Vidi fonton por GAZ-66

{{Informkesto aŭto
| nomo           = GAZ-66
| plia nomo   = {{lang-ru|ГАЗ-66}}
| dosiero          = [[Dosiero:ParkPatriot2015part4-22.jpg|250ra]]
| produktanto    = [[Gorkija Aŭtomobila Uzino]] ([[Sovetunio]], [[Rusio]])
|ekde = 1964-1999
| gepatra kompanio = 
| aliaj nomoj    = 
| produktkvanto  = 
| antaŭa modelo = [[GAZ-63]] kaj [[GAZ-62]]
| sekvanta modelo= [[GAZ-3308]]
| klaso = kamiono
| motoro         = [[ZMZ-513]] [[kvartakta motoro|kvartakta]] [[okcilindra motoro|okcilindra]], 120 [[ĉevalpovo]]j.
| transmisio     = la mekanika 4-ŝtupa
| longeco        = {{unuo longo|mm|56550}} (sen vinĉo)
| larĝeco       = {{unuo longo|mm|23420}}
| alteco         = {{unuo longo|mm|24400}} (laŭ stirejo)
| veturalteco         = {{unuo longo|mm|3150}}
| pezo           = {{unuo pezo|kg|3470}}
| benzin-kapacito  = {{unuo volumeno|USgal|55.5|1}} (2x105)
| aliaj modeloj  = 
| dezajnisto     = [[Aleksandr Prosvirnin]]
}}

[[Dosiero:Verkhnyaya Pyshma Tank Museum 2012 0153.jpg|eta|280ra|[[Reakcia salvopafa sistemo]] [[BM-21V]], stirejo kun [[Baŝo|baŝa]] markezo, forigeblaj pordoduonoj, fronta glaco deĵeteblas (paraŝutataka versio). Sur aksingoj de la antaŭaj radoj estas ilo por sineltiro.]]
'''GAZ-66''' ({{lang-ru|ГАЗ-66}}) estis [[Sovetunio|sovetia]] kaj [[Rusio|rusia]] [[kamiono]] kun kvar radoj (ĉiuj [[Mova rado|movaj]]), ŝarĝokapablo 2,0 tunoj kaj la stirejo super la motoro. Tio estis la plej amasa [[Kompleta transmisio|tutradmova]] duaksa kamiono en la [[Soveta Armeo]], entreprenoj kaj organizaĵoj de Sovetunio kaj Rusio de la [[1960-aj]] ĝis la [[1990-aj jaroj]]. Ĝi estis dezajnita de [[Aleksandr Prosvirnin]].

== Historio ==
La unuaj provaj ekzempleroj de GAZ-66 estis kreitaj en [[1962]] kadre de evoluigo de la 1,2-tuna kamiono [[GAZ-62]], kiu estis produktata de [[1958]] ĝis 1962 (en tre eta kvanto) kaj kiel sukcedinto de la 2-tuna kamiono [[GAZ-63]], produktita de [[1948]] ĝis [[1968]]. La seria fabrikado de GAZ-66 komenciĝis en julio [[1964]]. En 1968 la kamiono ricevis centralizan sistemon de reguligo de aerpremo en pneŭoj (GAZ-66-01 kaj ties modifikoj). En [[1966]] ĝi estis honorigita je la Ora medalo de ekspozicio «Moderna agrikultura tekniko» en [[Moskvo]]. En [[1967]] GAZ-66 gajnis la Oran medalon en la internacia agrikultura ekspozicio en [[Lepsiko]] ([[GDR]]). En aprilo [[1969]] GAZ-66 iĝis la unua soveia auto, ricevinta la [[Ŝtata Kvalitsigno de Sovetunio|Ŝtatan Kvalitsignon]]. Ĝi estis eksportata al ĉiuj socialismaj landoj kaj vaste uzata en armeo kaj civilaj entreprenoj kaj organizaĵoj. En la [[Armitaj Fortoj de Rusio]] ĝi estis vaste uzata en la Paraŝutistaj trupoj kaj la Limgardaj trupoj.

En [[1995]] la amasa produktado de GAZ-66-11 kaj ties modifikoj haltis. Anstataŭe la [[Gorkija Aŭtomobila Uzino]] komencis produktadon de [[GAZ-3308 Sadko]], unifikitaj kun [[GAZ-3307]]. La lasta GAZ-66-40 estis fabrikita la {{daton|1|7|1999}}. Entute estis produktitaj 965 941 ekzempleroj de la familio GAZ-66.

