Vidi fonton por Zagrebo

{{Geokesto | urbo
<!-- *** Kapo *** -->
| nomo                     = Zagrebo
| devena_nomo              =
| alia_nomo               = {{Lang-hr|Zagreb}}
| alia_nomo1              = {{Lang-hu|Zágráb}}
| alia_nomo2              = {{Lang-de|Agram}}
| alia_nomo3              = {{Lang-it|Zagabria}}
| kategorio                 = urbo
<!-- *** Nomo *** -->
| etimologio                =
| oficiala_nomo            = Zagreb
| moto                    =
| kromnomo                 =
<!-- *** Dosiero *** -->
| dosiero                    ={{Pluraj bildoj
 | pozicio     = centre
 | direkto     = vertikala
 | larĝeco = 300
 | dosiero1 = Montage of major Zagreb landmarks.jpg
 | dosiero2 = Zagreb montage (2).jpg
 | dosiero3 = Zagreb montage (3).jpg
 | dosiero4 = Zagreb montage (7).jpg
 | dosiero5 = Zagreb montage (9).jpg
 | piedlinio = Fotomontaĵo
}}
| dosiero_grandeco           = 300px
| dosiero_priskribo          =
<!-- *** Simboloj *** -->
| flago                     = Flag of Zagreb.svg
| blazono                   = Coat of arms of Zagreb.svg
<!-- *** Lando ktp. *** -->
| lando                     = Kroatio
| lando_tipo                = Ŝtato
| lando_flago               = 1
| ŝtato                    =
| regiono                   = Zagreba provinco
| regiono_tipo              = Provinco
| distrikto                 = Zagrebo
| municipo             =
| municipo_tipo        =
| histregiono_faldo     =
| histregiono           = Aŭstrio-Hungario
| histregiono1          = [[Reĝlando de serboj, kroatoj kaj slovenoj|Reĝando SKS]]
| histregiono2          = Jugoslavio
| histregiono3          =
| histregiono_tipo      =
| urbo                  =
| urbo_tipo             =
<!-- *** Familio *** -->
| parenco                   =
| parto                     =
| rivero                    = [[Sava (rivero)|Sava]]
| rivero1                   =
| rivero_tipo               =
| memorindaĵo              =
| memorindaĵo_noto         =
| memorindaĵo1             =
| memorindaĵo_tipo         = Memorindaĵo
| ŝoseo                    =
| montaro                   = Medvednica
| montaro1                  =
<!-- *** Situo *** -->
| situo                 = Zagrebo
| koordinatoj_ne_en_titolo     = true
| leviĝo            = 158
| lat_d              = 45
| lat_m              = 49
| lat_s              = 00
| lat_NS             = N
| long_d             = 15
| long_m             = 59
| long_s             = 20
| long_EW            = E
| plej_alta_leviĝo          = 1035
| plej_alta_lat_d            =
| plej_alta_long_d           =
| plej_malalta_leviĝo       = 122
| plej_malalta_lat_d             =
| plej_malalta_long_d            =
<!-- *** Dimensioj *** -->
| areo                     = 641.355
| areo_rondumo            = 3
<!-- *** Loĝantaro *** -->
| loĝantaro               = 779145
| loĝantaro_dato          = 2001
| loĝantaro_denseco       = auto
<!-- *** Historio & gvidantaro *** -->
| establita              = 1094
| establita_tipo         = Unua skribmencio
| dato                     =
| ĉefulo                    =
| ĉefulo_tipo               =
| ĉefulo_partio              =
<!-- *** Kodoj *** -->
| horzono           = [[Mez-Eŭropa tempo|MET]] | utc_offset =+1
| horzono_DST       = [[Mez-Eŭropa tempo|MET]] | utc_offset_DST =+2
| poŝtkodo              = 1000
| areo_kodo                = +385-(0)1
| areo_kodo_tipo           =
| kodo                     = ZG
| kodo_tipo               = [[Aŭtokodoj en Kroatio|Aŭtokodoj]]
| kodo1                    =
| kodo1_tipo               =
| kodo2                    =
| kodo2_tipo               =
<!-- *** UNESCO ktp. *** -->
| unesko_nomo               =
<!-- *** Liberaj kampoj *** -->
| libera                    =
| libera_tipo               =
| libera1                   =
| libera1_tipo              =
| libera2                   =
| libera2_tipo              =
<!-- *** Mapoj *** -->
| mapo                  =
| mapo_priskribo        = Situo enkadre de Eŭropo
| mapo_lokumilo         = Eŭropo
| mapo1                      =
| mapo1_fono           =
| mapo1_priskribo              = Situo enkadre de Kroatio
| mapo1_lokumilo              = Kroatio
| mapo2                      =
| mapo2_fono           =
| mapo2_priskribo              =
| mapo2_lokumilo              =
<!-- *** Retpaĝoj *** -->
| retpaĝo                  = [http://www.zagreb.hr/ www.zagreb.hr]
| commons                  = Zagreb
<!-- *** Notoj *** -->
| notoj                = {{mapligilo urbo|zomo=9}}
}}
[[Dosiero:Jelacicplac.jpg|eta|la centra placo nokte|302x302ra]]
[[Dosiero:Zageb_Croatian National Theater.jpg|eta|250ra|Nacia teatrejo en Zagrebo]]
'''Zagrebo''' ({{lang-hr|Zagreb}}, {{lang-de|Agram}}, {{lang-hu|Zágráb}}, {{lang-la|Zagrabia|aŭ=Agranum}}) estas la [[ĉefurbo]] de [[Kroatio]] kun 800.000 loĝantoj. Zagrebo estas kultura, ekonomia, politika kaj administra centro de Kroatio. Ĝi estas la sidejo de parlamento, de prezidanto kaj de registaro de Kroatio<ref>http://www.zagreb.hr/default.aspx?id=1125</ref>.

