Fontem paginae Regnum Navarrae inspicere

{{FA stella}}
{{Latinitas|-2}}
{{Capsa civitatis Vicidata}}
'''Regnum [[Navarra]]e'''<ref>[http://www.uni-mannheim.de/mateo/camenaref/hofmann/n/books/n_302.html NAVARRA regnum Hispaniae inter Galliam ad Boream, Aragoniam ad Ortum et Meridiem, et Castellam ad Occasum.] ex [[CAMENA]]</ref> ([[Hispanice]]: ''Reino de Navarra''&thinsp;; [[Francogallice]]: ''Royaume de Navarre''&thinsp;; [[Vasconice]]: ''Nafarroako Erresuma'') fuit antiquum [[Medium Aevum Hispanicum|Medii Aevi]] regnum in septemtrionali praesentis [[Hispania]]e parte, quod primum etiam '''Regnum Pampilonensium''' ([[Hispanice|H]]: ''Reino de los Pamploneses''&thinsp;; [[Vasconice|V]]: ''Iruñeko Erresuma'') vocatur. 

[[saeculum 9|Saeculo nono]] fundatum, hoc regnum [[Vascones|Vasconum]] continenter contra [[Franci|Francos]] et contra Mauros pugnavit, et [[saeculum 11|saeculo undecimo]] factum est maximum inter [[Medium Aevum Hispanicum|regna Christiana Iberiae]]. Anno autem [[1512]] Navarra, a [[Monarchia Hispanica|regibus Hispaniae]] capta, in [[corona Castellae|coronam Castellae]] ducta est. Rex fugiens, regnum successore in [[Navarra Inferior]]e statuit, sed hoc regnum etiam in regnum Franciae ductum est anno [[1620]]. Navarra tunc fuit regnum constituente Hispaniae usque ad annum [[1841]], quo tempore in [[Navarra|provinciam]] facta est ob [[Carlismus|bella Carlista]].

== Territoria Vasconum ante regnum ==
{{vide-etiam|Vascones|Ducatus Vasconiae|Marchia Hispanica}}
[[Proelium apud Transductos Promontorios|Regno Visigothorum deleto]] saeculo septimo, gentes potentesque duces [[Vasconia (territorium)|Terrae Vasconum]] multo inter se pugnaverunt, quod archaeologia vicorum comprobat.<ref>Ioannes Antonius Quirós dixit, in circulo ''[https://web.archive.org/web/20101212083143/http://www.arqueologiadelasaldeas.com/ Arqueología de las aldeas en la Alta Edad Media]'' 20-21 Novembris 2008, Nova Victoria.</ref> Etiam autem [[Christianismus|Fidem Catholicam]] a tempore Romano inter Vascones diu adesse notatur, quia Pampilona ad [[concilia Toletana|concilia Visigothica]] episcopos misit.

Saeculo octavo, Mauri Pampilonam vincentes ibi praesidium statuerunt et [[necropolis|necropolim]] ubi suos sepeleverint.<ref>http://www.pampiruna.com/obras%20plaza%20castillo.htm.</ref> [[Franci]] contra Pampilonam impeta bis fecerunt, sed ei solo anno [[778]] [[Carolus Magnus|Karolo Magno]] duce [[Mauri|Mauros]] pugnandi causa in Vasconiam intrantes, Pampilonam ceperunt. Ita [[Marchia Hispanica|Marchiam Hispanicam]] creaverunt. Nihilominus, Franci Hispaniam deserens Pampilonam destruxerunt. Quamobrem Vascones exercitum deserentem ita petiverunt, ut dux extremus exercitús Francici [[Rolandus|Rotholandus]] clarum [[proelium apud Rozaballes]] cum Vasconibus pugnans occisus sit.<ref>R. Collins, ''The Basques'' (1986).</ref>

Postea usque ad annum [[824]], nonnulli Francorum et Maurorum duces Pampilonam rexerunt.