[[Dosiero:GAZ-66 truck.JPG|eta|280ra|GAZ-SAZ-3531, [[baskulkamiono]] por agrikulturo]]

== Priskribo ==
[[Dosiero:GAZ-66.jpg|eta|280ra|Sian altan travetureblecon la kamiono ŝuldas al [[Diferenciala blokilo|memblokaj diferencialoj]] de la frontĉaro kaj postĉaro kaj al pneŭoj kun reguligebla premo]]
[[Dosiero:Газ-66 снизу ф1.JPG|eta|280ra|La mova frontĉaro, videblas hidraŭlika cilindro de la plifortigilo de la stirregado. Finaĵoj de risortoj estas fiksitaj inter rezinaj "kusenoj"]]
[[Dosiero:Газ-66 снизу ф3.JPG|eta|280ra|La mova postĉaro, krucoj de kardana artiko estas ŝirmitaj de metalaj kapotoj. Videblas vakua plifortigilo de la hidraŭlika bremsomekanismo.]]
GAZ-66 estas kamiono kun plialtigita traveturebleco kaj 2-tuna ŝarĝkapablo, destinita por veturado laŭ malbonaj vojoj aŭ ekster ili. La plialtigita traveturebleco kreiĝas danke al uzado de memblokaj diferencialoj de la frontĉaro kaj postĉaro, pli alta vojalteco kaj reguligebla aerpremo de pneŭoj (raddiskoj havas specifan konstrukcion), por alpumpi pneŭojn haveblas kompresoro ligita al motoro. La motoro havas antaŭlanĉan varmigilon PĴB-12. La labora bremsosistemo estas hidraŭlika apartigita kun vakua plifortigilo, la halta bremsosistemo havis cilindran bobenan transmisian bremson. Haveblas la hidraŭlika plifortigilo de la stirregado.

Grava specifaĵo de tiu ĉi aŭto estas balancigita situo de la pezocentro, preskaŭ egala ŝarĝo sur la unua kaj malantaŭa aksoj, kompakteco danke al stirejo situanta super la motoro, pro kio la aŭto estis vaste uzata en la paraŝutistaj trupoj, ĉar ĝi alteriĝis sur ĉiujn radojn samtempe, sen kliniĝo de la stirejo. Tamen limigita interna spaco de la stirejo kaj ties situo tuj super la radoj estigis danĝeron por skipo kaze de minekslodo. Pro tio ekde la [[1980-aj jaroj]] GAZ-66 estis forigata de la [[Soveta-afgana milito|sovetaj bataltrupoj]] en [[Afganio]]. En la 1990-aj jaroj GAZ-66 estis amase forigata de la armeaj trupoj. Poste ĝin anstataŭis kapota kamiono [[GAZ-3308 Sadko]] kun simila movparto, sed pli longa.

Por rigardi la motoron, oni formovas la stirejon laŭ ĉarniroj antaŭen. Inter la ŝofora sidilo kaj tiu pasaĝera troviĝas neforigebla kapoto, kiu kaŝas la motoron. Pro tio kurba stango de [[rapidumskatolo]] troviĝas dekstre, malantaŭe de la stiristo, kio estigas ioman malkomforton dum ŝanĝo de la rapidumoj.

Por stirista ripozo en GAZ-66 kutime haveblis alkroĉebla [[Baŝo|baŝa]] [[hamako]], kiu kroĉiĝis je kvar hokoj en la stirejo.

La frontĉaro kaj postĉaro kuŝas sur laŭlongaj duonelipsaj risortoj kun hidraŭlikaj teleskopaj amortiziloj ambaŭflanke aktivaj. GAZ-66 distingiĝis per glata movo. Pro unuoblaj risortoj sur la postĉaro kaj memblokaj diferencialoj en la ĉefaj rapidumoj, oni devis eviti troŝarĝon de la aŭto.

== Ĉefaj modifikoj de GAZ-66 kaj specifaj karoserioj sur ĝia ĉasio ==
[[Dosiero:The Soviet Union 1971 CPA 3998 stamp (GAZ-66 Truck).jpg|eta|280ra|GAZ-66 sur sovetia poŝtmarko]]