== Geografio ==
* '''klimato:''' kontinenta,
* averaĝa somera temperaturo: 20 C,
* averaĝa vintra temperaturo: 1 C

Ĝi situas en la nordokcidenta parto de la lando en la [[valo]] de [[rivero]] [[Sava]] kaj sube de la [[montaro]] [[Medvednica]].

La Arĥeologia [[Muzeo]] konservas la [[Zagreba mumio|Zagreban mumion]], kiu estis kovrita per la plej longa teksto en [[etruska lingvo]].

== Blazono ==
Sur verda monto estas per arĝent-blanka valo fortikigita urbo kun tri turetoj kun malfermita or-flava pordo. Supre maldekstre estas or-flava sespinta stelom supre dekstre arĝent-blanka kreskanta lunarko<ref>http://www.zagreb.hr/default.aspx?id=2019</ref>.
[[Dosiero:Zagreb SPOT 1038.jpg|eta|250ra|Satelita foto de Zagrebo]]

== Historio ==
Dum la [[romianoj]] estis urbo ''Andautonia''. En [[1103]] [[Ladislao la 1-a (Hungario)]] fondis episkopejon. Dum la [[turkoj]] la fronto estis proksime, la ĉefurbo provizore ĉesis. La urbo prosperis en la 19-a j.c. Tie estis [[soldato]] [[Petőfi]]. La urbo iĝis ĉefepiskopejo en [[1852]]. Tiutempe konstruiĝis [[fervojo]] inter [[Budapeŝto]]-[[Rijeka]] tra Zagrebo.

== Edukado ==
En Zagrebo estas 137 bazlernejoj, 102 mezlernejoj kaj unu universitato. La universitato estas plej malnova en Kroatio. Hodiaŭ havas 31 fakultatojn<ref>{{Citaĵo el la reto |url=http://www1.zagreb.hr/zgstat/o_zagrebu_stat.html |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2010-04-10 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20220222075933/http://www1.zagreb.hr/zgstat/o_zagrebu_stat.html |arkivdato=2022-02-22 }}</ref>.

