Kitaen ti taudan para iti Agoo

{{Speciesbox
|image = Casuarina equesitifolia tree.jpg
|image_caption = ''Casuarina equisetifolia'' subsp. ''incana''
|genus = Casuarina
|species = equisetifolia
|authority = [[Carl Linnaeus|L.]]
|subdivision_ranks = [[Subsebbangan]]
|subdivision = ''C. e.'' subsp. ''equisetifolia''<br />
''C. e.'' subsp. ''incana''
}}
[[Papeles:Casuarina equisetifolia MHNT.BOT.2016.24.39.jpg|thumb|''Casuarina equisetifolia'']]

Ti '''agoo''', wenno makunkuna pay iti ago-o, agoho, aroo, aroho ken karo<ref>{{Citation|publisher = Opisina ti pagmalditan|publication-place = Manila|author = [[Elmer Drew Merrill]]|url = http://openlibrary.org/books/OL6659868M/An_enumeration_of_Philippine_flowering_plants|title = Ti enumerasion dagiti agsabsabong a mula ti Pilipinas|publication-date = 1922}}</ref> (''Casuarina equisetifolia'') ket maysa a sebbangan ti [[Casuarinaceae]] iti henero ti ''[[Casuarina]]''. Ti patneng a sakupna ket gumay-at manipud idiay [[Burma]] ken [[Bietnam]] iti amin a [[Malesia]] a daya iti [[Pranses a Polinesia]], [[Baro a Caledonia]], ken [[Vanuatu]], ken abagatan iti [[Australia]] (amianan ti [[Akin-amianan a Teritorio]], amianan ken daya ti [[Queensland]], ken amianan-daya ti [[New South Wales]]).<ref name=ftoa>{{cite book|last=Boland|first=D. J.|first2=M. I. H.|last2=Brooker|first3=G. M.|last3=Chippendale|first4=M. W.|last4=McDonald|title=Kabakiran a kayayo ti Australia|year=2006|publisher=CSIRO Publishing|location=Collingwood, Vic.|isbn=0-643-06969-0|url=http://books.google.com.au/books?id=q2v3kb9tFsYC&lpg=PP1&dq=ISBN%200643069690&pg=PA82#v=onepage&q&f=false|edition=Maika-5 nga.|page=82}}</ref> Dagiti populasion ket mabirukan pay idiay [[Madagascar]], ngem daytoy ket saan nga ammo no adda iti kaunegan ti patneng a sakup dagiti sebbangan.<ref name=foa>{{cite web|title=Casuarina equisetifolia L., Amoen. Acad. 143 (1759)|url=http://www.anbg.gov.au/abrs/online-resources/flora/stddisplay.xsql?pnid=38586|work=Australian Biological Resources Study|publisher=Australian National Botanic Gardens|accessdate=23 Abril 2011|archive-date=2014-10-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20141006095009/http://www.anbg.gov.au/abrs/online-resources/flora/stddisplay.xsql?pnid=38586|url-status=dead}}</ref><ref>http://www.worldagroforestrycentre.org/sea/Products/AFDbases/AF/asp/SpeciesInfo.asp?SpID=477</ref> Ti sebbangan ket naipaammo idiay Akin-abagatan nga Estados Unidos ken [[Laud nga Aprika]].<ref>{{cite web|title=MUla para iti Planeta: Bilion a Kayo a Kampania|url=http://www.unep.org/pdf/BTC_Booklet.pdf|work=Progra ti Enbironmento ti Nagkaykaysa a Pagpagilian|accessdate=23 Abril 2011|archive-date=2010-07-25|archive-url=https://wayback.archive-it.org/all/20100725220445/http://www.unep.org/pdf/BTC_Booklet.pdf|url-status=dead}}</ref> Daytoy ket maysa a [[makaraut a sebbangan]] idiay [[Florida]].<ref>{{cite web|title=Biolohiko a panagtengngel ti patneng ti Australia a sebbangan ti Casuarina idiay Estados Unidos|url=http://www.csiro.au/science/ps334.html|work=Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation|accessdate=16 Septiembre 2010|date=16 Mayo 2007|archive-date=2011-06-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20110605113952/http://www.csiro.au/science/ps334.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web | last = Masterson | first = J | title = Casuarina equisetifolia (Australiano a Pino) | location = Fort Pierce | publisher = Smithsonian Marine Station | url = http://www.sms.si.edu/irlspec/Casuarina_equisetifolia.htm | accessdate = 5 Mayo 2009}}</ref>

