Батыс Қазақстан облысы бетінің кодын көру

{{Дереккөздер жетіспейді}}
{{Қазақстан облысы
 |облыстың атауы      = Батыс Қазақстан облысы
 |елтаңба             = Coat of Arms Batys Oblysy.png
 |карта               = West Kazakhstan Region in Kazakhstan.png
 |әкімшілік бірліктің картасы = 
  |lat_dir = N |lat_deg = 51 |lat_min = 14 |lat_sec = 00
  |lon_dir = E |lon_deg = 51 |lon_min = 22 |lon_sec = 00
 |облыс орталығы      = [[Орал]]
 |құрылған уақыты     = [[10 наурыз]] [[1932 жыл]]
 |аудандар саны       = 12
 |ауылдық округтер саны   = 147
 |кенттік әкімдіктер саны = 3
 |қалалық әкімдіктер саны = 2
 |ауылдар саны       = 413
 |тұрғыны            = {{өсім}} 688 091<ref>{{Cite web|url= https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT478686 |title= Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға) |lang= kk |date= 2023-01-01 |work= stat.gov.kz |publisher= [[Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы|Ұлттық статистика бюросы]]}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20230305101742/https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT478686 |date= 2023-03-05}}</ref>
 |санақ жылы         = 2023
 |халық саны бойынша орны  = 12-
 |тығыздығы          = 4,5
 |тығыздығы бойынша орны   = 10-
 |ұлттық құрамы      = [[қазақтар]] 77,82 %<br>[[орыстар]] 18,05 %<br>[[украиндар]] 1,25 %<br>[[татарлар]] 1,23 %<br>басқалары 1,65 % (2022)<ref>{{Cite web|url= https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT453226 |title= Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына) |lang= kk |date= 2022-04-27 |work= stat.gov.kz |publisher= [[Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы|Ұлттық статистика бюросы]] |author= Рысбаев, Қ}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20220727033016/https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT453226 |date= 2022-07-27}}</ref>
 |жер аумағы         = 151 339
 |жер аумағы бойынша орны  = 8-
 |су ауданы          = 
 |ЖІӨ                = 
 |ЖІӨ бойынша орны   = 
 |ЖІӨ жылы           = 
 |жан басына шаққанда ЖІӨ   = 
 |экономикалық аудан        = [[Батыс Қазақстан]]
 |ресми тілі         = 
 |әкімі              = [[Нариман Төреғалиев]]
 |add1n              = Әкімдіктің мекенжайы
 |add1               = [[Орал]] қаласы, Назарбаев даңғылы, №179
 |ISO 3166-2 коды    = KZ-ZAP
 |телефон коды       = +7 7112 xx-xx-xx
 |пошта индекстері   = 09xxxx
 |марапаттары        =
 |сайты              = https://www.gov.kz/memleket/entities/bko?lang=kk Батыс Қазақстан облысының әкімдігі
 |ортаққордағы санаты = West Kazakhstan Region
}}
'''Батыс Қазақстан облысы''' — [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]]ның солтүстік-батысындағы [[Қазақстан әкімшілік бірліктері|облысы]].

Облыс 1932 жылғы 10 наурызда '''Батыс Қазақстан облысы''' болып құрылған. 1962 жылы '''Орал облысы''' болып өзгертілген. 1992 жылдан Батыс Қазақстан облысы болып аталады. Жерінің аумағы — 151,3 мың км², тұрғындары 646 828 адам (2018).<ref>{{Cite web|url= http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT250955 |title= 2018 жылдың 1 қаңтарға Қазақстан Республикасы халқының облыстар, қалалар және аудандар бойынша саны |lang= kk |publisher= [[Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросы|Ұлттық статистика бюросы]] |date= 2018-01-01}} {{Wayback|url= https://web.archive.org/web/20210420185347/https://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT250955 |date= 2021-04-20}}</ref> Әкімшілік жағынан Батыс Қазақстан облысы 12 ауылдық әкімшілік ауданға, олар 4 кенттік және 155 ауылдық әкімшілік округтерге бөлінген.