== Regnum Pampilonensium ==
[[Fasciculus:Kingdom of Pamplona (c. 925).gif|thumb|Regnum Pampilonensium anno 925]]
[[Fasciculus:Reparto del reino de Navarra tras la muerte de Sancho IV El de Peñalén.svg|thumb|left|Regnum saeculo undecimo.]]
[[saeculum 9|Saeculo nono]] [[Vascones]] contra [[Franci|Francos]] rebellaverunt, Regnum Navarrae circum [[Pampilona]]m [[Eneco Arista|Enecone Arista]] duce fundantes. Postea usque ad annum [[1130]] reges Navarrae se ''Pampilonensium reges'' seu ''reges in Pampilona'' appellaverunt.  

Regno anno [[824]] fundato, imperium civitatis disputabant duae familiae nobiles: familia Aristae (Eneconis) apud Pampilonam et familia Velascorum apud [[Sangossa]]m. Aristae foedus cum optimatibus Maurorum (qui Cassii filii vel [[Benikazi]] appellati sunt) [[Tutela (Navarra)|Tutelae]] habuerunt et episcopatum Pampilonae eis quoque sucurrebant, dum Franci adiuvabant familiam Sangossae. Comite Pampilonae occiso a Francis, [[Eneco Arista]] foedus cum Benikazi gente icit et se regem coronatus Pampilonam usque ad annum [[851]] rexit.

Anno [[859]] [[Vicingi]] [[Hiberus|fluvium Hiberum]] navigantes ad Pampilonam advenerunt, ubi [[Garcias Eneconis filius (rex Pampilonensium)|Garciam regem]] abripuerunt, quem solo tributo soluto liberaverunt. Mauri autem foedus cum Navarra frangentes vicingos non pugnaverunt. Quamobrem reges Navarrae novum foedus cum [[regnum Asturiarum|regno Asturiano]] fecerunt. Regnum crevit e Pampilona ad litus Cantabricum (secus flumen [[Bidasso]]nem), ad ripas Hiberi ([[Rivogia]] et [[Alava]]) et secundum montes [[Ipuscoa]]e. Reges tres familia Aristae regno deddit, postea surrogata a familia Ximena.

Navarra nunc cum Asturiis foederata, reges Pampilonensium plurima proelia contra Muros ita pugnaverunt, ut anno [[924]] maximam urbem ad ripas [[Hiberus|Hiberi]] ceperint, [[Naiera]]m. Ab hac re, regnum Pampilonensium quoque ''Naierensium'' appellatum est, sed est quoque ab hoc tempore cum primum documentum habemus, quod ''regnum Navarrae'' dicit. Tunc fuit cum Vascones multas terras montanas coluerunt et reges eorum prima [[forum (lex)|fora]] dederunt.

== Regnum Sanctii III ==
{{vide-etiam|Sanctius III Garciae filius (rex Pampilonensium)}}

Navarra apogeum obtinuit sub imperio Sanctii III regis, qui Magnus dicitur. Sanctius fuit primus qui appellatur ''Rex Ibericus, Rex Navarrae Hispaniarum'', et ''Imperator totius Hispaniae'', quod pro Navarra cepit permultas terras et regna ad orientem et occidentem. 

Regnum accepit anno [[1000]], et e sede apud [[Naiera]]m nova [[forum (lex)|fora]] dedit Vasconibus et [[Castella]]nis in urbibus [[Rioiia]]e. Primo Sanctius bellum contra Mauros gessit, quod ob bella civile, debilior erant. Sanctius bellum gessit in urbes in valle [[hiberus|Hiberi]], quas cepit, et tandem tributum obtinuit a regulis et duces Maurorum, et inmanes copias obtinuit.

Tum, pacem servandi causa, limites fixit cum comitatu Castellae ad ocasum; et orientem adfuit, ubi parvos accepit comitatus [[Ripacurza]]e et [[Sobrarba]]e, anno [[1018]].

Fuit primus rex regnorum Ibericorum qui ultra [[Pyrenaeum|Pyrenaeis]] bellum gessit, contra vicecomitem [[Baiona]]e. Anno [[1021]] Sanctius comitatum [[Lapurdia]]e creavit, qui fuit primum territorium regnorum Ibericorum ultra [[paeninsula Iberica]].

