Fontem paginae Sicera inspicere

{{Videdis|Sicera (discretiva)}}
[[Fasciculus:Musée des beaux-arts de Lyon - Registre de compte de distribution de bière, période paléo-babylonienne - 2003-1.jpg|thumb|upright=1.5|Ratio distributionis sicerae: tabula cuneiformis aevi palaeobabylonici, millennio II a.C.n. ([[Museum Bellarum Artium (Lugdunum)|Museum Bellarum Artium]] [[Lugdunum|Lugdunense]])]]
'''Sicera''' ([[Hebraice]] שֵׁכָר; [[Graece]] σίκερα) in versione Vulgata Bibliorum et traditione Christiana est [[temetum|potio fortis]] quae non est [[vinum]]. Hoc nomine Hebraico cognataque nuncupatione [[lingua Accadica|Accadica]] ''šikaru'' appellantur omnia temeta inebriantia, sed (vino nomine speciali distincto) praecipue [[cervesia]] sicut Medio Oriente antiquo confecta est. Poësi Hebraica in antithesi et parallelismo vinum et temetum contraponuntur, exempli gratia in proverbiis:
: לֵ֣ץ הַ֭יַּין הֹמֶ֣ה שֵׁכָ֑ר וְכָל־שֹׁ֥גֶה בּ֝֗וֹ לֹ֣א יֶחְכָּֽם
("Luxuriosa res vinum, et tumultuosa sicera; quicumque his delectatur, non erit sapiens").<ref>{{qc|id=Proverbia}} 20.1 ([http://www.vatican.va/archive/bible/nova_vulgata/documents/nova-vulgata_vt_proverbiorum_lt.html#20 versio] [[Nova Vulgata]])</ref>
: אַ֤ל לַֽמְלָכִ֨ים׀ לְֽמוֹאֵ֗ל אַ֣ל לַֽמְלָכִ֣ים שְׁתוֹ־יָ֑יִן וּ֝לְרוֹזְנִ֗ים ׳אוֹ׳ ״אֵ֣י״ שֵׁכָֽר׃
: פֶּן־יִ֭שְׁתֶּה וְיִשְׁכַּ֣ח מְחֻקָּ֑ק וִֽ֝ישַׁנֶּה דִּ֣ין כָּל־בְּנֵי־עֹֽנִי׃
: תְּנוּ־שֵׁכָ֣ר לְאוֹבֵ֑ד וְ֝יַיִן לְמָ֣רֵי נָֽפֶשׁ׃
: יִ֭שְׁתֶּה וְיִשְׁכַּ֣ח רִישׁ֑וֹ וַ֝עֲמָל֗וֹ לֹ֣א יִזְכָּר־עֽוֹד
("4 Non decet reges, o Lamuel, non decet reges bibere vinum, nec magistratus desiderare siceram, 5 Ne forte bibant et obliviscantur iudiciorum, et mutent causam omnium filiorum pauperis. 6 Date siceram pereunti, et vinum his qui amaro sunt animo: 7 Bibat et obliviscatur egestatis suae, et doloris sui non recordetur amplius").<ref>{{qc|id=Proverbia}} 31.4-7 ([http://www.vatican.va/archive/bible/nova_vulgata/documents/nova-vulgata_vt_proverbiorum_lt.html#31 versio] [[Nova Vulgata]])</ref> Vocabulum mutuatum σίκερα in versione Septuaginta adhibitum est quia Graece antea nullum verbum generale, temeta quae non vinum sint designans, praestabat; eodem ratione in [[Evangelium secundum Lucam|Evangelio secundum Lucam]] in contextu morum Iudaicorum legitur: ἔσται γὰρ μέγας ἐνώπιον τοῦ Κυρίου, καὶ οἶνον καὶ σίκερα οὐ μὴ πίῃ, καὶ Πνεύματος ἁγίου πλησθήσεται ("erit enim magnus coram Domino et vinum et siceram non bibet et Spiritu Sancto replebitur").<ref>[[Evangelium secundum Lucam]] 1.15</ref>