=== Hejmlandaj ===
* GAZ-66-1 (1964—1968) — la unua modelo sen centraliza sistemo de reguligo de aerpremo en pneŭoj.
* GAZ-66А (1964—1968) — kun vinĉo.
* GAZ-34 — eksperimenta specimeno kun 6 radoj (ĉiuj movaj).
* GAZ-66B (с 1966) — paraŝutista versio kun teleskopa stirkolono, faldebla tegilo kaj deĵetebla kadro de ventoŝirma glaco.
* GAZ-66D (1964—1968) — ĉasio kun [[skatolo por povforpreno]].
* GAZ-66P — [[selkupla trenaŭto]] (eksperimenta).
* GAZ-66E (1964—1968) — kun ŝirmita elektroaparataro.
* GAZ-66-01 (1968—1985) — baza modelo kun centraliza sistemo de reguligo de aerpremo en pneŭoj.
* GAZ-66-02 (1968—1985) — kun vinĉo.
* GAZ-66-03 (1964—1968) — kun ŝirmita elektroaparataro.
* GAZ-66-04 (1968—1985) — ĉasio kun ŝirmita elektroaparataro.
* GAZ-66-05 (1968—1985) — kun ŝirmita elektroaparataro kaj vinĉo.
* GAZ-66-11 (1985—1996) — modernigita baza modelo.
* GAZ-66-12 (1985—1996) — kun vinĉo.
* GAZ-66-14 (1985—1996) — ĉasio kun ŝirmita elektroaparataro kaj skatolo por povforpreno.
[[Dosiero:GAZ-66 truck of Russian Army.JPG|280ra|eta|GAZ-66, karoserio de K66 kun filtroventolilo]]
[[Dosiero:АГС-17 закреплённый на заднем мосту автомобиля ГАЗ-66.jpeg|280ra|eta|Aŭtomata bombokanono [[AGS-17]] starigita sur rado de la postĉaro de GAZ-66 (memfarita [[tureta instalaĵo]]), Afganio. Julio 1988]]
* GAZ-66-15 (1985—1996) — kun ŝirmita elektroaparataro kaj vinĉo.
* GAZ-66-16 (1991—1993) — modernigita versio kun motoro ZMZ-513.10, fortigitaj pneŭoj (radoj estas unudeklivaj), modifitaj bremsoj, platformo sen superradaj niĉoj (poste ili estis starigataj ankaŭ sur GAZ-66-11 kaj GAZ-66-40); ŝarĝokapablo 2,3 tunoj.
* GAZ-66-21 (1993—1995) — civila modifiko kun duoblaj pneŭoj de la postĉaro kaj ligna platformo tipo GAZ-53, ŝarĝokapablo 3,5 tunoj.
* GAZ-66-31 — ĉasio por baskulkamionoj.
* GAZ-66-41 (1992—1995) — kun senenblova turbodizelmotoro GAZ-544.
* GAZ-66-40 (1995—1999) — kun turbodizelmotoro GAZ-5441.
* GAZ-66-92 (1987—1995) — norda versio.
* GAZ-66-96 — ĉasio por laborskipaj busoj.

=== Eksportaj ===
* GAZ-66-51 (1968—1985)
* GAZ-66-52 (1968—1985) — kun vinĉo.
* GAZ-66-81 (1985—1995) — por landoj kun [[modera klimato]].
* GAZ-66-91 (1985—1995) — por landoj kun [[tropika klimato]].

=== Specialaj ===
* AP-2 — aŭtobandaĝejo (ĉefa veturilo de la regimenta kuracejo).
* AS-66 — sanitara aŭto, destinita por evakuado de la vunditoj.
* DDA-2 — [[DDP-2М]], desinfekta-duŝeja instalaĵo, uzata en armeaj (foje en civilaj) sanitara-epidemiologiaj trupoj.
* GZSA-731, 983А, 947, 3713, 3714 — furgonoj «Poŝtejo», «Pano» kaj «Kuraciloj».
* MZ-66 — oleoŝarĝa aŭto.
* [[R-142]] — komandestra-staba aŭto.
* 3902, 3903, 39021, 39031 — moveblaj riparejoj por okazigo de la teknika helpo al agrikulturaj veturiloj.
* 2001, 2002, 3718, 3719, 3716, 3924, 39521 — moveblaj klinikoj.
* GAZ-SAZ-3511 — agrikultura baskulkamiono sur ĉasio GAZ-66-31 (muntita en [[Saransko]]).
* GAZ-KAZ-3511 — agrikultura baskulkamiono sur ĉasio GAZ-66-31 (muntita en [[Biŝkeko]], [[Kirgizio]]).