Tunc, comissam Castellae Muniadonnam uxorem duxit, et potestatem Castellae accepit anno [[1029]]. Tandem, rex Legionis bellum contra Sanctium gessit, sed victus est a rege Navarro, qui [[Legio (urbs)|Legionem]] et [[Asturica Augusta|Asturicam]] cepit anno [[1034]], ita cognomen ''Imperator totius Hispaniae'' accepit.

Anno [[1035]], Sanctio moribundo, regnum inter filios divisit.
[[Imago:Reino de Pamplona Sancho III.svg|centre|thumb|600px|Regnum Sanctii Tertii 
{|
| width=200 valign="top" |
{{legend|#eeaaff| Regnum Pampilonensium}}
{{legend|#ffeeaa| Comitatus Aragoniae captus anno [[922]]}}
{{legend|#c6afe9| Ripacurza, capta annos [[1018]]–[[1025]]}}
|
{{legend|#dde9af| Occupationes Sanctii [[1018]]–[[1025]]}}
{{legend|#ffaaee| Territoria amissa anno [[922]]}}
{{legend|#f6d5ff| Territoria Pampilonensia non in regno}}
|
{{legend|#deaa87| Comitatus Castellae et Alavae}}
{{legend|#d3a162| Terrae a Castella et Legione disputatae}}
{{legend|#decd87| Regnum Legionense}}
|
|}]]

== Regnum Navarrae ==
[[Imago:Reino de Navarra Sancho VI el Sabio.svg|250px|thumb|Navarra Sanctio VI regnante (1154–1194)
{{legend|#ffeeaa| '''Regnum Navarrae'''}}
{{legend|#ffd42a| Terrae Navarris captae (1198-1200)}}
{{legend|#decd87| Terrae ultrapyrenaicae (1189) }}
{{legend|#d3bc5f| Adquisitiones temporales}}
{{legend|#87de87| A Castella capta (1153-1158)}}
{{legend|#c6e9af| Regnum Naierense}}
{{legend|#bcd35f| Regnum Castellae }}
{{legend|#ffaaee| Regnum Aragoniae }}]]
[[Imago:Reino de Navarra Sancho VII el Fuerte.svg|250px|thumb|Navarra inter 1198 et 1512
{{legend|#ffeeaa| Regnum Navarrae}}
{{legend|#dde9af| Territoria Castellae amissa (1198-1200)}}
{{legend|#ffe680| Adquisitiones (1196-1203) }}
{{legend|#bcd35f| Regnum Castellae }}
{{legend|#eeaaff| Regnum Aragoniae }}]]
Regno Sanctii III inter filios diviso, Navarra fuit iam maximum regnum inter regna Iberica. Sed inter annos [[1035]] et [[1076]] territoria regni diminuerunt in [[Castella]] orientale, [[Rioiia]] et ripas [[Durius|Durii]], pro [[Regnum Castellae|regno Castellae]] quod impeta fecit contra Navarram. Bella contra Castellam fuerunt duae. Prima fuit inter filios Sanctii Maioris, [[Ferdinandus I (rex Castellae)|Ferdinandum Castellae]] et [[Garcias III Sanctii filius (rex Pampilonensium)|Garciam III Pampilonensium]]. [[Proelium apud Altaporcam|Proelio apud Altaporcam]] concluso, Garcias mortuus est, et Castella terras Alavae cepit anno [[1054]]. Tunc, filii horum regum, [[Sanctius II (rex Castellae)|Sanctius I Castellae]] et [[Sanctius IV Garciae filius (rex Pampilonensium)|Sanctius IV Pampilonensium]] bellum geserunt, cum auxilio Navarris regis Aragoniae, [[Sanctius I (rex Aragoniae)|Sanctius Aragoniae]]. Inter annos [[1065]] et [[1067]], ob [[Bellum trium Sanctiorum]], Navarra Castellae terras amissit.

