Fontem paginae Novum Comum inspicere

{{Videhom|Comum (Irania)}}
{{Capsa urbis Vicidata}}
[[Fasciculus:Como Dom.jpg|thumb|Comi Templum Maximum]]
'''Novum Comum''', simplicius '''Comum''' ([[Lingua Italiana|Italiane]] ''Como''), olim [[colonia Romana]] [[Gallia Cisalpina|Galliae Cisalpinae]], est [[Urbes Italiae|urbs]] et [[Municipium Italiae|municipium]] [[Italia]]e, circiter 84&thinsp;690 incolarum, in [[Regio Italiae|regione]] [[Langobardia]] sita. Est [[caput (urbs)|urbs capitalis]] [[Provincia Novocomensis|provinciae Novocomensis]].

== Nomen ==
[[Fasciculus:Vitruvius ed. Como 1521 tp.jpg|thumb|Titulus operis [[Marcus Vitruvius Pollio|M. Vitruvii Pollionis]] ''[[De architectura (Vitruvius)|De architectura]]'', Italiane a [[Caesar Caesarianus|Caesare Caesariano]] versi, Comi anno [[1521]] primum editi ([[Institutum Getty]] [[Angelopolis|Angelopolitanum]])]]
[[Galli|Gallorum]] [[Insubres|Insubrium]] oppidum, nomine Latino "Comum",<ref>[[Livius|Liv.]] 33.36.14</ref> a [[Gaius Iulius Caesar|Caesare]] in formam coloniae restitutum, nomen "Novum Comum" accepit,<ref>[[Catullus]] 35.3-4; [[Suetonius|Suet.]] ''[[De vita Caesarum]]'' "Divus Iulius" 28</ref><ref name=":0">Rarius "Novocomum": {{qc|id=Hofmannus}} in textu</ref> sed appellatio anterior "Comum" saepius adhibetur.<ref>[[Gaius Plinius Secundus|Plin.]] ''[[Naturalis historia (Plinius)|Nat.]]'' 3.124; [[Gaius Plinius Caecilius Secundus|Plin.]] ''[[Epistulae (Plinius)|Ep.]]'' 1.3.1.</ref> Urbani "Comenses"<ref>Liv. 33.36.9.</ref> et "Novocomenses"<ref>[[Marcus Tullius Cicero|Cic.]] ''[[Epistulae ad familiares|Fam.]]'' 13.35.1.</ref> appellantur. Vox "comum" fortasse a [[Lingua Gallica|Gallico sermone]] ducitur, ubi ''camb'' "flectere" significare censetur.

== Geographia ==
Urbs in regione [[Langobardia]] iacet, in parva campestri alluvione in extremo [[Larius lacus|Lario lacu]], inter meridiem et occasum solis. Comum est [[urbs]] "affluens" mercaturis opificiisque, quae sericis, machinis, alimentis, chartae, vestibusque student, et viatores ecclesias, Maiores Domus, Museum Civicum, Templum Volvitanum, et moenium reliqua petunt.

== Historia ==
[[Fasciculus:Comoplinio.JPG|thumb|Vota civium Comensium recentiorum [[Gaius Plinius Secundus|Plino maiori]] expressa ([[Ecclesia cathedralis Comensis]])]]
Primus [[auctor]]um Latinorum nobis cognitorum [[Catullus]] [[Larius lacus|Larium lacum]] Novumque Comum refert, urbem familiarem [[Caecilius (poëta Comensis)|Caecilii]] amici et poëtae ("[[Poëtae tenero meo sodali|Poëtae tenero, meo sodali]] Velim Caecilio, papyre, dicas [[Verona]]m veniat, Novi relinquens Comi moenia [[Larius lacus|Lariumque]] litus") necnon poëtriae Caecilii admiratricis ("Quae nunc, si mihi vera nuntiantur, Illum deperit impotente amore. . . . Sapphica puella Musá doctior").<ref>[[Catullus]] [[Poëtae tenero meo sodali|35]].</ref> [[Historia]] anterior a [[Titus Livius|Livio]] narratur: Comum oppidum munitum [[Insubres|Insubrium]] anno [[196 a.C.n.]] ab [[exercitus|exercitu]] Romano obsessum.<ref>[[Livius|Liv.]] 33.36</ref>