Орталығы — [[Орал]] қаласы. Облыстағы 539 елді мекеннің тұрғындары біркелкі орналаспаған. Халықтың орташа тығыздығы 1 км²-ге 4,0 адамнан келеді (1999). Солтүстік аудандарда және [[Жайық]] өзенінің аңғарында халық жиі қоныстанған (1 км²-ге 9–12 адам). Қала халқы бүкіл халықтың 49,1% құрайды. Қалалары: [[Орал]], [[Ақсай (Бөрлі ауданы)|Ақсай]]; ірі кенттері: [[Бөрлі (Бөрлі ауданы)|Бөрлі]], [[Деркөл (кент)|Деркөл]], [[Зашаған]], [[Круглоозёрное]], [[Чапаев (Батыс Қазақстан облысы)|Чапаев]], [[Тасқала (Батыс Қазақстан облысы)|Тасқала]], [[Шыңғырлау (ауыл)|Шыңғырлау]].

== Аудандары ==
Батыс Қазақстан облысында 12 аудан мен 1 облыстық маңыздағы қала бар:
{| class="wikitable"
|+
! Әкімшілік бірлік !! Орталығы !! Аумағы<br />(км²) !! Халқы<br />(адам, 2021)<ref>[https://stat.gov.kz/upload/iblock/a9d/7a7hh9992nv9hk0ixpt1y7oj0hfmw4a8/%D0%9D%D0%90%D0%A1%D0%95%D0%9B%D0%95%D0%9D%D0%98%D0%95%201.pdf]</ref> !! Құрамы
|-
| [[Ақжайық ауданы]] || [[Чапаев (Батыс Қазақстан облысы)|Чапаев]] ауылы || 25,7 мың || 36 199 || 18 а/о
|-
| [[Бәйтерек ауданы]] || [[Перемётное]] ауылы || 7,4 мың || 58 466 || 22 а/о
|-
| [[Бөкей ордасы ауданы]] || [[Сайқын]] ауылы || 19,2 мың || 14 480 || 7 а/о
|-
| [[Бөрлі ауданы]] || [[Ақсай (Бөрлі ауданы)|Ақсай]] қаласы || 5,6 мың || 58 138 || 13 а/о, 1 қала
|-
| [[Жаңақала ауданы]] || [[Жаңақала (Батыс Қазақстан облысы)|Жаңақала]] ауылы || 20,8 мың || 21 501 || 9 а/о
|-
| [[Жәнібек ауданы]] || [[Жәнібек (Батыс Қазақстан облысы)|Жәнібек]] ауылы || 8,2 мың || 14 554 || 9 а/о
|-
| [[Казталов ауданы]] || [[Казталовка]] ауылы || 18,6 мың || 27 432 || 16 а/о
|-
| [[Қаратөбе ауданы]] || [[Қаратөбе (Батыс Қазақстан облысы)|Қаратөбе]] ауылы || 10 мың || 13 629 || 8 а/о
|-
| [[Сырым ауданы]] || [[Жымпиты]] ауылы || 11,9 мың || 17 369 || 12 а/о
|-
| [[Тасқала ауданы]] || [[Тасқала (Батыс Қазақстан облысы)|Тасқала]] ауылы || 8,1 мың || 16 348 || 9 а/о
|-
| [[Теректі ауданы]] || [[Теректі (Батыс Қазақстан облысы)|Теректі]] ауылы || 8 мың || 38 720 || 15 а/о
|-
| [[Шыңғырлау ауданы]] || [[Шыңғырлау]] ауылы || 7,2 мың || 13 032 || 8 а/о
|-
| [[Орал]] қаласы || — || 0,7 мың || 345 787 || 1 а/о, 3 кент
|}

== Географиясы ==
Шығысында [[Ақтөбе облысы|Ақтөбе]], оңтүстігінде [[Атырау облысы|Атырау]] облыстарымен, батысында [[Ресей]]дің [[Астрахан облысы|Астрахан]], [[Волгоград облысы|Волгоград]], солтүстік-батысында [[Саратов облысы|Саратов]], [[Самара облысы|Самара]], солтүстігінде [[Орынбор облысы|Орынбор]] облыстарымен шектеседі.