Tunc anno [[1076]], Sanctii III nepos, [[Sanctius IV Garciae filius (rex Pampilonensium)|Sanctius IV]], e scoplo occisus est, ita sobrinus [[Sanctius I (rex Aragoniae)|idem Sanctius I Aragoniae]] coronatus est ut Sanctio V Navarrae.

=== Coniunctio cum [[regnum Aragoniae|Aragonia]] ===
Dum regna iuncta fuerunt, adfuit pax inter regna Christiana et Aragonia et Navarra iunctae contra Mauros pugnaverunt. Cum copiis Aragoniensibus, urbs [[tutela (Navarra)|Tutela]] capta est e Mauris et in Navarram inclusa. Alphonso I Aragoniae sine filiis defuncto, regna et Aragoniae et Navarrae reges proprios elegerunt. Ob novas terras ab Aragonia captas, Navarra limitem cum Mauris caruit, ita impossibilis{{dubsig}} erat territorium pro regno adiciere.

=== Navarra sine Aragonia ===
Cum Navarra ab Aragonia independentiam clamavit, regnum Navarrae artem diplomatica coluit: permultae mulieres regiae in matrimonium ductae sunt, pacem cum Navarra colendi causa, cum regibus Castellae, Aragoniae, comitibus [[Barcino]]nis, [[Benearnia]]e et [[Fuxium|Fuxii]]. Nihilominus, Navarra clientem Castellae se fecit anno [[1157]] quod Aragonia et Castella foedus fecerunt Navarram dividendi causa et Sanctiis VI rex, autonomiam habendi causa, se vassallum castellae clamavit. Ipse rex Sanctius primus fuit qui se solum ''rex Navarrae'' appellavit.

Tunc, anno [[1162]] reges Aragoniae et Castellae pueri erant et Navarra cepit [[Biscaia]]m, [[Rioiia]]m et [[Alava]]m, terrae quae Castellae pertinebant. Ibi, urbes [[Fanum Sancti Sebastiani (Hispania)|Sanctum Sebastianum]] et [[Nova Victoria|Novam Victoriam]] reges conduerunt. Castella impeta fecit contra terras Navarrae usque ad annum [[1180]], cum foedere<ref>[[s:Laus arbitralis Henrici II regis]].</ref> quod bellum desivit: [[Vasconia]] Navarrae atque Rioiia Castellae fuerunt. Navarra has terras adtiniut usque ad annum [[1207]], sed etiam [[Ipuscoa]]m amisit. Navarra iam anno [[1212]] fecit ultimum et fortasse clarissimum impetum contra Mauros historiae regni in [[proelium apud Navas Tolosae|proelio apud Navas Tolosae facto]]. Ob hanc victoriam, Navarram insigne mutavit et in signo adfuerunt catenae quas rex diripuit e [[Mauri]]s.

[[Rodericus Ximenius]] Navarrus archiepiscopus Toletanus in hoc aevo vixit, et in [[proelium apud Navas Tolosae|proelio apud Navas Tolosae]] pugnavit.

=== Domus regiae Francicae ===
Sanctio VII defuncto anno [[1234]], optimates Navarrae ducem [[Theudebaldus I (rex Navarrae)|Theudebaldum Campaniae]] regem elegerunt. Navarra tunc reges domuum Francicarum habuit ad finem regni, et istae domus regnum neglexerunt, et solum terras suas in regno Francico curaverunt. Ob hanc causam (et quod regna vicina regnum Navarrorum cupiditi sunt) Navarra inter Aragoniam et Castellam fluctuavit<ref>{{Ximenius|V|XXIV}}.</ref>.

Castella Aragoniaque contra Franciam pugnavit, Navarram ministrandi causa, et familias nobiles Navarras et Ipuscoanas auxilium dederunt. Gentes [[Agramonteses]] (in Navarra) et [[Gamboienses]] (in Ipuscoa) a Francis auxiliatae sunt, dum [[Beaumonteses]] (Navarri) et [[Onnatini]] (Ipuscoani) a Castella.

