Bekiek brón van Birma

{{dialek|Mestreechs}}
{{landjtabel|
| naomlandj = Birma
| vlag = [[Plaetje:Flag of Myanmar.svg|120px|Vlag vaan Birma]]
| waope = [[File:State seal of Myanmar.svg|120px]]
| lokasie = [[Plaetje:LocationMyanmar.png|250px|Lokasie van Birma]]
| taole = [[Birmees]]
| hoofstad = [[Naypyidaw]]
| staotsvörm = [[militair dictatuur]]
| staotshoof = [[Min Aung Hlaing]]
| lies = Lies vaan staotshoofde vaan Birma
| km2 = 678.500 | pctwater = 3,06
| inwoeners = 51.486.253 <small>(volkstèlling 2014)</small> | deechde = 76
| munteinheid = [[Kyat]] | valutacode = MMK
| tiedzaone = +6:30
| fiesdaag = [[4 januari]]
| vouksleed = [[Gabar Majay Bamar Pyay|Gabar Majay Bamar<br />Pyay]]
| tld = mm | landjcode = MM | tillefoon = 95
}}
'''Birma''' (officieel '''ပြည်ထောင်စု သမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော်‌''', ''Pyidaungzu Myanmar Naingngandaw''; allewijl ouch in boetelandse stökker '''Myanmar''' geneump) is e land in Zuidoos-[[Azië]], gerekend tot [[Achter-Indië]]. 't Grens aon [[Bangladesh]], [[India]], [[China]], [[Laos]] en [[Thailand]]. Hoofstad is [[Naypyidaw]] (sinds 2005), ander stei zien [[Rangoon]] (de aw hoofstad), [[Mandalay]], [[Sittwe]] en [[Tavoy]]. Birma, vreuger 'n Britse kolonie, waor nao zien oonaofhenkelekheid tientalle jaore 'n militair dictatuur, meh maak de lèste jaore 'nen euvergaank nao e civiel bestuur door.

== Bestuurleke indeiling ==
Birma is ingedeild in zeve ''divisies'' en zeve ''staote''. De divisies ligke in 't gebeed vaan de etnische Birmeze, de staote zien 't woengebeed vaan de minderhede en höbbe mie zelfstendegheid.

== Demografie ==
De etnische Birmeze make 69% vaan de bevolking oet. De res weurt oetgemaak door 'n bonte versjeieheid aon klein volker, boevaan de [[Shan]] (9%), de [[Karen]] (6%), de [[Rachiene]] (5%) en de [[Mon (volk)|Mon]] (2%) de groetste zien. 't Burmees is de officieel taol.

== Historie ==
Roond 3000 v.Chr. immigreerde de Mon nao 't gebeed; zie waore de ierste besjaving dao. Roond 't begin vaan de jaortèlling woorte ze gooddeils verdronge door de [[Pyu]], die op dat gebeed 'n aontal [[stadsstaot|stadsstäötsjes]] stiechde. Daovaan waor [[Sri Ksetra]] de veurnaomste. Umtot ze ziech neet tot ein staot vereinegde kóste ze ziech neet good verdeidege tege de invalle vaan de [[Birmeze]] in de [[negenden iew]]. In [[849]] vestegde die e keuninkriek mèt [[Pagan]] es centrum. Keuning [[Anawrahta]] ([[1044]]-[[1077]]) en zien opvolgers breide 't land flink oet, zoetot gans Zuidoos-Azië in de [[twelfde iew]] door Birma en 't [[Khmer]]-riek bezat waor. Daonao kaom 't riek in verval, door intern twiste (de geisteleke kraoge ummer mier mach) en door invalle vaan de [[Mongole]]. In [[1289]] wierpe die de dynastie um en installerde 'ne vazal. In [[1364]] waort 't keuninkriek obbenuits opgeriech; 't bleef bestoon tot [[1527]], wie de [[Shan]] 't land invele. Intösse riechde de Mon in 't zuie hun eige keuninkriek nui op.