== Transporto ==
=== Publika transporto ===
Zagrebo havas relative vastan sistemon de publika transporto. Kvankam metroo certe taŭgus, ĝis nun estas en urbo nur tramoj kaj busoj. Krome estas ankaŭ unu funikularo. Pri publika transporto zorgas kompanio [http://www.zet.hr Zagrebački električni tramvaj]. Bileto por tuta tago (valida ĝis la kvara horo de sekva tago) kostas 25 kunaoj.<ref>{{Citaĵo el la reto |url=http://www.zet.hr/tarife/grad-zagreb.aspx |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2010-07-22 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20100926055011/http://www.zet.hr/tarife/grad-zagreb.aspx |arkivdato=2010-09-26 }}</ref> Preskaŭ ĉiuj tramoj kaj busoj havas bluan koloron.

==== Trama transporto ====
{{Ĉefartikolo|Tramtransporto en Zagrebo}}
[[Dosiero:Crotram 2265.JPG|eta|dekstra|250ra|Plej nova tramo en Zagrebo - TMK 2200]]
Kun [[Tramtransporto en Osijek|Osijek]] estas Zagrebo unusola urbo en Kroatio, kie veturas tramoj. En Zagrebo estas trakŝpuro 1 000 mm. Hodiaŭ estas 15 tagaj linioj kaj kvar noktaj linioj (tiuj veturas de noktomezo ĝis la kvara horo matene). Floto de tramoj estas riĉa. En Zagrebo veturas tramoj de iama [[Ĉeĥoslovakio]], ekz. [[Tatra T4]], [[Tatra KT4]], sed ankaŭ de [[Germanio]], konkrete de [[Mannheim]]. Temas pri en naŭdekaj jaroj aĉetitaj 35 [[Düwag GT-6]] (sed ili estis venditaj kiel jam uzitaj tramoj!). Trama transporto estis finfine plibonigita en jaro [[1997]] per aĉeto de kroataj tramoj [[TMK 2100]]. En jaro [[2005]] ekuziĝis novaj, komplete malaltplankaj tramoj de konsorcio [[Crotram]]. Hodiaŭ veturas en Zagrebo 70 da tramoj de Crotram. Ili havas teknikan nomon TMK 2200. Ili estas 32 metrojn longaj kaj en unu tramo povas veturi eĉ 200 homoj. De la [[23-a de decembro|23a decembro]] [[2009]] ekuziĝis ankaŭ pli mallonga versio de TMK 2200, kun teknika nomo TMK 2300. Ili estas 11 metrojn longaj kaj en unu tiu ĉi tramo povas veturi 130 homoj.

==== Busa transporto ====
Rolo de busoj en Zagrebo estas ĉefe veturigi homojn de lokoj, kien ne veturas tramoj, al ŝanĝostacio, de kie oni jam povas uzi tramon. Plej multe da buslinioj veturas de ŝanĝostacioj Črnomerec, Glavni Kolodvor kaj de Savski most.

==== Funikularo ====
{{Ĉefartikolo|Funikularo de Zagrebo}}
[[Dosiero:Zagreb Uspinjača.jpg|eta|250ra|Funikularo]]La funikularo inter du historiaj partoj de Zagrebo - Donji a Gorni grad (''Malsupra '' kaj ''Supra urbo'') mezuras nur 66 metroj kaj ĝi estas la plej mallonga funikularo en la mondo. Ankaŭ tial veturo per ĝi daŭras nur 64 sekundoj. Kvankam ĝia signifo nuntempe estas ĉefe por turistoj, en komenco temis pri grava kaj rapida transportilo, kiu konektis du partojn de urbo (Supra urbo tiam estis grava administra loko en Zagrebo). Ĝi komencis veturi je la [[8-a de oktobro|8a oktobro]] [[1890]]. <ref>{{Citaĵo el la reto |url=http://www.zet.hr/english/funicular/history.aspx |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2010-07-24 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20100822012339/http://www.zet.hr/english/funicular/history.aspx |arkivdato=2010-08-22 }}</ref>

