Hijery ny fangon'i Frantsa

{{vangovango}}

{{Infobox Pays
|nom_local1=République française
|nom_malgache=Repoblika frantsay
|langue1=fr
|de=de%20
|image_drapeau=Flag of France (1958–1976).svg
|lien_drapeau=Sainan'i Frantsa
|image_blason = Armoiries république française.svg
|lien_blason=Faneva an'i Frantsa
|image_carte=EU location FRA.png
|image_carte_2=Outre-mer en sans Terre Adelie.png
|devise=[[Liberté, Égalité, Fraternité]]
|langues=[[fiteny Frantsay|frantsay]]
|capitale=[[Paris]]
|coordonnées_capitale={{coord|48|52|N|2|19.59|E}}
|lien_villes=Tananan'i Frantsa
|titre_plus_grande_ville=Tanàna ngeza indrindra
|plus_grande_ville=Paris
|type_gouvernement=[[Repoblika]]
|titres_dirigeants=[[Filoha ny Repoblika frantsay|filoha]]<br />&nbsp;- [[Praiministra frantsay|Praiministra]]
|noms_dirigeants=[[Emmanuel Macron]] <br>[[Jean Castex]]
|superficie_rang=41
|superficie_totale={{formatnum:675417}}<ref>{{formatnum:543965}} any France metirôpôlitany. manana 42=32 000 {{km2}} koa ny firenena frantsay any Terre Adelie tamin'ny 1959.</ref>
|pourcentage_eau=0,26%
|population_rang=21
|population_rang_ref=<ref>{{Cite web |title=Isa-mponina eo amin'ny CIA world factbook |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html |accessdate=2009-04-25 |archivedate=2011-09-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110927165947/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html }}</ref>
|population_totale={{formatnum:65073482}}<ref name="InseePopulation">Isa hoan'ny repoblika frantsay [http://www.insee.fr/fr/themes/document.asp?ref_id=IP1220&reg_id=0#inter1 INSEE], misy {{formatnum:62448977}} any [[Frantsa metirôpôlitany]].</ref>
|population_année=Janoary
|densité=96,3<ref>isam-ponina/km² any frantsa metirôpôlitany : 114,86</ref>
|pays frontaliers=[[Belzika]], [[Luksamboro]], [[Alemaina]], [[Soisa]], [[Italia]], [[Mônakô]], Espaina, Andôra
|type_formation=''[[Traité de Verdun]]''
|date_formation=843 
|gentilé=Frantsay
|IDH_année=2006
|IDH={{mihakatra}} 0,955
|IDH_catégorie=ambony be
|IDH_rang=faha 11
|monnaie=[[Euro]] sy [[Franc CFP]]<ref>Franc Frantsay taloha ny taona 2002.</ref>{{,}}<ref>[[Franc Pacifìka|Franc CFP]] Mbola miasa any amin'ny zanatany frantsay any Ôseania :<br />
{{formatnum:1000}}&nbsp;<tt>XPF</tt> = 8,38&nbsp;<tt>EUR</tt> exactement, soit 1&nbsp;<tt>EUR</tt> ≈ 119,3317&nbsp;<tt>XPF</tt> environ (source officielle IEOM)</ref>
|code_monnaie=EUR
|fuseau_horaire=+1 ([[Ora tsotra|CET]]) ; 
hora fahavaratra : [[UTC]]+2 ([[CEST]])
|hymne_national=''[[La Marseillaise]]''
|domaine_internet=[[.fr]]<ref>[[.gp]], [[.mq]], [[.gf]], [[.re]], [[.pm]], [[.yt]], [[.tf]], [[.wf]], [[.pf]] et [[.nc]] hoan'ny zanatany </ref>, [[.eu]]<ref> Ampiasain'ny firenena eorôpeanina rehetra koa io domaine io.</ref>
|indicatif_téléphonique=33
}}

I '''Frantsa''' na '''Repoblika Frantsay'''  dia any [[Eorôpa Andrefana]], mpikambana amin' ny [[Vondrona Eorôpeana]]. Manana [[zanatany]] maromaro i Frantsa, ny ngeza indrindra amin' izy ireo dia i [[Guyane Française]]. Atao hoe '''''France''''' na '''''République Française''''' izy amin' ny [[Fiteny frantsay|teny frantsay]]. Ny renivohiny, [[Paris]], dia anisan' ny be mpitsidika indrindra eto an-tany, 45 tapitrisa ny isan' ny mpitsidika mandeha any isan-taona. Manam-belarana mirefy 675 417 km<sup>2</sup> i Frantsa raha heverina koa ny velaran' ny zanataniny. Ny isan' ny mponiny dia 65,1 tapitrisa tamin' ny 1 Janoary 2009<ref>{{fr}} http://www.insee.fr/fr/themes/document.asp?ref_id=IP1220&reg_id=0#inter1</ref>.

