Lihat sumber bagi Larutan

[[Fail:SaltInWaterSolutionLiquid.jpg|thumb|Melarutkan garam ke dalam [[air]]]]Dalam [[kimia]], '''larutan''' adalah [[campuran]] homogen yang terdiri dari dua atau lebih [[bahan]]. Bahan yang jumlahnya lebih sedikit di dalam larutan disebut '''(bahan) terlarut''', sedangkan bahan yang jumlahnya lebih banyak daripada bahan-bahan lain dalam larutan disebut '''pelarut''' atau '''solven'''. Komposisi bahan terlarut dan pelarut dalam larutan dinyatakan dalam ''kepekatan'' larutan, sedangkan proses pencampuran bahan terlarut dan pelarut membentuk larutan disebut ''pelarutan''.{{sfn|Oxtoby|Gillis|Nachtrieb|2001|p=153}}

Contoh larutan yang umum dijumpai adalah [[pepejal]] yang dilarutkan dalam [[cecair]], seperti [[garam]] atau [[gula]] dilarutkan dalam air. Gas juga juga boleh dilarutkan dalam cecair, misalnya [[karbon dioksida]] atau [[oksigen]] dalam air. Selain itu, cecair juga boleh larut dalam cecair lain, sementara gas larut dalam gas lain. Terdapat juga larutan pepejal, misalnya [[aloi]] (campuran logam) dan [[mineral]] tertentu.

== Kepekatan ==
[[Kepekatan]] larutan menyatakan secara kuantitatif komposisi bahan terlarut dan pelarut di dalam larutan. Konsentrasi umumnya dinyatakan dalam perbandingan jumlah bahan terlarut dengan jumlah keseluruhan bahan dalam larutan, atau dalam perbandingan jumlah bahan terlarut dengan jumlah pelarut. Contoh unit kepekatan ialah [[Kemolaran|molar]], [[Kemolalan|molal]], dan [[bahagian per juta]]. Sementara itu, secara kualitatif, kepekatan larutan dapat dinyatakan sebagai ''cair'' (kepekatan rendah) atau ''pekat'' (kepekatan tinggi).{{sfn|Reger|Goode|Ball|2009|pp=468–470}}

== Keterlarutan ==
[[Fail:Na+H2O.svg|thumb|left|200px|Ion natrium terlarut oleh molekul-molekul air]] Molekul komponen-komponen larutan berinteraksi secara langsung dalam keadaan tercampur. Dalam proses pelarutan, tarikan antara zarah komponen tulen terpecah dan digantikan dengan tarikan antara pelarut dengan bahan terlarut. Terutama jika pelarut dan [[bahan]] terlarut mempunyai [[kutub]] yang sama, akan terbentuk suatu struktur bahan pelarut mengelilingi bahan terlarut; hal ini memungkinkan interaksi antara bahan terlarut dan pelarut terus stabil.

Apabila komponen bahan terlarut ditambahkan terus-menerus ke dalam pelarut, pada suatu tahap komponen yang ditambahkan tidak akan dapat larut lagi. Misalnya, jika bahan terlarutnya berupa pepejal dan pelarutnya berupa cecair, pada suatu takat pepejal tersebut tidak dapat larut lagi dan terbentuklah mendapan. Jumlah bahan terlarut dalam larutan tersebut adalah maksimum, dan larutannya disebut sebagai ''larutan tepu''. Titik tercapainya keadaan tepu larutan sangat dipengaruhi oleh berbagai faktor, seperti [[suhu]], [[tekanan]], dan pencemaran. Secara umum, ''kelarutan'' suatu bahan (iaitu jumlah suatu bahan yang dapat terlarut dalam pelarut tertentu) sebanding terhadap suhu. Hal ini berlaku pada bahan pepejal, walaupun terdapat pengecualian. Kelarutan bahan cecair dalam bahan cecair lain secara umum kurang sensitif terhadap suhu daripada kelarutan pepejal atau gas dalam bahan cair. Kelarutan gas dalam air umumnya secara berkadaran songsang terhadap suhu.{{sfn|Reger|Goode|Ball|2009|pp=475–476}}

== Larutan unggul ==
[[Fail:P Benzol+Toluol 3.svg|thumb|Rajah tekanan wap (p, x) pada campuran benzena/toluena pada suhu 20°C]]

Apabila tindak balas antara molekul komponen-komponen larutan sama besar dengan interaksi antara molekul komponen-komponen tersebut pada keadaan tulen, terbentuklah suatu tahap keunggulan yang disebut ''larutan unggul''. Larutan unggul mematuhi [[hukum Raoult]], iaitu bahawa [[tekanan wap]] pelarut (cecair) berkadaran lurus dengan [[pecahan mol]] pelarut dalam larutan. Larutan yang benar-benar unggul tidak wujud secara zahir, namun beberapa larutan memenuhi hukum Raoult sampai had tertentu. Contoh larutan yang dapat dianggap unggul ialah campuran [[benzena]] dan [[toluena]].{{sfn|Castellan|1983|p=307}}

Ciri lain larutan ungguladalah bahawa isi padunya merupakan penjumlahan tepat isi padu komponen-komponennya. Pada larutan tidak unggul, penjumlahan isi padu bahan terlarut tulen dan pelarut tulen tidaklah sama dengan isi padu larutan.