Sicut apud Graecos, ita in latissimo imperii Romani contextu, usus huius verbi explicari necesse erat illis lectoribus, quibus ordo temetorum Hebraicus ignotus esset. Explicaverunt ergo theologi plures, inter quos [[Methodius Olympius]] Graece ("Sicera enim omne factitium vinum dicitur, non ex uvis natura genitum, sed arte paratum, sive ex palmis sive ex aliis pomis aut fructibus expressum sit. quemadmodum enim vini pocula, sic et hae potiones rationem vehementer offuscant eamque obtundunt").<ref>Σίκερα γὰρ πᾶς ὁ σκευαστὸς οἶνος καλεῖται καὶ νόθος, κἄν τε ἐκ τῶν φοινίκων καὶ ἐκ τῶν ἄλλων ἀκροδρύων σκευαζόμενος ᾐ. ἐπιστομίζουσι γὰρ ὄν τρόπον αἱ ἐξ οἴνου προποσίαι καὶ ταῦτα σφοδρῶς τὸν λογισμόν: {{qc|id=Methodius}}, ''Convivium'' 6</ref> eodemque fere tempore Latine [[Hieronymus]], versionis Vulgatae auctor: "Qui altari serviunt vinum et siceram non bibant. Sicera Hebraeo sermone omnis potio nuncupatur quae inebriare potest, sive illa frumento conficitur sive pomorum suco aut favi decoquuntur in dulcem et barbaram potionem aut palmarum fructus exprimuntur in liquorem coctisque frugibus aqua pinguior colatur. Quidquid inebriat et statum mentis evertit fuge similiter ut vinum."<ref name="Hieronymus">{{qc|id=Hieronymus}} ({{qc|id=Cain (2013)}} pp. 50-51)</ref>

Definitionem Hieronymi serius rettulit [[Isidorus Hispalensis]] encyclopaedicus: "Sicera est omnis potio quae extra vinum inebriare potest. Cuius licet nomen Hebraeum est, tamen Latinum sonat pro eo quod ex suco frumenti vel pomorum conficiatur ..."<ref>{{qc|id=Isidorus}} 20.3.16</ref> Provinciis enim, quae imperio Romano olim tributariae erant, varia temeta conficiebantur, locis meridianis e suco [[Phoenix dactylifera|dactylorum]], fere ubique sub variis nominibus ex [[Avena sativa|avena]] et [[Triticum|frumento]], in partibus occidentalibus e [[Malus pumila|malis]] [[Pyrus communis|pirisque]], sub septentrione e melle. Isidorus in [[Hispania]] [[caelia]]m ([[cervesia]]m) et [[pomacium]] fortasse cognoscebat. [[Bonifatius (sanctus)|Bonifatius]] in [[Germania]] medio saeculo VIII laborans, verbo "sicera" utens, aut cervesiam aut [[medus|medum]] ([[hydomeli]]), sive ambos, indicaverit: "[Fuldae] monasterium construentes monachos constituimus sub regula sancti patris Benedicti viventes, viros stricte abstinentiae, absque carne et vino, absque sicera et servis, proprio manum suarum labore contentos."<ref>{{qc|id=Bonifatius}} p. 368</ref> Saeculo IX ineunte in [[Cambria]] [[Nennius]] cervisiam, pomacium, medum cognoscebat: medum iuxta vinum inlatum hac narratione mythistorica de Britannis Saxonibusque fortasse finxerit: "Fecit [[Hengistus|Hencgistus]] [[Convivium quod Hengistus Vortigerno obtulit|convivium]] [[Vortigernus|Guorthigirno]] et militibus suis et interpreti suo, qui vocatur [[Cerdic|Ceretic]], et puellam iussit ministrare illis vinum et siceram et inebriati sunt et saturati sunt nimis".<ref>[[Nennius]], ''[[Historia Brittonum]]'' 37</ref>

