Dopamina-en iturria ikusi

{{Konposatu kimiko infotaula}}
{{beste erabilpenak|neurotransmisoreari|sendagaia|Dopamina (sendagaia)}}
'''Dopamina''' (DA) [[burmuin]]aren zenbait eskualdetan sintetizatzen den [[neurotransmisore]]a da. [[Nerbio-sistema zentral]]aren kitzikatzailea da eta [[Parkinsonen gaixotasun|Parkinson]] [[eritasun|gaixotasunarekin]] erlazionatuta dago. [[Katekolamina]] bat da.

Horretaz gain, [[hipotalamo]]ak askatutako [[hormona]] ere bada. Hormona bezala bere eragin garrantzitsuena [[prolaktina]]ren askapena inhibitzea da.

Dopamina medikamentu bezala administratu daiteke, baina bere liposolugarritasun txikia dela eta ez du ondo zeharkatzen [[muga hematoentzefaliko]]a. Hori dela eta [[lebodopa]] bezala administratzen da, hau da, [[profarmako]] moduan.

== Historia ==

Dopamina 1910ean sintetizatu zuten [[George Burger]] eta [[James Ewens]] ikerlari britaniarrek. 1958an, [[Arvid Carlsson]]-ek (2000. urteko [[Nobel Sariak|Nobel]] saridunak) dopamina ere neurotransmisore bat zela frogatu zuen, [[noradrenalina]] eta [[adrenalina]]ren molekula aitzindaria izateaz gain.

== Sinapsi dopaminergikoa ==
=== Biosintesia ===
Dopamina noradrenalinaren biosintesian tartekoa da. [[Tirosina]] [[aminoazido]]a da bere aitzindaria. Honi hidroxilo bat sartuz, L-dopa lortzen da, dopaminaren aitzindaria. L-doparen deskarboxilazioz dopamina lortzen da.

=== Metatze eta askapena ===
Behin neurotransmisorea sintetizatu denean, neurona dopaminergikoan besikula baten barnean metatuta geratuko da.

Askatzeko ordua iristen denean, hau da, [[kaltzio]]ak seinalea ematen duenean, besikula honek neuronaren mintzarekin bat egingo du neurotransmisorea sinapsi gunera askatuz.

=== Hartzaileekin lotura ===
Dopaminak bost hartzaile mota ditu: D1, D2, D3, D4 eta D5. D1 eta D2 izan ziren lehenengo aurkitu zirenak, besteak gerora aurkituz iren.

=== Eliminazioa ===
Dopaminak seinalea eman ondoren, sinapsi gunetik desagerrarazi behar da. Horretarako bi bide daude: berratzematea edo [[metabolismo]]a.
* Berratzematean, neurotransmisorea sintetizatu duen [[neurona]]ra itzultzen da dopamina aurrerago berrerabilia izateko.
* Metabolismoan, bi pauso ematen dira. Lehenengo desaminazio bat (MAO) eta gero, hirugarren posizioan dagoen [[oxigeno]]aren metilazioa (KOMT).

== Eraginak ==

Dopaminak funtzio ugari ditu burmuinetan: jarrera kognitiboan, aktibitate motorrean, [[esne]]aren ekoizpenaren erregulazioan, loguran, umorean, arretan eta ikasterako garaian.

Horretaz gain, dopamina eskasia [[Parkinson]]arekin erlazionatuta dago. Gaixotasun honetan mugimendu kontrolatuak egiteko gaitasuna galtzen da.

== Farmakologia ==

Dopamina sistemaren gain eragiten duten hainbat [[sendagai|farmako]] daude. Horietako batzuk, agonistak dira, hau da, sistema kitzikatzen dute. Beste batzuk aldiz, antagonistak dira, sistemaren inhibitzaileak.

=== Agonistak ===
Agonista zuzenak
Dopaminaren hartzaileen agonistak dira. Hauen gain eragiten dezakete modu zuzenean edo zeharka.

'''Zuzeneko agonistak'''. Zuzenean eragiten badute, hartzaileei lotu eta dopaminaren efektu berdinak bultzatuko dituzte.
* [[Lebodopa]]
* [[Karbidopa]]
* [[Benserazida]]
* [[Bromokriptina]]
* [[Erropirinol]]

'''Zeharkako agonistak'''. Zeharkako eragina dutenek aldiz, dopaminaren efektua bultzatzeko beste bide bat erabiltzen dute. Kasu honetan dopamina metatuta dagoen besikulen hustuketa bultzatzen da.
* [[Amantadina]]

=== Antagonistak ===
Antagonistak dopaminaren hartzaileekin lotu baina eragin biologikorik ematen ez dutenak dira.
* [[Prometazina]]
* [[Klorpromazina]]
* [[Haloperidol]]
* [[Flupentixol]]
* [[Droperidol]]
* [[Fluspirileno]]
* [[Zisaprida]]

== Kanpo-estekak ==
{{autoritate kontrola}}

[[Kategoria:Neurotransmisoreak]]
[[Kategoria:Nerbio-sistema]]
[[Kategoria:Katekolaminak]]
[[Kategoria:Fenetilaminak]]
[[Kategoria:Dopamina]]
[[Kategoria:Agente inotropikoak]]