=== Табиғаты ===
Батыс Қазақстан облысы аумағының басым бөлігі [[Каспий маңы ойпаты]]ның солтүстігінде орналасқан. Жер бедері, негізінен, құмды алқаптар мен сор ойпаңдар алмасып жатқан жазық болып келеді. Бұл өңірдің абсолюттік биіктігі 10–25 метрден аспайды. Солтүстігіндегі қырат бөлігі (абсолюттік биіктігі 45–65 метр) сырт қырқасы арқылы [[Орал үстірті]]не ұласады. [[Жалпы Сырт]]тың осы тұстағы ең биік жері 259 метр ([[Ешкітау (тау, Батыс Қазақстан облысы)|Ешкітау]]). Орал үстіртінің облыс жеріндегі бөлігі — құрғақ арналармен тілімденген жонды-белесті өңір. Оның абсолюттік биіктігі 110–260 метр, ең биік жері — [[Бортау|Ақтау (Бортау) тауы]] (263 м).

=== Топырағы ===
Батыс Қазақстан облысының солтүстік бөлігі [[дала]]лық белдемде, қалған жері [[шөлейт]] және [[шөл]] белдемдерде жатыр. Облыс жерінің 15%-ін құмды алқап алады. Қиыр солтүстік, Сырт суайрықтарында қара, Сырт және Орал үстіртінің қыратты бөліктерінде қызыл қоңыр, өзен аңғарларында шалғынды сортаң, шөгінді (құмдақ-сазды) топырақ түрлері тараған. Облыстың оңтүстік бөлігін құмды алқаптар ([[Нарын құмы|Нарын]], Көкөзенқұм, [[Аққұм (құм, Батыс Қазақстан облысы)|Аққұм]], [[Қарағандықұм]], т.б.) алып жатыр.

=== Геологиясы және кен байлықтары ===
Жер қыртысы [[бор кезеңі]]нің мергелінен, [[палеоген]]нің құмтастарынан, әктастарынан түзілген. Олардың бетін [[Каспий маңы ойпаты]]ның төрттік кезең шөгінділері жапқан. Өзен аңғары [[аллювий]] шөгінділерінен құралған. Облыс жерінде тұз күмбездерінен құралған ірі тектоник құрылымдар ([[Сантас (Батыс Қазақстан облысы)|Сантас]], [[Сасай]], т.б.) көп. Облыстың жер қойнауы [[мұнай]]ға, әсіресе, [[Табиғи газ|газ]]ға ([[Газ конденсаттары|газ-конденсат]]) мейлінше бай. Мұнда [[Қазақстан]]дағы зерттелген газ конденсаты қорының 90%-тен астамы шоғырланған ([[Қарашығанақ мұнай-газ конденсат кен орны]]н қараңыз). Одан басқа облыс аумағында [[жанғыш тақтатас]] (Чернозатон, Тоғай, Новошаново), [[калий]], [[магний]] тұздары ([[Шалқар (көл, Батыс Қазақстан облысы)|Шалқар көлі]]), [[цемент]]тік шикізат (Ақсуат, Шаново), [[керамзит]]тік саз (Тұйықсай, Погодаев), т.б. құрылыс материалдары кен орындары бар.

=== Қазба байлықтары ===
Облыс аумағында Цыганов, Ульянов, Гремячинск, Теплов сынды бірқатар [[газ конденсаттары]] мен [[мұнай]] кендері анықталған. Олардың ішіндегі ең ірілері — [[Батыс Теплов мұнай-газконденсат кен орны|Батыс Теплов]] және [[Қарашығанақ мұнай-газ конденсат кен орны|Қарашығанақ]]. Сонымен бірге Чернозатон, Түксай, Новосеменов жанғыш тақтатастар кендері табылды. [[Тұздар (химия)|Тас тұзы]], [[калий]] және [[бор]] қабатындағы тұздар, [[гипс]], [[әк]] жыныстары және басқа қазба байлықтары ашылды.