Prima [[Imperium Romanum|Romana]] [[colonia]] a [[Gnaeus Pompeius Strabo|Pompeio Strabone]], [[Gnaeus Pompeius Magnus|Magni]] patre, anno [[89 a.C.n.]] eo deducta est postquam priores incolae damna a vicinis [[Raeti]]s acceperunt. Anno [[59 a.C.n.]] cum consul esset [[C. Iulius Caesar|Gaius Iulius Caesar]] novos colonos addidit ac simul coloniam in salubriorem locum transtulit ː quia ab eo velut iterum conditum erat ab illo tempore non iam simpliciter Comum sed ''Novum Comum'' appellabatur<ref>{{Strabo}} V.1.6</ref>. Indignantibus [[Optimates|optimatibus]] et civitate Romana novos incolas donavit adeo ut [[Marcus Claudius Marcellus (consul 51 a.C.n.)|Marcus Marcellus]] consul civem ex colonia Novo Como virgis verberari iussisse diceretur, per supplicium cive Romano indignum ostendere cupiens quantum civitatem a [[Gaius Iulius Caesar|Caesare]] donatam parvi faceret<ref>[[Appianus Alexandrinus|Appianus]], ''Bell. civ''. II,26. [[Plutarchus|Plut]]., ''Caes''. 29.</ref>. Anno [[354]] [[Flavius Claudius Iulianus]], futurus [[imperator Romanus|imperator]], apud [[Larius lacus|Larium lacum]] in exilium eiectus est. Inter annos [[449]] et [[468]], [[Abundius episcopus|Abundius]] fuit Comi episcopus: Comi civitatis et dioecesis sanctus patronus iam est; [[saeculum 11|saeculo undecimo]], sancti Abundi episcopi ecclesia iterum aeficata est. Medio aevo Comum [[Mediolanum|Mediolano]] obstetit et delectum est, deinde in Mediolanensium dominorum potestatem redactum est et recenti aetate [[Mediolani ducatus]] [[Hispania]], [[Austria]], ac [[Gallia|Francogallia]] rectus est. Medio undevicesimo saeculo Comum [[Italia]]e urbs factum est.

== Novocomenses ==
Qui Comi nati sint aut hac in civitate vixerint:
* [[Caius Plinius Secundus|Gaius Plinius Secundus]]
* [[Caius Plinius Caecilius Secundus]]
* [[Innocentius XI]] Papa
* [[Paulus Iovius]], antiquitatis studiosus homo atque [[episcopus]]
* [[Antonius Sant'Elia]], [[architectus]]
* [[Iosephus Terragni]], architectus
* [[Alexander Volta]], [[physicus]]
* [[Maximus Bontempelli]], scriptor
* [[Georgius Perlasca]], mercator qui multos Iudaeos e manibus Nazistarum eripuit
* [[Carola Porta Musa]], [[scriptrix]] et [[poëtria]]
* [[Iosephus Pontiggia]], scriptor
* [[Ioanlucas Zambrotta]], pedilusor
* [[Iosephus Sinigaglia]], remex atque miles italicus

== Aedificia egregia ==
* [[Ecclesia cathedralis Comensis]]
* [[Villa Carlotta]]

== Ecclesia Catholica Romana ==
Comum est [[sedes episcopalis]] [[Ecclesia Catholica Romana|Ecclesiae Catholicae Romanae]]. Nomen est [[Dioecesis Comensis]] et praesens [[episcopus]] est [[Didacus Coletti]].

== Vici in municipio ==
''Albate, Breccia, Camerlata, Camnago Volta, Civiglio, Garzola, Lora, Monte Olimpino, Cardina, Muggiò, Ponte Chiasso, Prestino, Rebbio, Sagnino, Tavernola''.

