Kitaen ti taudan para iti Heograpia ti Filipinas

{{Infobox heograpia ti pagilian
| name               = Filipinas
| map                = Philippines.A2002088.0220.1km.jpg
| continent          = [[Asia]]
| region             = [[Abagatan a daya nga Asia]]
| coordinates        = {{coord|13.000|N|122.000|E|source:eswiki|display=title, inline}}
| area ranking       = 64
| km area            = 300000
| percent land       = 99.38
| km coastline       = 36289
| borders            = Awan
<!-- | northernmost point = [[Y'Ami island]] -->
<!-- | southernmost point = [[Saluag Island of Sibutu Islands]] -->
<!-- | easternmost point  = [[Pusan Point]], Davao Oriental -->
<!-- | westernmost point  = [[Spratlys]]<br /> 112°00'E -->
| geographic center  =
| highest point      = [[Bantay Apo]]<br />{{pagbaliwen|2,954|m}}
| lowest point       = [[Kaadaleman ti Galathea]]<br />{{pagbaliwen|10,540|m}} ([[pantar ti baybay]])
| longest river      = [[Karayan Cagayan]]
| largest lake       = [[Laguna de Bay]]
}}

Ti '''[[Filipinas]]''' ket ti maysa a [[purpuro]] a mangbukel kadagiti agarup a 7,107 nga isla{{refn|Ti gobierno a ti Filipinas ket sapasap a mangkarkulo ti bilang dagiti isla a kas 7,107.<ref>{{cite web|url=http://www.nscb.gov.ph/view/geography.asp|title=nscb.gov.ph|publisher=Philippine government agency|access-date=2016-10-26|archive-date=2016-09-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20160913102750/http://www.nscb.gov.ph/view/geography.asp|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.gov.ph/about/philippines/|title=The Philippines|publisher=Government of the Philippines|access-date=2016-10-26|archive-date=2015-03-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20150315004957/http://www.gov.ph/about/philippines/|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.philippineembassy-usa.org/|title=About the Philippines|publisher=Philippine Embassy to the United States of America}}</ref> Dagiti dadduma a taudan kadagiti nadumaduma a panawen ket nangipablaak kadagiti karkulo kadagiti nadumaduma a pigura.<ref>{{cite news|url=http://cnnphilippines.com/videos/2016/02/20/More-islands-more-fun-in-PH.html|title=More islands, more fun in PH|publisher=CNN Philippines|date=Pebrero 20, 2016|accessdate=Pebrero 20, 2016|archive-date=2018-10-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20181007074415/http://cnnphilippines.com/videos/2016/02/20/More-islands-more-fun-in-PH.html|url-status=dead}}</ref>|name="7107 islands"}} nga addaan iti dagup a kalawa ti daga iti agarup a {{pagbaliwen|300000|km2|sp=us|0}}.<ref>{{cite web|url=http://www.gov.ph/about/philippines/|title=The Philippines|work=Official Gazette|publisher=Government of the Philippines|access-date=2016-10-26|archive-date=2015-03-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20150315004957/http://www.gov.ph/about/philippines/|url-status=dead}}</ref> Dagiti 11 a kadakkelan nga isla ket aglaon iti 94% iti dagup a kalawa ti daga. Ti kadakkelan kadagitoy nga isla ket ti [[Luzon]] iti agarup a {{pagbaliwen|105000|km2|sp=us|0}}. Ti sumaruno a kadakkelan nga isla ket ti [[Mindanao]] iti agarup a {{pagbaliwen|95000|km2|sp=us|0}}. Ti purpuro ket agarup a {{pagbaliwen|800|km|sp=us}} manipud iti nangruna a daga ti [[Asia]] ken mabirukan iti pagbaetan ti [[Taiwan]] ken [[Borneo]].

Ti purpuro ti Filipinas ket nabingbingay kadagiti tallo a [[Dagiti grupo ti isla ti Filipinas|grupo ti isla]]: ti [[Luzon]], [[Visayas]], ken [[Mindanao]]. Ti is-isla ti Luzon ket mairaman met ti Luzon, [[Palawan]], [[Mindoro]], [[Marinduque]], [[Isla Masbate|Masbate]], [[Romblon]], [[Catanduanes]], [[Batanes]] ken [[Isla Polillo|Polilio]]. Ti Visayas ket ti grupo dagiti isla iti tengnga a Filipinas, ti kadakkelan kadagitoy ket ti: [[Panay]], [[Negros (Filipinas)|Negros]], [[Cebu]], [[Bohol]], [[Leyte]], [[Samar]], [[Siquijor]], [[Biliran]] ken [[Guimaras]]. Ti is-isla ti Mindanao ket mairaman met ti Mindanao, ti [[Isla Dinagat|Dinagat]], [[Siargao]], [[Camiguin]], [[Samal, Davao del Norte|Samal]], ken mainayon ti [[Purpuro Sulu]], a kangrunaan a buklen ti [[Basilan]], [[Sulu]], ken [[Tawi-Tawi]].