Құрылысқа жарамды минералды шикізаттардан облыста [[кірпіш]] және [[цемент]] өндірісі шикізаты, [[керамзит]], әк, құрылыстық құм, құм–қиыршық қоспалары, құрылыс тастары, оларды алмастыратын басқа түзілімдер бар. Керамзитті шикізаттың Погодаев және Түксай кендері барланған. Ақтау («Белая Горка») кенінің құмы силикатты кірпіш дайындау үшін пайдаланылады. Әк өндіруге жарамды бор облыстың солтүстік және оңтүстік бөліктеріндегі аудандарда таралған: пайдалы қазбалардың өндірістік балансына Ақтау («Белая Горка») және Бөрлі кендері енгізілген; бұлардың жиынтық қоры 16 081 мың метр куб.

Жылдық қуаты 1 300 мың тонна цемент зауытын шикізатпен толық қамтамасыз ететін қоры 1 106 482 мың метр куб Ақсуат кені барланды. Гидравликалық қосымша ретінде қоры 21 619 мың метр куб болатын кремний сазы бар Шипов кенінің пайдаланылуы мүмкін. Қыш шикізаты Федровка стансасының жанынан ашылды, қоры 2042 мың метр куб.

== Гидрографиясы ==

=== Өзендер ===
Облыстағы өзендер Каспий теңізі алабында жатыр. Ұзындығы 100 километрден асатын 14 өзен бар. Басты су артериясы — [[Жайық]] өзені солтүстік-шығыстан оңтүстікке қарай ағады. Оның облыс жеріндегі ұзындығы 500 километрдей. [[Жайық]]қа облыс аумағында [[Емболат]], [[Шаған (Жайық алабы)|Шаған]], [[Деркөл]], [[Елек]], [[Шыңғырлау]], [[Барбастау]] өзендері құяды. Облыстың шығыс жағындағы шағын [[Өлеңті (өзен, Жайық алабы)|Өлеңті]], [[Қалдығайты]], [[Жақсыбай (өзен)|Жақсыбай]] өзендері Орал үстіртінен басталып құмға сіңіп жоғалады. Өзендері қарашаның екінші жартысында қатып, сәуірдің бірінші жартысында мұзы ериді.

Облыстың негізгі су көзі — [[Жайық]] өзені. Облыс шегіне [[Елек (ауыл)|Елек]] ауылының батыс жағынан енген өзен батыс бағытқа қарай ағып, [[Орал]] қаласына дейін жетіп, оңтүстікке шұғыл бұрылады да, Солтүстік [[Каспий теңізі|Каспий]] маңын кесіп өтеді. Облыс шегіндегі ұзындығы — 761 километр, су жинайтын алабы — 116 678 шаршы километр. [[Барбастау]] өзенінен төменірек Жайықтан [[Көшім (өзен)|Көшім]] (Қабыршақты) бөлініп шығады.Жайық өзені бүкіл облыс жерін жер беті ағын суларының жиілігі әр түрлі қос торапқа ажыратады. Сол жағалаулық өзен торы тығыздығының коэффициенті К – 0,54 км/км квадрат мөлшерімен сипатталады, оң жағалаулық бөліктегі өзен торы тығыздығының коэффициенті К – 0,26 км/км квадрат. Бүкіл облыс үшін өзен торының тығыздығы Жайық өзенісіз – 0,036 км/км квадрат, Жайықпен қосып есептегенде 0,040 км/км квадрат коэффицентпен сипатталады.

