışto, namê newey veti. Namanê newan zey Aşkın Nur Yengi albumê popi “Sevgiliye” veto, deyrê “Ayrılmam”, “Yazık”, “Başka Bir şey” û “Seni Aldattım” biy populer û çiyê kerd de miyanê muzikê popi. Kışta bine ra [[Ajda Pekkan]] albumê xo “Ajda 90” û no album ra deyrê “Yaz yaz Yaz”, “Hayırdır inşallah” û “Sana Bana Yeter” biy deyrê muzikê popiê muhimi tarixê xo de. Namê bini zey Harun Kolçak “Beni Affet”, “Gir Kanıma”, [[Sezen Aksu]] albumê “Gülümse” ra deyrê “Hadi Bakalım”, Yonca Evcimik albumê xoyo verên “Abone” ra deyrê “Abone” zey  deyrê verêniê muzikê popê Tırki şınasiya. Albumê nê deyran bendê dı milyonan vêrdo a. Hama muzisyenê ke 1990an de kewt piyasa, nêşao namê xo bıramê, biy vıni. Zaf taynê inan kewtê serranê 2000. Zafê muzisyenanê 1990an ke qaset veto, teyna yew û dı deyri vati û dıma abırriyay.

Serra 2000i ra tepeya muzikê popi ramıto ke gan bıgêro, xo bıramo. Namê ke serra 2000i re dıma kewt piyasa muzikê popi niyaê [[Gülben Ergen]], [[Hande Yener]], [[Bengü]], [[Demet Akalın]], [[Nil Karaibrahimgil]], [[Hadise]], [[Emre Altuğ]], [[Murat Boz]], [[Gökhan Özen]], Grup [[Hepsi]], [[Tan]], [[Yalın]], [[Keremcem]], [[Ziynet Sali]], [[Ferhat Göçer]], [[Kutsi]], [[Funda Arar]], [[Burcu Güneş]], [[İsmail YK]]. Deyrê [[Sertab Erener]]i “Everyday That I Can”i [[Eurovision]] vıst xo dest, muzikê popê Tırkiya de tewr çiyanê gırdan ra yewo. No deyr be xo popo, zerrey xo de muzikê şari ra enstrumani esti biy, hama hewna ke internasyonelo. Zıwanê nê deyri zi biyo [[İngılızki]].<ref>https://www.nedirvenasil.com/turk-pop-muzigi/ Muzikê popê Tırki çıçiyo? Senêno?</ref>

== Referansi ==
{{Reflist}}

== Gıreyê teberi ==
{{refbegin}}
* [[Theodor W. Adorno|Adorno, Theodor W.]], (1942) "On Popular Music", Institute of Social Research.
* Bell, John L., (2000) ''The Singing Thing: A Case for Congregational Song'', GIA Publications, {{ISBN|1-57999-100-9}}
* Bindas, Kenneth J., (1992) ''America's Musical Pulse: Popular Music in Twentieth-Century Society'', Praeger.
* [[Donald Clarke (writer)|Clarke, Donald]], (1995) ''The Rise and Fall of Popular Music'', St Martin's Press. https://web.archive.org/web/20071231045026/http://www.musicweb.uk.net/RiseandFall/index.htm
* Dolfsma, Wilfred, (1999) ''Valuing Pop Music: Institutions, Values and Economics'', Eburon.
* Dolfsma, Wilfred, (2004) ''Institutional Economics and the Formation of Preferences: The Advent of Pop Music'', Edward Elgar Publishing.
* [[Simon Frith|Frith, Simon]], Straw, Will, Street, John, eds, (2001), ''The Cambridge Companion to Pop and Rock'', Cambridge University Press,
* [[Simon Frith|Frith, Simon]] (2004) ''Popular Music: Critical Concepts in Media and Cultural Studies'', Routledge.
* [[Charlie Gillett|Gillett, Charlie]], (1970) ''The Sound of the City. The Rise of Rock and Roll'', Outerbridge & Dienstfrey.
* Hatch, David and Stephen Millward, (1987), ''From Blues to Rock: an Analytical History of Pop Music'', Manchester University Press, {{ISBN|0-7190-1489-1}}
* Johnson, Julian, (2002) ''Who Needs Classical Music?: Cultural Choice and Musical Value'', Oxford University Press, {{ISBN|0-19-514681-6}}.
* [[Jeff Kent (author)|Kent, Jeff]], (1983) ''The Rise and Fall of Rock'', Witan Books, {{ISBN|0-9508981-0-4}}.
* Lonergan, David F., (2004) ''Hit Records, 1950–1975'', Scarecrow Press, {{ISBN|0-8108-5129-6}}.
* Maultsby, Portia K., (7907) ''Intra- and International Identities in American Popular Music'', Trading Culture.
* [[Richard Middleton (musicologist)|Middleton, Richard]], (1990) ''Studying Popular Music'', Open University Press.
* Negus, Bob, (1999) ''Music Genres and Corporate Cultures'', Routledge, {{ISBN|0-415-17399-X}}.
* [[Henry Pleasants (music critic)|Pleasants, Henry]] (1969) ''Serious Music and All That Jazz'', Simon & Schuster.
* [[Lillian Roxon|Roxon, Lillian]], (1969) ''Rock Encyclopedia'', Grosset & Dunlap.
* Shuker, Roy, (2002) ''Popular Music: The Key Concepts'', Routledge, (2nd edn.) {{ISBN|0-415-28425-2}}.
* Starr, Larry & Waterman, Christopher, (2002) ''American Popular Music: From Minstrelsy to MTV'', Oxford University Press.
* Watkins, S. Craig, (2005) ''Hip Hop Matters: Politics, Pop Culture, and the Struggle for the Soul of a Movement'', Beacon Press, {{ISBN|0-8070-0982-2}}.
{{refend}}

[[Kategoriye:Muzik]]
[[Kategoriye:Muzikê popi]]
[[Kategoriye:Kulturê muziki]]