== Taksonomia ==
Ti ''agoo'' ket opisial idi nga impalpalawag babaen ni [[Carl Linnaeus|Linnaeus]] idi 1759 a kas ti ''Casuarina equisefolia''. Ti kita ket indesignado idi babaen ti New South Wales a botaniko a ni Lawrie Johnson idi 1989.<ref>{{APNI | name =''Casuarina equisetifolia'' L. | id = 1169}}</ref>
Ti naisangayan a nagan iti ''equisetifolia'' ket naala manipud iti Latin nga ''equisetum'', a ti kaibuksilanna ket "buok ti kabalio" (a mangikunkuna ti pannakaipada ti aglay-ot a sangsanga iti buok ti kabalio).<ref name=ftoa />
Dagiti sapasap a naganna iti Ingles ket mairaman ti ''coast sheoak'' (''coast she oak'', ''coastal she-oak''), ''beach casuarina'', ''beach oak'', ''beach sheoak'' (''beach she-oak''), ''whistling tree'', ''horsetail she oak'', ''horsetail beefwood'', ''horsetail tree'', ''Australian pine'', ''ironwood'', ''whistling pine'', ''Filao tree'', ken agoho.<ref>{{APNI | name =''Casuarina equisetifolia'' L. | id = 1169}}</ref><ref name=ftoa /><ref>{{cite web|title=Casuarina equisetifolia|url=http://www.worldagroforestrycentre.org/Sea/Products/AFDbases/AF/asp/SpeciesInfo.asp?SpID=477|work=World Agroforestry Centre|accessdate=23 Abril 2011}}</ref>

Adda met dagiti dua a [[subsebbangan]]:<ref name=apni>{{cite web|title=Australian Plant Name Index (APNI)|url=http://www.anbg.gov.au/cgi-bin/apni?taxon_name=Casuarina%25|work=Australian National Botanic Gardens|accessdate=23 Abril 2011}}{{Natay a silpo|date=July 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref name=grin>{{cite web|title=Taxon: Casuarina equisetifolia L.|url=http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?9553|work=Germplasm Resources Information Network|publisher=United States Department of Agriculture Agricultural Research Service|accessdate=23 Abril 2011|archive-date=2011-06-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20110605100028/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?9553|url-status=dead}}</ref>
*''Casuarina equisetifolia'' subsp. ''equisetifolia''. Dakkel a kayo iti {{pagbaliwen|35|m|ft|abbr=on}} a katayag; dagiti sanga ket {{pagbaliwen|0.5|–|0.7|mm|in|abbr=on}} a diametro, di nabuokan. Abagatan a daya nga Asia, akin-amianan nga Australia.<ref name=foa1>{{cite web|title=Casuarina equisetifolia L. subsp. equisetifolia|url=http://www.anbg.gov.au/abrs/abif/flora/stddisplay.xsql?pnid=239|work=Australian Biological Resources Study|publisher=Australian National Botanic Gardens|accessdate=23 Abril 2011|archive-date=2008-05-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20080518032116/http://www.anbg.gov.au/abrs/abif/flora/stddisplay.xsql?pnid=239|url-status=dead}}</ref>
*''Casuarina equisetifolia'' subsp. ''incana'' <small>(Benth.) L.A.S.Johnson.</small> Bassit a kayo iti {{pagbaliwen|12|m|ft|abbr=on}} a katayag; dagiti sanga iti {{pagbaliwen|0.7|–|1|mm|in|abbr=on}} a diametro, aglay-ot. Akindaya nga Australia (akindaya a Queensland, New South Wales), Baro a Caledonia, akin-abagatan a Vanuatu.<ref name=foa2>{{cite web|title=Casuarina equisetifolia subsp. incana|url=http://www.anbg.gov.au/abrs/abif/flora/stddisplay.xsql?pnid=240|work=Australian Biological Resources Study|publisher=Australian National Botanic Gardens|accessdate=23 Abril 2011|archive-date=2008-05-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20080518032120/http://www.anbg.gov.au/abrs/abif/flora/stddisplay.xsql?pnid=240|url-status=dead}}</ref>