Жалпы облыста үлкенді – кішілі 200 - ден астам өзен бар, олардың 65 - і жазда кеуіп құрғақ арналарға айналады ; ұзындығы 10 км – ден аспайтын шағын жылға – өзендер де баршылық. Ұзындығы 200 км – ден асатын өзендер небәрі – 8. Қараөзен, Сарыөзен, Елек жерінде тек өздерінің сағалық бөлігі мен ғана ағады, олардың жалпы ағыны шегінен тыс қалыптасады. Өңірдің жер бедері мен топырақ қабатының ерекшелігіне байланысты көптеген өзендердің арналары өте ирелең қалыптасқан. Мыс., Барбастаудың ирелеңдеу коэффициенті К – 1,4, Шолаңқаты – К -1,04, Жақсыбай – 1,07, Ащыөзек – К – 1,75, Мұқыр – К – 1,4 – ке тең келеді.{{Citation needed}}

=== Көлдері ===
Батыс Қазақстан облысында 140-тан астам көл бар. Оның 9 су айдыны 10 шаршы километрден асады. Суы тұщы маңызды көлдері: Қамысты Самар, Итмұрынкөл, Сұлукөл; ірі тұзды көлдері: [[Шалқар (көл, Батыс Қазақстан облысы)|Шалқар]], [[Аралсор (көл, Бөкей ордасы ауданы)|Аралсор]], Жалтыр, [[Жалтыркөл (көл, Сырым ауданы)|Жалтыркөл]], [[Боткөл]], т.б.. Жер бетіндегі ағынды суды реттеу үшін облыс аумағында бірнеше бөгендер салынған. Олар негізінен Көшім суландыру жүйесінде және [[Қараөзен (өзен)|Қараөзен (Үлкенөзен)]] бойында (Бітік, Дөңгелек, Киров, Пятимар, Сарышаған, Айдархан) орналасқан.

Облыстағы көлдің таралу коэффициенті 10% (жайылма суларды есепке алмағанда); олардың айдындарының аумағы 1 532 шаршы км. Облыстың өзен бойларына жуық өңірлерінде жайылма су (қарасу) айдындары көп. Мысалы [[Шежін]] жайылмасы 2200 шаршы километрді алып жатыр. Дүре — 700 км², Қараөзен — 600–700 км², Сарыөзен — 200–300 км², ал Бұлдырты — 100 км² жуық жерге жайылған.

== Флорасы және фаунасы ==
=== Жануарлар дүниесі ===
Батыс Қазақстан облысының [[тоғай]]лы-[[орман]]ды өңірлерінде [[бұлан]], [[елік]], өзендер бойындағы қалың қамыс арасында [[Жабайы шошқа|қабан]], оңтүстігіндегі құмды жағында [[ақбөкен]], [[түлкі]], [[қарсақ]], [[қасқыр]], [[Қояндар|қоян]], [[Күзендер|күзен]], [[құндыз]]; кеміргіштерден [[Сарышұнақтар|сарышұнақ]], [[құмтышқан]], т.б. мекендейді. Облыста құстардың көптеген түрлері ([[Аққулар|аққу]], [[қоңыр қаз]], [[сұр қаз]], [[Тырналар (туыс)|тырна]], [[Бірқазандар|бірқазан]], [[Балықшы тұйғын|балықшы]], [[құр]], [[Қарақұс|ақиық]], [[Қара кезқұйрық|кезқұйрық]], [[безгелдек]], [[қаршыға]], т.б.) кездеседі. Өзен-көлдері балыққа бай ([[сазан]], [[көксерке]], [[ақ қайран]], [[Табан балық|табан]], [[жайын]], [[шортан]], т.б.). [[Жайық]] өзенінде [[бекіретәрізділер]] ([[бекіре]], [[шоқыр]]) кездеседі.

Облыс аумағында [[сүтқоректілер]]дің 70 түрі, [[құстар]]дың 310-ға жуық, [[бауырымен жорғалаушылар]]дың 19, [[қосмекенділер]]дің 7, [[балықтар]]дың 51, әр алуан [[омыртқасыздар]]дың мыңдаған және [[дөңгелек ауыздылар]] мекендейді.{{Citation needed}}

Сүтқоректілерден өздерінің алуантүрлілігімен ерекшелінетін [[кеміргіштер]] де бар. Қамысты-қоғалы қалың нудың арасында, кейбір өзендер мен ірі көлдерде [[ондатр]] (су тышқаны) мекендейді. Жайықтың ескі арналарында қайтадан [[құндыз]] кездесе бастады. [[Орқоян]] кең таралған, ал облыстың солтүстік бөлігінде [[ақ қоян]] мен [[дала шақылдағы]] кездеседі. 