Suffecta est domus Campaniae a domu Capetia anno [[1305]], et tunc fuerunt reges Franciae quoque Navarrae reges usque ad annum [[1328]]. Hoc anno, [[Ioanna I (regina Navarrae)|Ioanna]] filia [[Carolus IV (rex Franciae)|Caroli regis]] regnum Navarrae accepit dum frater regnum Francicum, quod in Francico regno aderat [[lex salica]] necnon in Navarra. Cum Ioanna, comites Ebroycenses regnu acceperunt. Regina Blanca domus Ebroycensis nupsit principem Aragoniae, et is bellum civile incipit anno [[1451]].

Anno [[1276]], secessio burgorum fuit in Pampilona, cum [[privilegium Unionis (Navarra)#Burgi Pompaelonis|urbs Navarreriae]] contra reginam rebellaverunt, [[forum (lex)|fora]] defendendi causa. [[Regnum Castellae|Castella]] copias civium adiuvit, sed rex Francicus copias reginae misit. Navarreria urbe deleta et copiis Castellae fugentibus, Navarra cum Francia foedus fecit. Tandem anno [[1423]] [[Privilegium Unionis (Navarra)|Privilegium Unionis]] datum est [[Pompaelo]]ni, ut pax inter burgis fuisset.

== De regno et partibus ==
=== De rege et curtibus ===
[[Fasciculus:Bandera de Reino de Navarra.svg|thumb|Vexillum regum Navarrae, ab anno [[1212]].]]
Usque ad annum [[1231]], regis potestates ad omnem regnum pertinebant. Etiam privilegia urbibus et oppidis dabat. Sed anno [[1231]], [[Sanctius VII (rex Navarrae)|Sanctius VII]] [[curtes Navarrae|Curtes]] vocavit, et tunc cum potentibus et cum oppidis pactuit potestates. Curtes Navarrorum stamenta tres habebat: Stamentum nobilorum vel militum, stamentum ecclesiasticum, et stamentum [[burgensis|burgensium]] et [[universitas|unviversitatis]].
Cohortes has accipierunt potestates cum foedere regali:
* Leges regi proponere
* Tributa regi donare—etiam, pecuniae regni non a rege sed a [[camara computorum]] ministratae erant.
* Regem iudicare
Cohortes regiae Navarrae anno [[1841]] clausa sunt.

=== De foris ===
Reges Navarrae [[forum (lex)|fora]] oppidis dederunt, ut urbes per fora se rexissent. Ita leges regum suffecta sunt a leges fororum in urbibus. Fora erant privilegia incolis oppidorum et urbium, ita burgi liberi aedificati sunt. Urbes cum foro copias proprias habebant atque privilegia super silvas, prata et flumina in territorio.

[[Saeculum 13|Saeculo tertio decimo]], [[forum (lex)|fora et leges]] urbium Navarrae regni suffecta sunt a singula lege, quae [[Forum Navarrae]] vocata est. Forum Navarrae ([[Hispanice]]: ''Fuero general de Navarra'') fuit etiam charta constitutionis regni, quod supra et regem et potentes et cives urbium erat. Haec lex usque ad saeculum undevicesimum fuit.

=== De divisionibus regni ===
[[Fasciculus:Navarra - merindades 12XX - 1407.svg|thumb|Merindades quinque regni Navarrae.]]
Principales regni urbes erant [[Pompaelo]] (quae caput erat), [[Naiera]], [[Stella (Navarra)|Stella]], [[Oligicus]] (ubi reges [[Palatium regium Oligici|palatium]] aedificaverunt), [[Pons Reginae]], [[Tutela (Navarra)|Tutela]], [[Sangossa]], [[Vicaria]] et [[Sanctus Iohannes sub Pede Portus]].