== Notae ==
<references/>

== Bibliographia ==
; Opera antiquiora
* Angelo Pavesi, ''Memorie per servire alla storia del commercio dello stato di Milano, e di quello della città e provincia di Como in particolare''. Comi, 1778 [https://archive.org/details/bub_gb_Wfsb_U6orlMC Textus] apud ''Internet Archive''
* Giuseppe Rovelli, ''Storia de'principali avvenimenti dopo l'ingresso de'francesi in Lombardia, cioè dal maggio del 1796 a tutto il 1802 per servire di appendice alla Storia di Como: con un prospetto fisico e politico della stessa città ed antica sua provincia''. Comi, 1808 [https://archive.org/details/storiadeprincipa00rove Textus] apud ''Internet Archive''
* Giuseppe Rovelli, ''Storia di Como''. 3 partes in 5 voll. Mediolani, Comi, 1789-1803 [https://archive.org/details/storiadicomodesc01rove pars 1] [https://archive.org/details/storiadicomodesc02rove pars 2] [https://archive.org/details/storiadicomodesc31rove pars 3 vol. 1] [https://archive.org/details/storiadicomodesc32rove pars 3 vol. 2] [https://archive.org/details/storiadicomodesc33rove pars 3 vol. 3]

; Eruditio recentior
* Cesare Cantù, ''Storia della città e della diocesi di Como''. 2 voll. Florentiae: Felice Le Monnier, 1856 [https://archive.org/details/storiadellacitta01cant vol. 1] [https://archive.org/details/storiadellacitta02cant vol. 2] apud ''Internet Archive''
* P. Frico, ''Effemeridi comensi: estratte dalla storia ecclesiastica, civile e politica di Como''. Comi, 1884 [https://archive.org/details/effemeridicomens00fric Textus] apud ''Internet Archive''
* Maurizio Monti, ''Storia antica di Como''. Mediolani: Società Tipografica de' Classici Italiani, 1860 [https://archive.org/details/storiaanticadico00mont Textus] apud ''Internet Archive''
* Maurizio Monti, ''Storia di Como''. 2 voll. Comi, 1829-1832 [https://archive.org/details/storiadicomo01montgoog Vol. 1] [https://archive.org/details/storiadicomo02montgoog vol. 2 i] [https://archive.org/details/storiadicomo00montgoog vol. 2 ii]
* Santo Monti, ''Storia ed arte nella Provincia ed antica Diocesi di Como''. Comi, 1902 [https://archive.org/details/storiaedartenell00mont Textus] apud ''Internet Archive''

; Topographica
* {{ec|id=Baedeker (1906)|c="[https://archive.org/details/oberitalienmitra00karl/page/17 Como]" in ''Oberitalien mit Ravenna, Florenz und Livorno''. 17a ed. Lipsiae: Karl Baedeker, 1906}}
* {{ec|id=Murray (1866)|c="[https://archive.org/details/handbookfortrave00john_30/page/160 Como]" in ''Handbook for Travellers in Northern Italy, comprising Piedmont, Liguria, Lombardy, Venetia, Parma, Modena, and Romagna''. 10a ed. Londinii: John Murray, 1866}}
* "Comum" in {{TIR}} L 32 ''Mediolanum'' (Romae, 1966) p. 57

; Aliae encyclopaediae
* {{ec|id=Hofmannus|c="[https://www2.uni-mannheim.de/mateo/camenaref/hofmann/hof1/s0948b.html Comum]" in {{Hofmannus}}}}
* {{ec|id=Smith|c="[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.04.0064:id=comum-geo Comum]" in {{Smith-geo}}}}

== Nexus externi ==
{{CommuniaCat|Como|Novum Comum}}
* [http://www.comune.como.it/ Situs publicus] {{Ling|Lingua Italiana{{!}}Italiane}}
* ''[http://www.visitcomo.eu/en/discover/index.html Discover Como: City Guide]''

== Pinacotheca ==
<gallery>
Imago:Map of comune of Como (province of Como, region Lombardy, Italy).svg|Collocatio finium Municipii in Provincia Novocomensi.
Fasciculus:Como II.JPG|Despectus in Comum.
Imago:Como al tramonto.jpg|Despectus in urbem.
</gallery>

{{Capita provinciarum Italiae}}

[[Categoria:Novum Comum| ]]
[[Categoria:Coloniae Romanae]]