Құстардың ішінде ең көбі [[Торғайлар|торғай тектестер]] (120-ға жуық түрі бар). Орман — тоғайда [[Қызыл құйрық торғай|қызылторғай]], [[Кәдімгі мысықторғай|мысықторғай]], [[сары шымшық]], [[қызылқұйрық]], [[Сандуғаштар|мақтанторғай]], [[Құрқылтайлар|құрқылтай]], [[барқылдақ торғай]] кездеседі.

Омыртқасыздар ішінде [[буынаяқтылар]]ы, әсіресе [[жәндіктер]] (2,5 мың түрге жуық) көп және [[Қатты қанаттылар|қоңыздар]] басым болып табылады (1,2 мың түрге жуық). [[Қабыршақ қанаттылар|Көбелектер]] отрядының 400-ге жуық түрі бар, [[Екі қанаттылар|екі қанатты]] және [[жарғақ қанаттылар]] 150–200 түрден саналады. Әр түрлі типтегі омыртқасыздар негізінен топырақ қабатында таралған. Олардың ішінде қарапайымдылар мен ірі [[құрттар]]дың 10–15, [[өрмекші]], [[кенелер]]дің 100-ден астам түрі бар. Су түбін мекендеушілерден, әдетте, әр түрлі құрттар, буынаяқтылар мен олардың дернәсілдері (шамамен 100 түрден), сондай-ақ [[Жұмсақденелілер|моллюскалар]] кездеседі. [[Планктон]]ның негізгі массасын [[шаянтәрізділер]] (дафния, циклоптар), [[Қарапайым планктон|қарапайымдар]] ([[Инфузориялар|инфузория]], [[арцелдер]]), жәндіктердің дернәсілдері, хиромид және басқалары құрайды.

=== Өсімдіктер дүниесі ===
Облыстың солтүстік бөлігінде бетегелі дала өсімдіктері мен шөлейт белдемнің өсімдік түрі басым. Өзен жайылымдарында астық тұқымдасты шөп түрлері, кей жерлерде қалың [[қамыс]], құрақ өскен. Жайық аңғарында [[терек]], [[емен]], [[қайың]], [[тал]], Сырт және Орал үстіртінде, [[Елек]] өзені алабында [[шоқ қайың]] орманы көптеп кездеседі.

Облыстың флорасында 106 тұқымдасқа жатқызылатын [[гүлді өсімдіктер]]дің 1300-ге жуық түрі, олардың ішінде [[Астралылар тұқымдасы|күрделі гүлді]] (220), [[Ат бұршақ|атбас бұршақты]] (139), [[Астық тұқымдасы|астық тұқымдас]] (118), [[көкпек]] (113), [[зиягүл]] (104) түрлері бар. Облыстың өсімді жамылғысында үш белдем (зона) элемент кездеседі. Солтүстіктен нағыз дала белдем өтеді, орталықтың едәуір бөлігі шөл дала немесе шөлейіт белдемге енеді, ал оңтүстік аудандар шөлдің солтүстік шегіне ұласады. Жалпы өсімдік жамылғысында бір кездері далалық сипаттың басым болғаны байқалады, бірақ оны пайдалану барысында табиғи жағдайының өзгеруінен бірте-бірте шөлге айналу құбылысы етек жаюда. Негізінен нағыз дала зонасы облыстың солтүстік бөлігін алып жатыр және бұл өңір боз әрі бетегелі дала болып табылады.