Ny [[fiteny frantsay]] no tenim-pirenen' i Frantsa. Ny fiteny hafa tenenina any Frantsa dia miisa dimy ambin' ny folo raha isaina ny fiteny tenenin' ny vahiny<ref>http://www.culture.gouv.fr/culture/dglf/lang-reg/rapport_cerquiglini/langues-france.html#ancre84582</ref>. Any Frantsa no be mpiteny frantsay indrindra ao aorian' i [[Repoblika Demôkratikan' i Kôngô|Repoblika Demokratikan' i Kôngô]].

Ny fivavahana be mpanaraka any [[Frantsa]] dia ny [[katôlisisma]], 51 % hatramin' ny 64 %n' ny [[Frantsay (vahoaka)|Frantsay]] no vita [[Batisa|batemy]]. Fa milaza ho [[Agnôstisisma|agnôstika]] ny 32 % amin' ny Frantsay<ref>{{Cite web |title=kopian'ny arisiva |url=http://www.harrisinteractive.com/news/datatables/FinancialTimes |accessdate=2009-10-17 |archivedate=2009-08-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090802094844/http://www.harrisinteractive.com/news/datatables/FinancialTimes }}</ref>.

Ny endriky ny toekarenan' i Frantsa dia [[Kapitalisma|kapitalista]], fa betsaka ihany ny orinasa tantanan' ny firenena taorian' ny [[Ady Lehibe Faharoa]], mba hamerina ny herin' ny toekareny. Tamin' ny taona 1980 kosa dia nisy fanavaozana be dia be natao mba hivarotana ny orinasam-panjakana amin' ny tsy miankina. Tamin' ny taona 2008 i Frantsa no firenena matanjaka fahadimy eo an-tany, eo aorian' i [[Etazonia]] sy i [[Japana]] sy i [[Repoblika Entim-Bahoakan' i Sina|Sina]] ary i [[Alemaina]]. 

== Tantara ==
{{article détaillé|Tantaran'i Frantsa}}

=== Fiavin' ilay anarana hoe ''Frantsa''===

Ny anarana hoe ''Frantsa'' dia [[fanagasiana]] avy amin' ny [[teny frantsay]] hoe ''France'' izay avy amin' ny teny [[latina]] hoe ''Francia''. Tamin' ny voalohany dia natao hoe ''Francia'' ny faritta avaratra any [[Eorôpa]] misy [[Vahoaka jermanika|mponina jermanika]] mitondra anarana hoe ''[[Franka (vahoaka)|Franka]]''. Fizaran-tany latina tamin' ny taonjato faha-3 i Francia, avy amin' ny [[Fiteny franka|teny franka]] hoe ''franko(n)'' izy io; io anarana io dia anaran' i Flandre Belzianina ankehitriny.

== Jeôgrafia ==

=== Sisintany ===
[[Sary:France cities.png|vignette|Ny tanàn-dehibe ao Frantsa]]
Ny tanim-pirenena frantsay any Eorôpa dia voafaritry ny [[Ranomasimbe Atlantika]] any andrefana, voafaritry Ranomasina Manche (ranomasina manasaraka azy amin' ny [[Angletera]]) sy ny [[Ranomasina Avaratra]] any avaratra, voafaritr' i Belzika, i [[Luxembourg]], i [[Alemaina]], i [[Soisa]] sy i [[Italia]] any atsinanana, ary ny [[Ranomasina Mediteranea]], i [[Andôra]], [[Mônakô]] sy [[Espaina]] any atsimo. 