=== Busoj ===
* NZAS-3964, Volgar-39461 — laborskipaj busoj (sur ĉasio oni starigis komfortan karoserion kun pasaĝeraj sidiloj).
* APP-66 — buso kun plialtigita traveturebleco, pneŭoj kun reguligebla premo. Estis produktata de la 172-a Centra aŭtoripara uzino, nur por la [[Ministerio pri defendo de Sovetunio]]. Ĝis [[1987]] estis fabrikitaj 8000 ekzempleroj<ref>{{Citaĵo el la reto
| url = http://denisovets.ru/remz/remzpages/modelpages/app66.html
| titolo = Retejo de la 172-a Centra aŭtoripara uzino
| titolo-aldono = 
| alirdato = 2015-05-09
| alirmonatotago = 
| alirjaro = 
| aŭtoro = 
| familia nomo = Ŝelepenkov
| persona nomo = Maksim
| aŭtoroligilo = 
| kunaŭtoroj = 
| redaktinto = 
| dato = 
| jaro = 
| monato = 
| formato = 
| verko = 
| eldoninto = 
| paĝoj = 
| lingvo = ru
| lingvo2 = 
| lingvo3 = 
| arkivurl = https://archive.today/20150509063255/http://denisovets.ru/remz/remzpages/modelpages/app66.html
| arkivdato = 2015-05-09
| citaĵo = 
}}
[http://denisovets.ru/remz/remzpages/modelpages/app66.html АПП-66]</ref>
* [[PAZ-3201]], versio de PAZ-672 kun ĉiuj movradoj.
* [[PAZ-3206]], versio de [[PAZ-3205]] kun ĉiuj movradoj.

== Teknikaj karakterizoj de GAZ-66-11 ==
{| class="wikitable" border="1"
|-
| Tipo || Duaksa kamiono
|-
| Ŝarĝokapablo|| 4 000 kg
|-
| Maksimuma permesebla maso || 5 940 kg
|-
| Longo|| 5 806 mm (kun vinĉo)
|-
| Larĝo|| 2 322 mm
|-
| Alto ĉe la markezo, sen kargo || 2 520 mm
|-
| Alto ĉe la stirejo, kun tuta ŝarĝo || 2 490 mm
|-
| Aksodistanco || 3 300 mm
|-
| Vojalteco || 315 mm
|-
| Fronta radsulko || 1 800 mm
|-
| Posta radsulko || 1 750 mm
|-
| Turnoradiuso || 9,5 m
|-
| Profundeco de traveturebla vadejo<br />(laŭ fundo) || 0,8 m
|-
| Motoro || ZMZ-66-06 okcilindra kvartakta,<br />kun likva malvarmigado
|-
| Labora volumeno || 4 254 cm<sup>3</sup>
|-
| Povo|| 120 ĉevalpovoj
|-
| Rapidumskatolo|| mekanika 4-ŝtupa kun sinkronigiloj<br />je la 3-a kaj 4-a rapidumoj
|-
| Disdonskatolo || Kun malaltiga transmisiilo<br />kaj malŝaltebla frontĉaro
|-
| Movkondukilo || malantaŭa aŭ tutrada
|-
| Radoj || specialaj kun malkonektebla radcirklo<br />kaj flankoringo 8,00-18; pneŭoj 12,00-18
|-
| Premo en pneŭoj || 0,5-3 kg/cm<sup>2</sup>
|-
| Maksimuma rapido<br />kun tuta ŝarĝo || 90 km/hore
|-
| Volumeno de fuelujoj || 210 litroj
|-
| Kontrolita fuelkonsumo, litroj/100 km<br />ĉe rapideco 60 km/hore || 20
|-
| Fueltipo || benzino А-72, A-76, АИ-80
|-
| Volumeno de akumulatoro || 75 amperhoroj
|-
| Maksimuma kurento de aŭta generatoro || 85 А
|}

== Ludiloj kaj suveniroj ==
Modeloj de GAZ-66 en skalo 1:43 estis produktataj de [[1993]] ĝis [[1994]] de firmao «Rusa miniaturo» ({{ru}} ''Русская миниатюра'') en [[Ekaterinburgo]]. Ili estis tre detalitaj. Similan modelon produktis uzino «Mossar» ({{ru}} ''Моссар''), eksa «Agat» ({{ru}} ''Агат'') en [[Saratovo]]. Firmao «Technopark» ([[Ĉinio]]) produktas diverskolorajn modelojn de GAZ-66 kaj GAZ-34: kun markezo, kun misilo, aŭtogruo. En [[2012]] firmao StartScaleModels produktis 3000 ekzemplerojn de modeloj de flankŝirmilaj GAZ-66. Firmao «Orienta Ekspreso» ({{ru}} ''Восточный Экспресс'') en skalo 1:35: radioaŭto, kun kontraŭaviadila kanono ZU-23-2, kun markezo kaj aliaj.