Боз даланың оңтүстік шегі [[Еруслан (өзен)|Еруслан]] бастауынан [[Қараөзен (өзен)|Қараөзен]] және [[Сарыөзен (өзен, Еділ-Жайық алабы)|Сарыөзен]] арқылы, [[Ершов]] кентінен 2 025 км оңтүстікке, одан әрі [[Жалпы Сырт]] сілемдерімен [[Красный Урал|Красный]] кентіне дейін, [[Дарьинское]] арқылы [[Шалқар (көл, Батыс Қазақстан облысы)|Шалқар]] көлінімен солтүстік жағалаумен, содан соң [[Елек]] және [[Қобда]] су айырығын бөле шығысқа қарай өтеді. Облыстың шөптесін қорының басты түрі — жайылмалық шалғындар. Жайылмалық шалғындарда көбіне [[мия]]мен араласа [[Бидайық (өсімдік)|бидайық]], [[сұлыбас]] өседі.

== Климаты ==
Облыстың климаты [[Континенттік климат|континенттік]]. Қысы суық, жазы ыстық, әрі құрғақ. [[Қаңтар]] айының орташа температурасы -11–14 °С, кейде -40°С-қа дейін төмендейді, [[шілде]] айындағы температура 22–25°С, кейде 40°С-қа дейін көтеріледі. [[Жауын-шашын]]ның көпжылдық орташа мөлшері 190 (оңтүстікте)–350 мм (солтүстікте). Қар жамылғысы 70 күннен (оңтүстікте) 140 күнге (солтүстікте) дейін жатады. Жыл бойына екпінді желдер (кейде 15–20 м/с-қа дейін) болып тұрады. Өсімдіктердің [[вегетациялық кезең]]і 150–170 тәулік.

== Шаруашылығы ==
Батыс Қазақстан облысы экономикасында ауыл шаруашылық өндірісінің үлесі басым. Мұнда [[астық]] егу, жайылымдық [[мал шаруашылығы]], [[ет]]ті-[[сүт]]ті [[сиыр]] өсіру дамыған. Облыс шаруашылығының негізгі саласының бірі — [[өнеркәсіп]]. Облыста [[мұнай]], [[Табиғи газ|газ]] өндіру, [[Металдар|метал]] өңдеу және [[машина жасау]], [[Тамақ өнеркәсібі|тамақ]], [[Жеңіл өнеркәсіп|жеңіл]], [[құрылыс материалдары]], [[Ауыл шаруашылығы|ауыл шаруашылық]] техникасын жөндеу, халыққа тұрмыстық қызмет көрсету, т.б. салалар жақсы дамыған. Ірі өндірістерден «[[Қарашығанақ мұнай-газ конденсат кен орны|Қарашығанақ кен орны]]», «[[Металлист (зауыт)|Металлист]]», «[[Зенит (зауыт, Орал)|Зенит]]», «Металл өңдеу», «Омега» зауыттары, жеңіл және тамақ өнеркәсібінде «Надежда» тігін-тоқыма комбинаты, былғары аяқ киім зауыты, аң терісін өңдеу, балық комбинаттары, арақ-шарап, сыра зауыты, нан комбинаты, сондай-ақ, «Жайықжылужарық», «Оралоблгаз», «Диана», «Орал-Алма», «Нұржанар», Оралагрореммаш, т.б. кәсіпорындары жұмыс істейді.

Батыс Қазақстан облысында республикадағы [[табиғи газ]]дың 30%-тен астамы өндіріледі. Облыстағы [[ауыл шаруашылығы]]на тиімді жер 13,9 млн га (1997). Оның ішінде жыртылатын жер аумағы 1,4 млн га, шабындық 940 мың га, жайылымы 8,2 млн га. Астық дақылдары 934 мың гектар жерге, техникалық дақылдар 34,1 мың га, картоп және көкөніс-бақша дақылдары 7,6 мың га, жемшөп дақылдары 222 мың га жерге егіледі. Мал шаруашылығында [[сиыр]] саны 444 мың, [[қой]] мен [[ешкі]] 904 мың, [[шошқа]] 28,5 мың, [[жылқы]] 94 мың, [[Түйелер|түйе]] 3,9 мың, [[Құстар|құс]]тың саны 371 мың (1997).