Ny tany frantsay amin' ny [[Kontinenta|kôntinanta]] dimy hafa dia voafaritr' i [[Brezily]] sy [[Sorinama]] any amin' i [[Goiana Frantsay|Guyane Française]], voafaritr' i [[Kanada]] any [[Saint-Pierre et Miquelon|Saint-Pierre sy Miquelon]] ary voafaritry ny [[Nederlandy|Fanjakan' i Hôlandy]] any amin' ny [[Nosy Saint Martin]], voafaritry ny ranomasina koa ny tany frantsay: ao amin' ny [[Ranomasimbe Pasifika]] ny nosy [[Pôlinezia Frantsay|Pôlinezia]], any amin' ny [[Ranomasimbe Indianina]] i [[Mayotte]] sy i [[La Réunion]], any amin' ny [[Ranomasina Karaiba]] i [[Guadeloupe]] sy i [[Martinique]] sy ny Nosy Saint Martin ary ny Nosy Saint Barthelemy.

Any andrefan' i Eorôpa no misy ny tanin' i Frantsa metrôpôlitana. Manana (zana)tany koa i Frantsa any ivelan' i Eorôpa: any [[Amerika Avaratra]], any [[Antilia]], any [[Amerika Atsimo]], any [[Afrika]] ([[Ranomasimbe Indianina]]) any avaratra sy any atsimon' ny [[Ranomasimbe Pasifika]] sy any [[Antarktika]]. 2 970 km ny halavan' ny sisin-taniny amin' ny firenena valo any Eorôpa: amin' i [[Espaina]] (650 km), amin' i [[Beljika]] (620 km), amin' i [[Soisa]] (572 km), amin' i [[Italia]] (515 km), amin' i [[Alemaina]] (450 km), amin' i [[Luxembourg]] (73 km), amin' i [[Andora]] (57 km) ary amin' i [[Mônakô]] (4,5 km). Any Amerika Atsimo dia mizara sisin-tany amin' i [[Brezily]] (720 km) sy amin' i [[Sorinama]] (520 km) i [[Guyane Française]]. Misy sisin-tany manana halavana 10,2 km (tsy tena hita maso) eo amin' ny nosy Saint Martin manasaraka ny tanin' ny Repoblika Frantsay sy ny tanin' ny [[Nederlandy|Fanjakanan' i Hôlandy]]. Farany, ny Tany Adelia (ao amin' ny TAAF), lazain' i Frantsa fa azy, dia tany be ao amin' ny [[Ranomasimbe Antarktika]] lazain' i Aostralia fa azy.

I Fantsa dia manana velarana 543 965 km<sup>2</sup> (655 688 km<sup>2</sup> miaraka amin' ny zanatany), mivelatra 1 000 km i Frantsa amin' ny teza avaratra-atsimo sy amin' ny teza atsinanana-andrefana. Izy no firenena ngeza indrindra ao aorian' i [[Rosia]] sy i [[Okraina]]; ary izy no firenena ngeza indrindra ao amin' ny [[Vondrona Eorôpeana|Vondrona Eorôpeanina]]. Ny halavan' ny morontsirany dia miirefy 3 427 km. (raha tsy isaina ny morontsirak' i Kôrsa mahatratra 1 000 km).

== Mponina ==

=== Isan' ny mponina ===
[[Sary:Densité départements-France.svg|150px|ankavanana|thumb|ny hakitroky ny mponina isaky ny departemanta frantsay]]
Miisa 65 073 482 ny olona monina any Frantsa tamin' ny 1 Janoary 2009<ref>[http://www.insee.fr/fr/themes/document.asp?ref_id=IP1220&reg_id=0#inter1 INSEE - ''Bilan démographique 2008'']</ref>. 62 448 977 no miaina any amin' ny metrôpôly. Misy fanisam-bahoaka atao isan-taona tamin' ny taona 1801 hatramin' izao, fa tamin' ny fanombohan' ny taona 2004, atao lalandava ny fanisam-bahoaka.[[Sary:France demographie.png|200px|ankavanana|thumb|Ny isan' ny mponin' i Frantsa]]
Anisan' ny ambony indrindra any Eorôpa ny fitombon' ny mponina any Frantsa, ambony noho ny salanisa eorôpeanina ny isan' ny teraka any Frantsa (830 900 ny teraka ary 531 200 ny maty), ary miakatra elanelan' isan' ny mpifindra monina miditra amin' ny mpifindra monina mivoaka (olona 100 000), noho izany dia niakatra 0,61 % ny isan' ny mponina any Frantsa.