== Literaturo ==
* {{citaĵo el libro
|familia nomo=
|persona nomo=
|aŭtoroligilo=
|kunaŭtoroj=
|redaktinto= Просвирнин А. Д.
|aliaj=
|titolo= Автомобиль ГАЗ-66-11. Устройство, техническое обслуживание и ремонт
|origindato=
|originjaro=
|originmonato=
|url=
|formato=
|alirdato=
|alirjaro=
|alirmonato=
|eldono=
|serio=
|volumo=
|dato=
|jaro= 1988
|monato=
|eldoninto= Транспорт
|loko= Moskvo
|lingvo= ru
|isbn= 5-277-00133-6
|oclc=
|doi=
|id=
|paĝo=
|paĝoj= 312
|ĉapitro=
|ĉapitrourl=
|citaĵo=
|ref=
}}
* {{citaĵo el libro
|familia nomo=
|persona nomo=
|aŭtoroligilo=
|kunaŭtoroj=
|redaktinto= Кудрявцев Ю. В.
|aliaj=
|titolo= Автомобиль ГАЗ-66 и его модификации. Руководство по ремонту — каталог деталей
|origindato=
|originjaro=
|originmonato=
|url=
|formato=
|alirdato=
|alirjaro=
|alirmonato=
|eldono=
|serio=
|volumo=
|dato=
|jaro=1996
|monato=
|eldoninto= Агро-книга
|loko= Moskvo
|lingvo= ru
|isbn=
|oclc=
|doi=
|id=
|paĝo=
|paĝoj=
|ĉapitro=
|ĉapitrourl=
|citaĵo=
|ref=
}}
* {{citaĵo el libro
|familia nomo= Гоголев
|persona nomo= Л. Д.
|aŭtoroligilo=
|kunaŭtoroj=
|redaktinto= 
|aliaj=
|titolo= Автомобили-солдаты: Очерки об истории развития и военном применении автомобилей
|origindato=
|originjaro=
|originmonato=
|url=
|formato=
|alirdato=
|alirjaro=
|alirmonato=
|eldono=
|serio=
|volumo=
|dato=
|jaro= 1990
|monato=
|eldoninto= Патриот
|loko= Moskvo
|lingvo= ru
|isbn= 5-7030-0226-5
|oclc=
|doi=
|id=
|paĝo=
|paĝoj=191
|ĉapitro=
|ĉapitrourl=
|citaĵo=
|ref=
}}
* {{citaĵo el libro
|familia nomo=
|persona nomo=
|aŭtoroligilo=
|kunaŭtoroj=
|redaktinto=
|aliaj=
|titolo= Руководство по обслуживанию ГАЗ-66
|origindato=
|originjaro=
|originmonato=
|url=
|formato=
|alirdato=
|alirjaro=
|alirmonato=
|eldono=
|serio=
|volumo=
|dato= 1990
|jaro=
|monato=
|eldoninto=
|loko=
|lingvo= ru
|isbn=
|oclc=
|doi=
|id=
|paĝo=
|paĝoj=
|ĉapitro=
|ĉapitrourl=
|citaĵo=
|ref=
}}
* «Войсковой ремонт автомобиля ГАЗ-66».

== Eksteraj ligiloj ==
* [http://auto-lib.ru/?p=104 Gvidilo pri ekspluatado de GAZ-66]
* [http://www.gaz66.ru/ Grupo de zelotoj de GAZ-66]
* [http://gaz.toimii.net/ Grupo de zelotoj de GAZ-66] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20060823215124/http://gaz.toimii.net/ |date=2006-08-23 }}
* [http://www.kilometr.pl/MR_GAZ66.html Pola grupo de zelotoj de GAZ-66] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20070119000524/http://www.kilometr.pl/MR_GAZ66.html |date=2007-01-19 }}
* [http://www.sever66.ru/?cid=1001 Ekspedicio en GAZ-66 al Ĉukotko (2007)]
* [http://gaz66.livejournal.com/ Blogo pri GAZ-66]
* [http://tarmo.tkwcy.ee/albumid/vasulamarts2005/013_G.mpg Filmeto pri GAZ-66]
* [http://tarmo.tkwcy.ee/albumid/vasulamarts2005/014_G.mpg Gaz-66 Filmeto pri GAZ-66]
* [http://kirov-hobby.narod2.ru/ Amatora retejo pri GAZ-66]
* [http://www.youtube.com/watch?v=wg38PEZX1z0 Filmeto pri GAZ-66]

== Referencoj ==
{{Referencoj}}

{{Projektoj}}

[[Kategorio:GAZ|66]]
[[Kategorio:Sovetiaj aŭtomobiloj]]
[[Kategorio:Rusiaj aŭtomobiloj]]
[[Kategorio:Militveturiloj]]
[[Kategorio:Ŝarĝaŭtomobiloj]]