Al in [[1531]] woort 'n nui dynastie opgeriech, de [[Toungu-dynastie]], die begós mèt keuning [[Tabinsjwehti]]. Dees dynastie lökden 't in de zestiende en zeventiende iew de [[Portugal|Portugeze]] boete de deur te hawwe, meh verzwakden in de [[achtiende iew]] tot ze in [[1752]] vele. 't Machsvacuüm woort gevöld door de [[Konbaung-dynastie]], die Thailand vereuverde en ziech daodoor 'nen oorlog mèt 't bezörgde [[China]] op de hals hoolt; de Chinees invasie woort evels aofgeslaoge. In de [[negentiende iew]] evels vele de [[Vereineg Keuninkriek|Britte]] binne, die vanoet [[Brits-Indië]] hun mach aon 't oetbreie waore. Nao drei oorloge ([[1824]]-[[1826]], [[1852]] en [[1885]]) woort 't land in [[1886]] gans geannexeerd en aon Brits-Indië touwgevoog.

Aonvenkelek woort 't land hendeg oetgebojt door de Britte, meh nao vreidzem verzèt in de jaore twinteg woort 't bewind get coulanter. Tijens d'n [[Twiede Wereldoorlog]] woort 't land door [[Japan]] bezèt en laote de Japaneze hei dwangarbeiers oonder vreiseleke umstendeghede 'ne spoorweeg aonlègke. Dao waore ouch väöl Indische Hollenders bij. Wie Birma mèt de res vaan zuid-Azië bevrijd woort kaom 't [[nationalisme]] dao op, wat in [[1948]] tot 't erkinne vaan zien oonaofhenkelekheid leide. Es oonaofhenkelek land waor 't weineg stabiel en in [[1962]] greep chef-staaf [[Ne Win]] de mach. Sinsdeen zöchden 't land oonder militair dictatuur. In 'n nui [[constitutie]] in [[1974]] verbood me al ander partije en lufde me de [[trias politica]] officieel op. Ind jaore 1980 maakde 't rezjiem aonstalte um e civiel bestuur in te stèlle; in 1990 woorte verkezinge gehawwe. Wie die gewonne woorte door [[Aung San Suu Kyi]], 'n al te kritische kandidaot veur 't rezjiem, besloot me de verkezinge oongeldeg te verklaore. Dit leide tot internationaol veroontweerdeging en diverse sancties, die evels wieneg effek hadde.

In [[1992]] woort de naom officieel veranderd in ''Myanmar'', ouch in boetelandse communicatie. E groet deil vaan de jaore 1990 en 2000 veranderde wieneg in 't land. Bemerkensweerd waor de verplaotsing vaan de hoofstad nao 't midde vaan 't land. Naypyidaw, de nui hoofstad, waor nog laank neet aof en had zelfs nog geine naom wie 't ind 2005 't bestuurlek centrum vaan Birma woort. Ind [[2007]] kaome oetgebreide proteste op gaank, veur e groet deil voortgetrokke door de boeddhistische geistelekheid in 't land ([[Saffraanrevolutie]]). Nao 't oonderdrökke vaan dees revolutie besloot de junta obbenuits tot hervörminge, boe-oonder 'n nui groondwèt (2008) en verkezinge. In dees beslissing späölde ouch de touwnummenden drök vaan diverse etnische minderhede die ziech gewaopend tege de regering verzatte. Sinds dezen tied woorte diverse democratische hervörminge inderdaod ingeveurd. Nao nog zier umstrejje verkezinge in 2010 besloot de junta ziech in 2011 op te luffe. Nao vrij parlemintsverkezinge in november 2015 kaom de NLD vaan Aung San Suu Kyi aon de mach; zij zelf kós evels geine president weure door de streng eise die de groondwèt stèlt. Häöre partijgenoet Htin Kyaw woort in miert 2016 beëideg tot d'n ierste civiele president sinds 1968. Door de versjèllende hervörminge kaom 't land, jaorelaank eint vaan de otoritairste vaan de wereld, noe bekind te stoon es e "hybride rezjiem".<ref>[http://www.yabiladi.com/img/content/EIU-Democracy-Index-2015.pdf Democracy Index 2015]</ref>

't Beleid vaan Aung en Htin woort evels mèt de jaore umstrejjener. Veural in 't boeteland, boe me zich verzat tege de [[etnische zuvering]] op de [[Rohingya]], e [[Bengaols]] sprekend volk aon de wesgrens vaan 't land. Binnelands bleef de regering evels populair. Bij de verkezinge vaan november 2020 bouwde de partij vaan Aung häör euverweldegende mierderheid nog wijer oet. 't Leger verklaorde dao-op de verkezinge frauduleus en pleegde op 1 fibberwarie 2021 'ne coup.

== Referenties ==
{{referenties}}

{{Azië}}

[[Categorie:Burma| ]]