=== Fahasalamana ===

== Kolontsaina ==

=== Fiteny ===
{{lahatsoratra antsipirihany|fiteny frantsay}}

Ny [[Fiteny frantsay|fiteny frantsay]] izay fehezin' ny [[Akademia Frantsay]] no be mpiteny indrindra any Frantsa, ary "fitenin' ny Repoblika" hatry ny lalàm-panorenan' ny 25 Jiona 1992<ref>[http://www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT000000723466&dateTexte=&categorieLien=id LOI constitutionnelle n° 92-554 du 25 juin 1992 ajoutant à la Constitution un titre : "Des Communautés européennes et de l'Union européenne" (1)]</ref>. I Frantsa no firenena miteny frantsay faharoa lehibe indrindra aorian' ny [[Repoblika Demôkratikan' i Kôngô]]<ref>[http://archive.wikiwix.com/cache/?url=http://www.populationdata.net/index2.php?option=pays%26pid=176%26nom=republique_democratique_du_congo&title=R%C3%A9publique%20d%C3%A9mocratique%20du%20Congo Repoblika Demokratikan'i Kongo]</ref>, fa voalohany amin' ny lafiny isan' ny mpiteny. Firenena ao amin' ny [[Frankôfônia]] i Frantsa.

Ankoatry ny teny frantsay izay [[Fiteny ôfisialy|ôfisialy]] dia [[fiteny]] miisa 75 no tenenina any Frantsa, miaraka amin' ny fiteny hafa isam-paritra, ny fiteny avy amin' ireo mponina vahiny ary ny fiteny any amin' ny DOM-TOM, araky ny tatitry ny mpahay fiteny [[Bernard Cerquiglini]]<ref>[http://www.culture.gouv.fr/culture/dglf/lang-reg/rapport_cerquiglini/langues-france.html#ancre84582 ''Les langues de la France'']</ref>.

== Jereo koa ==
'''Firenena ao Eorôpa'''

[[Albania]] - [[Alemaina]] -  [[Andôra]] -  [[Aotrisy]] - [[Belzika]] - [[Bielôrosia]] - [[Bolgaria]] - [[Bôsnia-Herzegôvina]] - [[Danemarka]] - [[Espaina]] - [[Estônia]] - [[Fanjakana Mitambatra]] - [[Finlandy]] - [[Frantsa]] - [[Grisia]] (na [[Gresy]]) - [[Hôngria]] (na [[Hongaria]]) - [[Irlanda]] - [[Islandy]] - [[Italia]] - [[Jeôrjia]] - [[Repoblikan' i Kipra|Kipra]] (na [[Repoblikan' i Kipra|Sipra]]) - [[Krôasia]] (na - [[Krôatia]]) - [[Letônia]] - [[Liktenstaina]] - [[Litoania]] - [[Loksemborga]] - [[Masedônia Avaratra]] (na [[Makedônia Avaratra]])- [[Malta]] - [[Môldavia]] - [[Môntenegrô]] - [[Nederlandy]] - [[Nôrvezy]] - [[Okraina]] - [[Pôlônia]] - [[Pôrtogaly]] - [[Tsekia]] - [[Romania]] - [[Rosia]] - [[San-Marîno]] - [[Serbia]] - [[Slôvakia]] - [[Slôvenia]] - [[Soeda]] - [[Soisa]] - [[Tsekia]] - [[Vatikàna|Vatikàna.]]

'''Kôntinenta eto an-tany'''

* [[Afrika]]
* [[Amerika]] ([[Amerika Avaratra]] - [[Amerika Atsimo]])
* [[Azia]]
* [[Eorôpa]]
* [[Ôseania]]
* [[Antarktika]]

== Rohy Ivelany ==

* [http://www.elysee.fr/ang/index.shtm Tanonkala ny elysée] {{Wayback|url=http://www.elysee.fr/ang/index.shtm |date=20050310083618 }}
* [http://www.premier-ministre.gouv.fr/en/ Tanonkala ny praiministra sy ny governemanta] {{Wayback|url=http://www.premier-ministre.gouv.fr/en/ |date=20060615024507 }}
* [http://www.dicovia.com/dico/francais-malgache/lettre-B/0-59 Rakibolana Frantsay-Malagasy] {{Wayback|url=http://www.dicovia.com/dico/francais-malgache/lettre-B/0-59 |date=20120518040714 }}
* [http://www.vifarom.de Virtuelle Fachbibliothek Romanischer Kulturkreis - Vifarom]
* [http://meteo.15.growiktionary.org Weather forecast for France]

{{ref}}

[[Sokajy:Frantsa|*]]
[[Sokajy:Firenena]]
[[Sokajy:Firenenan'i Vondrona Eoropeanina]]