== Sifat koligatif larutan ==
Larutan cecair yang cair menunjukkan sifat-sifat yang bergantung pada kesna kolektif jumlah zarah terlarut, disebut [[sifat koligatif]] (dari perkataan [[Bahasa Latin|Latin]] ''colligare'', "berkumpul bersama"). Sifat koligatif meliputi penurunan [[tekanan wap]], peningkatan [[takat didih]], penurunan [[takat beku]], dan tanda-tanda [[tekanan osmosis]].{{sfn|Reger|Goode|Ball|2009|p=483}}

== Jenis-jenis larutan ==
Larutan boleh dikelaskan sebagai contoh berdasarkan fasa bahan terlarut dan pelarut. Jadual berikut menunjukkan contoh larutan berdasarkan fasa komponen.
{| class="wikitable"
! colspan="2" rowspan="2" |Contoh larutan
! colspan="3" |Bahan terlarut
|-
!Gas
!Cecair
!Pepejal
|-
! rowspan="3" |Pelarut
!Gas
|[[Udara]] ([[oksigen]] dan gas-gas lain dalam [[nitrogen]])
|Wap air di udara ([[kelembapan]])
|[[Bau]] suatu bahan pepejal yang timbul dari larutnya molekul pepejal tersebut di udara
|-
!Cecair
|[[Air]] [[berkarbonat]] ([[karbon dioksida]] dalam air)
|[[Etanol]] dalam air; campuran berbagai [[hidrokarbon]] ([[minyak petrol]])
|[[Sukrosa]] ([[gula]]) dalam air; [[natrium klorida]] ([[garam]] dapur) dalam air; [[amalgam]] [[emas]] dalam [[raksa]]
|-
!Pepejal
|[[Hidrogen]] larut dalam logam, misalnya [[platinum]]
|[[Air]] dalam [[karbon aktif]]; wap air dalam [[kayu]]
|[[Aloi]] logam seperti [[keluli]]
|}
Berdasarkan keupayaannya untuk [[Kekonduksian elektrik|mengalirkan elektrik]], larutan dapat dibezakan sebagai larutan [[elektrolit]] dan larutan bukan elektrolit. Larutan elektrolit mengandungi bahan elektrolit untuk mengalirkan [[elektrik]], sementara larutan bukan elektrolit tidak dapat mengalirkan elektrik.

== Lihat juga ==
* [[Pensolvatan]]
* [[Larutan elektrolit]]
* [[Larutan tak elektrolit]]
* [[Koloid]]
* [[Larutan tampan]]
* [[Sifat koligatif]]
* [[Suspensi]]

== Rujukan ==
{{reflist|2}}
* Oxtoby, D.W., Gillis, H.P., Nachtrieb, N.H. (2001) ''Prinsip-prinsip Kimia Modern''. Edisi ke-4. Jilid 1. Diterjemahkan oleh S.S. Achmadi. Jakarta: Erlangga.
* {{en}} {{GoldBookRef|title=solution|file=S05746}}

=== Bibliografi ===
{{refbegin}}
* {{citation|last=Castellan|first=G. W.|title=Physical Chemistry|year=1983|edition=3|location=Reading, MA|publisher=Addison-Wesley Publishing Company|language=en|isbn=9-780201103854|oclc=9281172}}
* {{citation|title=Chemistry|year=2001|last1=Holman|last2=Stone|first1=J. S.|first2=P.|location=Cheltenham|publisher=Nelson Thornes|language=en|isbn=9-780748762392}}
* {{citation|last=Hobbs|first=P. V.|title=Basic Physical Chemistry for the Atmospheric Sciences|year=2000|publisher=Cambridge University Press|language=en|isbn=9-780521785679}}
* {{citation|title=Prinsip-Prinsip Kimia Modern|year=2001|last1=Oxtoby|last2=Gillis|last3=Nachtrieb|first1=D.W.|first2=H.P.|first3=N.H.|volume=1|edition=4|location=Jakarta|publisher=Erlangga|isbn=3-52729628X|translator-first=S. S.|translator-last=Achmadi}}
* {{citation|title=Chemistry: Principles and Practice|year=2009|last1=Reger|last2=Goode|last3=Ball|first1=D. L.|first2=S. R.|first3=D. W.|publisher=Cengage Learning|language=en|isbn=9-780534420123}}
{{refend}}{{Authority control}}

[[Kategori:Kimia]]
[[Kategori:Kimia fizik]]