Sed in [[Francia]] occidentali et [[Britannia]] a saeculo XII, vino et cervesia suis iam nominibus distinctis, "sicera" fit nomen speciale [[pomacium|pomacii]], i.e. temeti e malis confecti. Nova mythistoria, ab [[Henricus Huntindoniensis|Henrico Huntindoniensi]] relata, catalogus potionum legitur inter quas sicera ab aliis omnibus distinguitur: "Ministros ... detruncans, singulis vasis vini, medonis, cervisie, pigmenti, morati, sicere, crus humanum vel caput vel brachium imposuit".<ref>[[Henricus Huntindoniensis]], ''[[Historia Anglorum]]'' 6.25; [[Andreas Dalby|Andrew Dalby]], "[https://www.academia.edu/23241677/The_Regrettable_Incident_at_Hereford The regrettable incident at Hereford]" in ''Petits propos culinaires'' no. 92 (2011) pp. 58-59</ref> Haud aliter [[Hugo de Sancto Victore]] [[Lutetia]]e habitans, in ''[[Didascalicon (Hugo de S. Victore)|Didascalicis]]'', potionum nutritivarum quattuor categorias statuit: "[Potús] qui cibus sunt, alii naturaliter sunt cibus, ut vinum et sicera quaelibet; alii accidentaliter, ut cervisia, medones", unde discimus "siceram" pomacium [[piracium]]que ''[[cormé]]''que designare, id est, temeta "naturaliter" de fructibus in Francia septentrionali provenientia.<ref>[[Hugo de Sancto Victore]], ''[[Didascalicon (Hugo de S. Victore)|Didascalicon]]'' [http://www.intratext.com/IXT/LAT0506/_P11.HTM 2.25.5]</ref> Mors regis [[Anglia]]e [[Ioannes (rex Angliae)|Ioannis]] die [[19 Octobris]] [[1216]] his verbis [[Rogerius de Wendover]] narrata est: "auxit autem [regi Ioanni] aegritudinis molestiam perniciosa eius ingluvies, qui nocte illa de fructu persicorum et novi ciceris [scil. sicerae] potatione nimis repletus febrilem in se calorem acuit fortiter et accendit".<ref>[[Rogerius de Wendover]], ''Flores historiarum'' [https://archive.org/details/rogerdewendover00hewlgoog/page/n202/mode/2up ed. Hewlett vol. 2 p. 196]</ref> A [[Matthaeus Parisiensis|Matthaeo Parisiensi]], eandem historiam post paucos annos repetente, rex "novi pomacii" dicitur "quod vulgariter cicera appellatur nimis repletus".<ref>[[Matthaeus Parisiensis]], ''[[Historia Anglorum (Paris)|Historia Anglorum]]'' minor [https://archive.org/details/matthiparisie02pari/page/190/mode/2up ed. Madden vol. 2 p. 191]</ref> Saeculo XIV encyclopaedia Anglica "''Hony comeþ of floures, and sither of fruyte, and ale of corn''" ait, id est, mel e floribus, siceram (pomacium) e fructibus, cervesiam e cerealibus derivavisse.<ref>[[Bartholomaeus Anglicus]], ''[[De proprietatibus rerum]]'' (versio Anglica Ioannis de Trevisa) II.xix.liii.1317, fide {{OED}}</ref> Simili modo in lexico ''[[Catholicon Anglicum|Catholico Anglico]]'', anno [[1483]] scripto, pomacium et sicera, vocabula synonyma, adducta sunt ("''Syther'', pomacium vel pomatum vel sicera, potus est")<ref>{{qc|id=Catholicon Anglicum}}</ref> in definitionem verbi Anglici ''syther'' (hodie ''cider''). Quod verbum, sicut [[lingua Francica|Francicum]] ''sidre'' (hodie ''cidre'') et [[lingua Hispanica|Hispanicum]] ''sidra'', a Latino "sicera" mutuatum est.

== Notae ==
<references />

== Bibliographia ==
; Fontes antiqui
* ante saec. V a.C.n. : {{ec|id=Proverbia|c=[[Liber Proverbiorum]] 20.1, 31.4-7}}
* ante saec. V a.C.n. : {{ec|id=Numeri|c=[[Liber Numeri]] 6.1-4}}
* c. 300 : {{ec|id=Methodius|c=[[Methodius Olympius]], ''[[Convivium decem virginum]]'' 5.5-6 (Janina Johanna Sieber, ed., ''[https://www.zora.uzh.ch/id/eprint/168696/1/168696.pdf Das Symposium des Methodius von Olympus: Überlieferung, Edition, Übersetzung und Erläuterungen]'' (dissertatio universitatis Turicensis, 2017) {{Google Books|D-dkJipaJfMC|versio Latina: col. 108}}}}
* 393 : {{ec|id=Hieronymus|c=[[Hieronymus]], ''[[Epistula ad Nepotianum]]'' 11}}
* ante 636 : {{ec|id=Isidorus|c={{Isid}} [https://penelope.uchicago.edu/Thayer/L/Roman/Texts/Isidore/20*.html#3 20.3.16-18]}}
* 751 : {{ec|id=Bonifatius|c=[[Bonifatius (sanctus)|Bonifatius]], ''Epistula ad papam Zachariam'' (''[[MGH]]'' Epp. 3, ed. Dümmler [1892] [https://www.dmgh.de/mgh_epp_3/index.htm#page/367/mode/1up no. 86, pp. 367-369])}}
* 1483 : {{ec|id=Catholicon Anglicum|c=''[[Catholicon Anglicum]]'' (Sidney J. H. Herrtage, ed., ''Catholicon Anglicum'' [Londinii: Trübner, 1881] [https://archive.org/details/catholiconanno7500herruoft/page/338/mode/2up p. 339])}}