== Жолдары ==
Батыс Қазақстан облысында [[темір жол]], [[автомобиль жолы]] және [[Кеме қатынайтын су жолдары|су жолы]] көлігі бар. Темір жолдың жалпы ұзындығы 417 км. Автомобиль жолдарының ұзындығы 8,5 мың км, оның ішінде 2,5 мың км жол асфальттанған. Негізгі автомагистралдары: [[Орал]]–[[Атырау]], Орал–[[Ақтөбе]], Орал–[[Орынбор]]. [[Жайық]] өзенінен Атырауға дейін кеме қатынайды. Қазақстанның ірі қалаларымен және кейбір шет ел қалаларымен әуе қатынасы бар.<ref>{{кітап|тақырыбы= Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. |орны= [[Алматы]] |баспасы= «Арыс» баспасы |жыл= 2002 |isbn= 9965-607-02-8}}</ref>

== Мәдениеті ==
Батыс Қазақстан облысы аумағында 6 мыңнан астам түрлі дәуірдегі археологиялық ескерткіштер және 500-ден астам тарих, сәулет және монументалды өнер ескерткіштері бар, олардың 14 республикалық маңызы бар ескерткіштерге жатқызылады. Мәдениет және өнер жүйесінде облыста 717 мәдениет мекемелері қызмет етеді.

Облыста тарихи-мәдени мұраны насихаттау мақсатында 22 тарихи-өлкетану, мемориалдық музейлері халыққа қызмет көрсетеді, олардың 13 ауылдық жерде орналасқан. Облыс кітапханалары жүйесінде 377 көпшілік кітапхана халыққа қызмет көрсетеді.

== Халқы ==
Түрлі жылдары жасалған санақтар бойынша Батыс Қазақстан облысы халқының саны:<ref>{{cite web|url=http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-division.htm|title=Division of Kazakhstan|publisher=pop-stat.mashke.org|lang=en|accessdate=2016-03-29}}</ref><ref>{{Cite web|url= http://demoscope.ru/weekly/ssp/kaz_pop.php |title= Қазақстан Республикасының облыстары, қалалары және аудандары бойынша халық саны, 2003-2012 |lang= kk}}</ref>

{| class="wikitable"
|-
! 1970!! 1979!!	1989!! 1999!! 2003!! 2004!! 2005!! 2006!! 2007
|-
|513 077	
|581 499	
|630 887	
|616 800	
|602 133	
|603 832	
|606 534	
|609 291	
|612 479
|}

{| class="wikitable"
|-
!2008!!	2009!! 2010!!	2011!!	2012!!	2013!!	2014!!	2015
|-
|615 310	
|598 341	
|603 828	
|608 280	
|612 498	
|617 640	
|623 977	
|629 932	
|}

=== Білім беруі ===
Облыста 4 [[жоғарғы оқу орны]] бар, олардың барлығы да [[Орал]] қаласында орналасқан, атап өткенде [[Махамбет Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті]], [[Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті|Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті]], [[Батыс Қазақстан инженерлік-технологиялық университеті]], [[Еуразия академиясы]].

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сыртқы сілтемелер ==
* [[Ашық Тізімдеме Жобасы]]ндағы [http://www.dmoz.org/World/Kazakh/Региондық/Азия/Қазақстан/Әкiмшiлiк-аумақтық_құрылысы/Батыс_Қазақстан_облысы Батыс Қазақстан облысы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170309225657/https://www.dmoz.org/World/Kazakh/%D0%A0%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D2%9B/%D0%90%D0%B7%D0%B8%D1%8F/%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD/%D3%98%D0%BAi%D0%BC%D1%88i%D0%BBi%D0%BA-%D0%B0%D1%83%D0%BC%D0%B0%D2%9B%D1%82%D1%8B%D2%9B_%D2%9B%D2%B1%D1%80%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%8B/%D0%91%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%81_%D2%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D2%9B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD_%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%8B/ |date=2017-03-09 }} 

{{Қазақстан Республикасының әкімшілік аумақтары}}
{{Батыс Қазақстан облысы}}

[[Санат:Батыс Қазақстан облысы| ]]