Regnum etiam divisum est in permultas urbes et municipia, quorum nonnulla fora et dicionem super terras ad eam iacentes habebant. [[saeculum 12|Saeculo duodecimo]] regnum gubernandi causa [[merindas|merindades]] (pagi administrativi) creatae sunt:
* [[Merindas Pompaelonis]]
* [[Merindas Tutelae]]
* [[Merindas Stellae]]
* [[Merindas Sangossae]]
* [[Merindas Sancti Ioanni Pedeportuensis]]

== Bellum Civile et occupatio Hispanica ==
[[Fasciculus:Navarra - Guerra Civil (1451-1461).svg|thumb|Regnum Navarrae dum bellum civile gestum est.]]
Regina [[Blanca I (regina Navarrae)|Blanca I]] anno [[1425]] nupsit [[Ioannes II (rex Aragoniae)|Ioannem principem Aragoniae]], ita is quoque rex Navarrae fuit sed solum dum regina vixisset, et tunc filius [[Carolus IV (rex Navarrae)|Carolus]] regeret. Nihilominus, regina mortua, rex Ioannes filio regnum denegavit ab anno [[1441]].

Anno [[1451]] Carolus bellum patre damnavit, ita bellum civile Navarrae fuit inter annos [[1451]] et [[1461]]. Gens Beaumontium et Francia Carolo adiuvabant, [[Corona Castellae|Castella]] et gens Agramontium Ioanne. 

Anno [[1455]] Ioannes regnum obtulit filiae et coniuge [[Vedastus IV (comes Fuxiorum)|Vedasto de Fuxio]]. Tunc copiae Fuxii Navarram intraverunt et. Castella etiam intravit in Navarram, Fiuxium pugnandi causa. Carolo victo, Ioannes tandem [[corona Aragoniae|regna Aragoniae]] accepit anno [[1458]]. Anno [[1460]] Carolus se dedit et captus est a patre, in carcere clausus et venenatus, ita Carolus obiit anno [[1461]]. Idem anno Soror Caroli [[Blanca II (regina Navarrae)|Blanca]] quoque capta est a patre, et anno [[1464]] venenata. Ioannes Navarrae et Aragoniae tunc dedit Navarram filiae parvae [[Alienora (regina Navarrae)|Alienorae]].

Alienora rexit ab anno [[1479]] sed obiit eodem anno. Inter annos [[1480]] et [[1512]] reges fuerunt tres, et anno [[1512]], [[Ioannes III (rex Navarrae)|Ioanne III]] regnante, copiae Aragoniae et Castellae Navarram intraverunt, et Navarra regnum in [[Monarchia Hispanica]] creatum est. Inclinatio animi quam sentiebant reges Navarri pro Francica civilitatem et negotiationes ad matrimonio coniungendum suum primogenitum Henricum, principem Vianae, cum filiam [[Ludovicus XII (rex Franciae)|Ludovici XII]], regis Franciae, argumenta [[Ferdinandus II (rex Aragoniae)|Ferdinandi Catholici]] fuere ut [[Fridericus Álvarez de Toledo y Enríquez de Quiñones|Fridericus Toletanus]], [[Ducatus Albae Tormium|dux Albae]], Regnum Navarrae anno [[1512]] capere iussus sit.

Die [[25 Iulii]], Fridericus Toletanus Pompaelonem cepit et familia regia Navarrae in [[Navarra Inferior|Navarram Inferiorem]] et in [[Benearnia]]m fugerunt. Die [[23 Martii]] anni sequentis, [[Parlamentum|Cohortes]] Navarrae, adentibus solum Beaumontensibus, Ferdinandum Catholicum "regem Navarrae" proclamavere. Anno [[1515]], [[Parlamentum|Cohortes]] Castellae, in [[Burgi]]s, nullo Navarro repraesentate adente, Navarram Superiorem Coronae Castellae annexuere. Quamquam diversa proelia facta ad recuperandam Navarram Superiorem et tumulti incolarum, Regna Navarrae non id consecutum sunt et [[Navarra Inferior|Navarrae Inferioris]] territorium a relictum regnum separatum est, usque ad suam incorporationem in [[Francia]]m.