; Philologica
* Noam Agmon, Yigal Bloch, "[https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0083780#B54 Statistics of Language Morphology Change: From Biconsonantal Hunters to Triconsonantal Farmers]" in ''PLOS One'' (19 Decembris 2013)
* "[http://www.aina.org/cad/cad_s_shin_2.pdf Šikaru]" in J. A. Brinkman et al., edd, ''The Assyrian Dictionary'' vol. 17 (Chicagi: Oriental Institute, 1992) pp. 420-429
* {{ec|id=Cain (2013)|c=Andrew Cain, ''Jerome and the Monastic Clergy: A Commentary on Letter 52 to Nepotian''. Lugduni Batavorum: Brill, 2013 {{Google Books|bZKZL2vSPdEC|paginae selectae}}}}
* "שֵׁכָר" in David J. A. Clines, ed., ''The Dictionary of Classical Hebrew'' vol. 8 (Sheffield: Phoenix Press, 2011) pp. 362-363
* "Σίκερα" in Gregorius Gregorius Francus, ''Lexicon sanctum'' (Hanoviae, 1634) {{Google Books|o-5e1tuwaYkC|pp. 221-222}}
* "שֵׁכָר" in Guilielmus Gesenius, ''Thesaurus philologicus criticus linguae Hebraeae et Chaldaeae Veteris Testamenti'' (3 voll. Lipsiae: Vogelius, 1835)[https://archive.org/details/thesaurusphilolo03geseuoft/page/1410/mode/2up vol. 3 p. 1410]; multo brevius "שֵׁכָר" in G. Gesenius; S. P. Tregelles, interpr., ''Hebrew and Chaldee lexicon to the Old Testament Scriptures'' (Londinii, 1857) [https://archive.org/details/hebrewchaldeelex00geseuoft/page/822/mode/2up p. 823]
* Erich Harnack, ''Die Bibel und die alkoholischen Getränke'' (Berolini: Hirschwald, 1894) [https://archive.org/details/diebibelunddiea00harngoog/page/n9/mode/1up pp. 4-5]
* L. F. Hartman, A. L. Oppenheim, ''On Beer and Brewing Techniques in Ancient Mesopotamia according to the XXIIIrd tablet of the series ḪAR.r a'' (''Supplement to the Journal of the American Oriental Society'' no. 10, 1950)
* "ʃKR" in A. Murtonen, ''Hebrew in its West Semitic Setting: A Comparative Survey of Non-Masoretic Hebrew Dialects and Traditions'' sectio Bb (Lugduni Batavorum: Brill, 1989) {{Google Books|oP_0DwAAQBAJ|p. 423}}
* Julius Preuss, ''Biblisch-talmudische Medizin'' (Berolini: Karger, 1911) [https://archive.org/details/biblischtalmudis00preu/page/672/mode/2up pp. 673-674]

== Nexus externi ==
* Heather Moylan, "[https://web.ncsu.edu/accolades-magazine/2020/10/15/brewing-up-ancient-beer/ Brewing Up Ancient Beer]" (Autumno 2020) apud ''Accolades''
* Fabrice Rousselot, "[https://theconversation.com/brewing-mesopotamian-beer-brings-a-sip-of-this-vibrant-ancient-drinking-culture-back-to-life-142215 Brewing Mesopotamian beer brings a sip of this vibrant ancient drinking culture back to life]" (24 Augusti 2020) apud ''The Conversation''

[[Categoria:Cervesia]]
[[Categoria:Ars coquinaria Israelena]]
[[Categoria:Mesopotamia]]
[[Categoria:Verba Hebraica mutuata]]