=== Trajna transporto ===
Ĉefa stacio ([[kroata|kroate]] ''Zagrebački Glavni kolodvor'') de trajnoj situas en urbcentro. Krome estas ankaŭ ''Zapadni kolodvor'' (Okcidenta stacidomo). Zagrebo havas bonan trajnkonekton kun aliaj urboj en Eŭropo. Du foje dum tago estas direkta trajno al [[Vieno]], ses foje tage estas trajna konekto al [[Ljubljano]]. Zagrebo havas ankaŭ unu tagan kaj unu noktan trajnojn al [[Sarajevo]]. Tiu taga trajno daŭre veturas tra [[Bosnio kaj Hercegovino]] al [[Ploče]] (tiu urbo estas denove en Kroatio). Du foje dum tago veturas ankaŭ trajnoj al [[Budapeŝto]]. Nokta trajno estas ankaŭ al [[Venecio]]. Krome, eblas ankaŭ veturi al [[Bratislavo]] (sed ne temas pri direkta trajno, nur pri unu vagono; simile kiel vagono dum somera sezono en trajno de Prago). Estas ankaŭ kvar trajnoj tage al [[Beogrado]]. En ŝtatinterna trajna transporto ne mankas bona konekto al [[Rijeko]], [[Karlovac]], [[Osijek]] aŭ [[Split]] (kvin foje dum tago).

=== Aŭta kaj busa transporto ===
De Zagrebo ne estas problemo uzi aŭtostradon al suda parto de lando, ekz. al [[Split]]. Ankaŭ bona konekto estas al najbaraj landoj. Per buso eblas veturi al urboj en [[Italio]] kaj en [[Slovenio]]. Unufoje dum semajno estas ankaŭ busa konekto kun ĉefurbo de [[Ĉeĥio]], [[Prago]].

=== Fluga transporto ===
[[Dosiero:Zagreb Airpoirt tower.jpg|eta|dekstra|225ra|Flughaveno Zagrebo]]
10 kilometroj de Zagrebo situas la plej granda flughaveno en Kroatio. Ĝia nomo estas [[kroata|kroate]] ''Zračna luka Zagreb'' aŭ ''Zračna luka Pleso'' (flughaveno Zagrebo).

== Vidindaj aferoj ==
* [[Etnografia muzeo de Zagrebo]]
* [[Katedralo de Zagrebo]]
* [[Kirko Sankta Katarino (Zagrebo)|Kirko Sankta Katarino]]
* [[Kirko Sankta Marko (Zagrebo)|Kirko Sankta Marko]]
* [[Mirogoj-tombejo]]
* [[Nacia kaj universitata biblioteko Zagrebo]]
* statuo de reĝo [[Tomislav]] antaŭ la ĉefa stacidomo

== Famuloj ==
* en Zagrebo naskiĝis kaj mortis:
** [[fizikisto]], [[pastro]] [[Josip Franjo Domin]]
** geologo kaj paleontologo [[Dragutin Gorjanović-Kramberger]]
** [[juristo]] [[Imre Domin]]
* en Zagrebo naskiĝis:
** [[Anna Baar]], verkistino germanlingva
** [[astronomo]] [[Xavér Ferenc Bruna]]
** [[banuso]] [[Nikola Tomašić]]
** [[Wendelin Schmidt-Dengler]], aŭstra literaturhistoriisto kaj germanisto
** [[hungaroj|hungara]] [[botanikisto]] [[Lajos Timár]]
** hungara [[kuracisto]] [[Mihály Horányi]]
** hungara [[ministro]] [[Károly Olt]]
** hungara [[historiisto]] [[Gyula Pauler]]
** [[István Arató (komponisto)]]
** hungara [[kuracisto]] [[Béla Machik]]
** hungara [[matematikisto]] [[Béla Gyires]]
** hungara ina oficiro [[Mária Lebstück]]
** hungara [[orientalisto]] [[Tibor Halasi Kun]]
** hungara [[tradukisto]] [[Nándor Szávai]]
* en Zagrebo mortis:
** kroatia hungara [[geografo]] [[András Bognár]]
** [[inventisto]] [[Franjo Hanaman]]
** [[kanoniko]] [[Maksimilijan Ćolić]]
** [[kardinalo]], unua [[ĉefepiskopo]] de Zagrebo [[György Haulik]]
** [[episkopo]]j de Zagrebo [[Márton Borkovics]] kaj [[Péter Petretics]]
** [[politikisto]] [[Stjepan Kovačević]]
** [[Antun Radić]], etnologo
** [[verkisto]] [[Ervin Sinkó]]