== Regnum Navarrae Inferioris ==
Terris Navarrorum captis, domus regia Navarrae ad [[Benearnia]]m et [[Navarra Inferior|Navarram Inferiorem]] effugit. Ibi cum rege Francico impetos tres contra Hispaniam fecit, sed anno [[1524]] bellum desivit post ultimum [[obsidium Fontarabiae]]. Navarra fuit tum parvum regnum inter Franciam et Hispaniam, cum territoriis in [[Lapurdia]], [[Fuxium|Fuxio]] et [[Andorra]].

Reges Navarrae tandem reges Franciae fuerunt ab aetate [[Henricus III (rex Navarrae)|Henrici III regis]] (anno [[1589]]). Regnum Navarrae in regnum Franciae inclusum est anno [[1620]].

Usque ad annum [[1841]], Navarra fuit regnum socium Hispaniae, sed ob [[Carlismus|bella Carlista]] regnum in provinciam hispanicam redactum est.

== Linguae et gentes ==
{{vide-etiam|Lingua Navarroaragonensis}}
In regno Navarrae gentes dissimiles incolabant, quae linguis variis usae sunt. Vulgus ([[Vascones|gentes Vasconum]], [[Hispania Visigothica#Societas oeconomiaque|hispani-romani et hispani-gothi]]) saepe aut [[Lingua Vasconica|vasconicam]] aut [[sermo vulgaris|vulgarem romanicum]] sermones locutus est. Hae linguae vulgi in [[lingua navarroaragonensis|linguam navarroaragonensem]] derivaverunt, linguam romanicam quae fortasse scripta in [[glossae Aemilianenses|glossis Aemilianensibus]] est.

Ob peregrinos [[Peregrinatio Compostellana|ad Compostellam]] (quorum multi Franci erant), [[burgus|burgi]] novi aedificati sunt peregrinis et mercatoribus. Clarus inter burgos erat [[Privilegium Unionis (Navarra)|burgus Sancti Saturnini]] in Pampilona. Lingua Francogallica fuit lingua publica cum Theudebaldus comes Campaniae hoc regnum accepit.

== Notae ==
<div class="references-small"><references/></div>

== Bibliographia ==
* Álvarez Palenzuela, V. A., ed. [[2005]]. ''Historia de España en la Edad Media''. matriti: Ariel.
* Sayas Abengochea, I. I., et L. A. García Moreno. [[1981]]. ''Romanismo y germanismo. El despertar de los pueblos hispánicos (siglos IV-X)'', apud "Historia de España dirigida por Manuel Tuñón de Lara". Matriti: Labor.
* Azurmendi, J. [[1997]]: ''Die Bedeutung der Sprache in Renaissance und Reformation und die Entstehung der baskischen Literatur im religiösen und politischen Konfliktgebiet zwischen Spanien und Frankreich.'' In: Wolfgang W. Moelleken, Peter J. Weber (Hrsg.): ''Neue Forschungsarbeiten zur Kontaktlinguistik.'' Dümmler, Bonn. ISBN 978-3-537-86419-2
* Besga Marroquín, A. [[2003]]. "Sancho III el Mayor. Un rey pamplonés e hispano" apud ''Historia 16'' 327. Matriti.
* Orcástegui, C., et E. Sarasa. [[1991]]. '''Sancho Garcés III el Mayor (1004-1035), Rey de Navarra''. Pampilonae: Mintzoa.
* Collins, R. [[1986]]. ''The Basques''. Oxoniae.

{{NexInt}}
* [[Medium Aevum Hispanicum]]
* [[Navarra]] et [[Pompaelo]]
* [[Reges Navarrae]]
* [[Vascones]] et [[Franci]]
* ''[[La guerra de Navarra]]''

== Nexus externi ==
* Arnaud Baudin, "[https://web.archive.org/web/20120923024740/http://lamop-intranet.univ-paris1.fr/baudin/navarre/navarre.htm Le royaume de Navarre]" apud ''Le comté de Champagne et de Brie au Moyen Age''

[[Categoria:Regnum Navarrae| ]]
[[Categoria:Condita 824]]
[[Categoria:Dissoluta 1620]]