== Pisikal a heograpia ==
[[Papeles:Ph Territorial Map.png|thumb|upright=1.4|Dagiti patingga ti teritorio ti Filipinas]]

Ti purpuro ti Filipinas ket mabirukan idiay [[Abagatan a daya nga Asia]] iti puesto a nakaituronganna a nagablin a pagtutumponga ti kultura – ti lugar a nagtitignayan dagiti Malayo, Hindu, Arabo, Insik, Espaniol, Amerikano, ken dagiti dadduma pay tapno agpanday ti naisangayan a panaglalaok ti kultura ken puli. Ti purpuro ket addaan iti bilang iti agarup a 7,107 is-isla;<ref name="7107 islands" /> ken ti pagilian ket mangtunton iti maysa nga [[eksklusibo a sona ti ekonomia]] iti {{pagbaliwen|200|nmi|km|sp=us}} manipud kadagiti aplayana. Sakupen ti Filipinas iti maysa a lugar nga umabot iti {{pagbaliwen|1850|km|sp=us}} manipud iti agarup a maikalima aginggana kadagiti maikaduapulo a paralelo amianan iti latitud. Ti dagup a kalawa ti daga ket nalawlawa bassit ngem iti {{pagbaliwen|300000|km2|sp=us|0}}. Aproksimado laeng iti 1,000 kadagiti islana ti natagtagitao, ken basbassit ngem kagudua kadagitoy ket dakdakkel ngem {{pagbaliwen|2.5|km2|sp=us|0}}. Sangapulo ket maysa nga is-isla ket mangbukel iti 95 a porsiento iti masa ti daga ti Filipinas, ken dua kadagitoy — ti Luzon ken Mindanao — ket respektiboda nga agrukod iti {{pagbaliwen|105000|km2|sp=us|0}} ken {{pagbaliwen|95000|km2|sp=us|0}}. Isuda, ken no maikuyoda kadagiti rimpuok ti isla iti Visayas iti pagbaetanda, ket mangirepresenta ti tallo a kangrunaan a rehion ti purpuro a nailasin babaen dagiti tallo a bituen iti [[wagayway ti Filipinas]]. Ti Filipinas ket insinsina babaen ti baybay, a mangited iti daytoy ti maysa kadagiti kaatiddogan nga aplaya iti ania man a pagilian iti lubong.

Iti aplaya ti akindaya a Mindanao ken ti [[Trinsera ti Filipinas]], nga agpababa iti kaadalen iti {{pagbaliwen|10430|m|sp=us}}. Ti Filipinas ket parte ti sistema ti arko ti akinlaud a Pasipiko nga inlaslasin babaen dagiti aktibo a bulkan. Kadagiti kangrunaan a pantok ket ti [[Bantay Mayon]] iti asideg ti [[Legazpi, Albay|Siudad ti Legazpi]], [[Bulkan Taal]] iti abagatan ti [[Manila]], ken [[Bantay Apo]] iti Mindanao. Amin dagiti isla ti Filipinas ket makasansanay kadagiti gingined. Ti kabambantayan ti akin-amianan a  Luzon, wenno [[Kordiliera Sentral (Luzon)|Kordiliera Sentral]], ket agtayag iti pagbaetan ti {{pagbaliwen|2500|m|sp=us}} ken {{pagbaliwen|2750|m|sp=us}}, ken, no maikuyogda iti [[Sierra Madre (Filipinas)|Sierra Madre]] iti akin-amianan a daya a parte ti Luzon ken ti banbantay ti Mindanao, ket agpasindayaw kadagiti katuduan a bakir a mangited iti pagtaengan dagiti nadumaduma a grupo ti tribu ti banbantay. Ti katuduan a bakir ket mangited pay ti nasayaat a habitat para kadagiti ad-adu ngem 500 a sebbangan dagiti billit, a mairaman ti [[agila ti Filipinas]], dagiti 1,100 a sebbangan ti [[Listaan dagiti orkidia iti Filipinas|orkidia]], ken dagiti 8,500 a sebbangan dagiti mula nga agsabsabong.

Ti adu a sistem ti karayan ti pagilian ket ti [[Karayan Pulangi]], nga agyus idiay [[Karayan Mindanao]] (Rio Grande de Mindanao); ti [[Karayan Agusan|Agusan]], iti Mindanao nga agyus iti amianan iti [[Baybay Mindanao]]; ti [[Karayan Cagayan|Cagayan]] iti akin-amianan a Luzon; ken ti [[Karayan Pampanga|Pampanga]], nga agayus iti abagatan manipud iti daya a Tengnga a Luzon idiay [[Luek Manila]]. Ti [[Laguna de Bay]], iti daya ti Luek Manila, ket ti kadakkelan a danaw ti nasadiwa a danum idiay Filipinas. Adda dagiti nadumaduma a karayan a naus-usar para iti bileg ti hidroelektiko.

== Dagiti nagibasaran ==
{{Reflist}}

== Dagiti akinruar a silpo ==
* [http://www.tourism.gov.ph/explore Portal ti Gobierno ti Republika ti Filipinas]{{Natay a silpo|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

[[Kategoria:Heograpia ti Filipinas| ]]