== Deskripsion ==
Ti ''agoo'' ket maysa a [[kankanayon a berde]] a [[kayo]] a dumakkel iti {{pagbaliwen|6|–|35|m|ft|abbr=on}} a katayag. Ti samekna ket buklen ti narapis, adu ti sangana a berde aginggana ti kolordapo-berde a sangsanga iti {{pagbaliwen|0.5|–|1|mm|in|abbr=on}} a diametro, nga addaan iti bassit-usit a [[bulong|nasiksikan a bulbulong]] iti aligusgos iti 6–8. Dagiti [[sabong]] ket mapataud iti bassit a kasla [[amento]] dagiti [[nagraraay]]; dagiti lalaki a sabong ket adda kadagiti nasimple a buston iti {{pagbaliwen|0.7|–|4|cm|in|abbr=on}} a katiddog, dagiti babai a sabong ket adda iti ababa a [[Pedunkulo (botanika)|pedunkulo]]. Daytoy ket saan a maipada kadagiti sabali a sebbangan iti ''Casuarina'' (a dagitoy ket [[seksualidad ti mula|dioecious]]) daytoy ket [[seksualidad ti mula|monoecious]], a ti lalaki ken babai a sabsabong ket mapataud iti isu met laeng a kayo. Ti [[bunga]] ket addaan iti maysa nga immitlog nga estruktura iti {{pagbaliwen|10|–|24|mm|in|abbr=on}} a katiddog ken {{pagbaliwen|9|–|13|mm|in|abbr=on}} iti diametro, a maipada ti langana iti maysa a [[kono ti konipera]] a buklen dagiti bilang ti [[Gineseo|karpela]] a ti tunggal maysa ket aglaon ti bugbugtong a [[bukel]] nga addaan iti bassit a payak iti {{pagbaliwen|6|–|8|mm|in|abbr=on}} a kaatiddog.<ref name=foa /><ref name=rhs>{{cite book|last=Huxley|first=Anthony|last2=Griffiths|first2=Mark|last3=Levy|first3=Margot|title=The New Royal Horticultural Society dictionary of gardening. Volume 1|year=1992|publisher=Macmillan|location=Londres|isbn=0-333-47494-5}}</ref>

Daytoy ket saan a kasla dagiti sabali a sebbangan ti Henero ti ''[[Casuarina]]'', ti ''agoo'' ket maysa a [[aktinorisika a mula]] a makabael ti [[Nitroheno a pannakatalinaay#Pannakatalinaay ti biolohiko a nitroheno|natalinaay]] a nitroheno ti atmospera. Iti pakaigiddiatan iti sebbangan ti ''[[Fabaceae]]'' a pamilia ti mulmula (a kas dagiti, bukbukel, alfalfa, ''Akasia''), ti Casuarina addaan iti [[simbiosis]] nga addaan iti ''[[Frankia]]'' [[Actinomycetales|actinomycete]].

== Pannakaiwarwaras ==
Ti ''agoo'' ket mabirukan manipud idiay [[Burma]] ken [[Bietnam]] iti amin a [[Malesia]] a daya iti [[Pranses a Polinesia]], [[Baro a Caledonia]], ken [[Vanuatu]], ken abagatan idiay [[Australia]] (dagiti akin-amianan a parte ti [[Akin-amianan a Teritorio]], amianan ken daya ti [[Queensland]], ken akin-amianan a daya ti [[New South Wales]], nga idiay ket gumay-at iti kinaadayo iti abagatan a kas iti Laurieton.<ref name="floransw">{{NSW Flora Online|genus=Casuarina |species=equisetifolia |author=K. L. Wilson & L. A. S. Johnson}}</ref>

{{Galeria
|title=Nadumaduma a ladawan ti agoo
|width=250 | height=180 | lines=3
|align=center
|style=border:none
|Papeles:Casuarina equisetifolia - Darwin NT.jpg
|alt1=''C. equisetifolia'' subsp. ''equisetifolia''
|''C. equisetifolia'' subsp. ''equisetifolia''
|Papeles:Casuarina equisetifolia leaves.jpg
|alt2=Sangsanga ken bulbulong ti agoo
|Sangsanga ken bulbulong ti agoo
|Papeles:Casuarina equisetifolia fruits.jpg
|alt3=Bungbunga ti agoo
|Bungbunga ti agoo
}}

== Dagiti usar ==

Ti agoo ket kaaduan a naus-usar a kas maysa a suheto ti [[bonsai]], a naisangayan idiay Abagatan nga Asia ken dagiti parte ti [[Karibe]]. Dagiti sebbangan ti Indonesia ken dagiti naimuyongan idiay [[Taiwan]] ket naikedkeddeng dagitoy a kasayaatan iti lubong ti bonsai. Ti tarikayo daytoy a kayo ket inus-usar kadagiti atep, alad, ket mabalin pay a nasayaat a sungrod. Kadagiti isla ti Hawaii, ti agoo ket naimulmula pay para iti panagtiped ti nurunor, ken iti sapasap a kas dagiti elemento ti panagtiped ti angin.

== Dagiti nagibasaran ==
{{Reflist}}

== Dagiti akinruar a silpo ==
{{commons-nailinia}}

{{Taxonbar|from=Q857220}}

{{DEFAULTSORT:Agoo}}
[[Kategoria:Casuarina|equisetifolia]]