== Esperanto en Zagrebo ==
En Zagrebo estas kelkaj esperantaj societoj, unu el ili estas [[Studenta Esperanto-Klubo (Zagrebo)|Studenta Esperanta Klubo]]<ref>Studentoj kunvenas ĉiuvendrede je la 20.00 en Mislavova 11/IV. Informoj haveblas ĉe http://www.sek.hr</ref>. La [[Unuiĝo de Zagrebaj Esperantistoj]] (UZE) estas Esperanto-asocio fondita la 12-an de decembro 2007 en Zagrebo. Ĝi eldonas la revuon [[Zagreba Esperantisto]].

=== Kongresoj ===
* Jam du fojoj en Zagrebo estis [[Universala Kongreso de Esperanto]], [[38-a UK 1953]] kaj [[86-a UK 2001]].
* En [[IJK 1988|1988]] la [[Internacia Junulara Kongreso]] de [[TEJO]] okazis en Zagrebo.
* En [[2005]] okazis la [[78-a SAT-Kongreso 2005|78a kongreso de SAT]].
* En julio 2011 kongresis [[IKUE|la katolikaj esperantistoj]] en la kroatia ĉefurbo.

=== Zagrebaj esperantistoj ===
* [[Dragutin Balagoviĉ]]

== Partneraj urboj ==
* {{ĝemeleco|Bolonjo|Italio|}}
* {{ĝemeleco|Budapeŝto|Hungario|}}
* {{ĝemeleco|Krakovo|Pollando|}}
* {{ĝemeleco|Kioto|Japanio|}}
* {{ĝemeleco|Lisbono|Portugalio|}}
* {{ĝemeleco|Ljubljano|Slovenio|}}
* {{ĝemeleco|Majenco|Germanio|}}
* {{ĝemeleco|Pittsburgh|Usono|}}
* {{ĝemeleco|Sarajevo|Bosnio kaj Hercegovino}}
* {{ĝemeleco|Ŝanhajo|Ĉinio}}
* {{ĝemeleco|Sankt-Peterburgo|Rusio}}
* {{ĝemeleco|Tromsø|Norvegio}}
* {{ĝemeleco|Vieno|Aŭstrio}}<ref name="http://www1.zagreb.hr/mms/en/index.html>{{Citaĵo el la reto |url=http://www1.zagreb.hr/mms/en/index.html |titolo=Arkivita kopio |alirdato=2010-07-21 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20170707200910/http://www1.zagreb.hr/mms/en/index.html |arkivdato=2017-07-07 }}</ref>

== Referencoj ==
{{Referencoj}}

== Vidu ankaŭ ==
* [[Zagreba metodo]]
* [[Eŭrovido-Kantokonkurso 1990]]

== Eksteraj ligiloj ==
{{Projektoj}}
* {{ueavikioniamondokat|{{paĝonomo}}|{{paĝonomo}}}}
* '''infoj:''' http://www.zagreb-touristinfo.hr

{{Eŭropaj ĉefurboj}}
{{Bibliotekoj}}

[[Kategorio:Zagrebo| ]]
[[Kategorio:Urboj de Kroatio]]
[[Kategorio:Ĉefurboj de Eŭropo]]
[[Kategorio:Metropoloj]]