Brontekst bekijken van Chocolade

{{Infobox voedingsmiddel
| naam            = 
| afbeelding      = Chocolate.jpg
| onderschrift    = 
| altnaam         = 
| land            = 
| streek          = 
| bedenker        = 
| hoofdingrediënt = [[Sacharose|suiker]], [[cacaoboter]] en [[cacaopoeder|cacao]]
| variaties       = [[pure chocolade]], [[melkchocolade]], [[witte chocolade]], [[roze chocolade]]
| temperatuur     = 
| gang            = 
| type            = 
| gegetenmet      = 
| energie         = 
| overig          = 
| extra portaal   = 
}}
[[Bestand:Kakaofrucht mit Kakaobohnen.jpg|miniatuur|Verse cacaovrucht met cacaobonen]]
'''Chocolade''' (ook wel: ''chocola'') is een lekkernij gemaakt van [[Tafelsuiker|suiker]] met [[cacaoboter]] en [[cacaomassa]], dat wordt gewonnen uit [[cacaoboon|cacaobonen]], de pit van de vrucht van de [[cacaoboom]] (''Theobroma cacao'').

Chocolade is in de hele wereld geliefd. In [[België (hoofdbetekenis)|België]] en [[Nederland (hoofdbetekenis)|Nederland]] is chocolade te koop als repen en plakken (ook met hazelnoten erin), als [[chocoladeletter]] en als hol of massief chocoladefiguur. Chocolade wordt ook verwerkt in producten als [[praline]]s (bonbons), [[koekje]]s en [[ijsje]]s. Chocolade is eveneens een ingrediënt van veel soorten [[snoepgoed]].

Chocolade is afhankelijk van de samenstelling verkrijgbaar als ''[[pure chocolade]]'', ''[[melkchocolade]]'', ''[[witte chocolade]]''. Sinds 2018 is er ook ''ruby'' of ''[[roze chocolade]]'' in de handel, waarvan de roze kleur geen resultaat is van kleurstoffen. Er bestaan daarnaast kleurvarianten die wel met kleurstoffen worden gevormd. Vooral witte chocolade kan zo een andere kleur krijgen.<ref>{{Citeer web |url=https://www.baktotaal.nl/baktips/chocolade-kleuren |titel=Chocolade kleuren}}</ref>

== Geschiedenis ==
[[Bestand:Ans 21 06 2.jpg|miniatuur|Twee chocola drinkende [[Mixteken|Mixteekse]] koningen uit de ''[[Codex Zouche-Nuttall]]'']]
De [[Azteken]] verbonden cacao met [[Xochiquetzal]], de godin van de vruchtbaarheid. Zij dronken een cacaodrank, [[xocoatl]], vaak op smaak gebracht met [[vanille (aroma)|vanille]], [[chilipeper]] en [[piment]]. De drank zou vermoeidheid tegengaan, een resultaat van de [[cafeïne]] die een bestanddeel van de cacao is. De Azteken konden niet zelf cacao verbouwen, omdat hun thuisland in de Mexicaanse bergen daarvoor ongeschikt was. Cacao was een luxeproduct dat werd ingevoerd en onderworpen volkeren moesten cacao leveren als deel van hun belasting. Een Spaanse jezuïtische missionaris, [[Jose de Acosta]], die aan het eind van de [[16e eeuw]] in Peru en Mexico woonde, schreef al over dat effect. De drank werd onder andere gebruikt aan het hof van keizer [[Motecuhzoma II|Montezuma]].

In de [[Portugal|Portugese]] kolonies in het huidige [[Brazilië]] behoorde cacao tot de medicinale tradities van onder meer de [[Tupi (volk)|Tupi]] en de [[Guaraní (volk)|Guaraní]]. Rond 1580 stelden [[Jezuïeten]] een lijst op van 230 inheemse geneesmiddelen uit [[Chili]], [[Paraguay]] en Brazilië. Aan cacao kenden ze genezende effecten toe die echter meer verband hielden met chronische aandoeningen van de kolonisten dan met ziekten van de oorspronkelijke bewoners. Vanaf het midden van de 17de eeuw oogstten ze systematisch cacao in de missies langsheen de [[Amazone (rivier)|Amazone]], en kort daarna werden in de zuidelijker gelegen regio [[Bahia (staat)|Bahia]] de eerste plantages aangelegd. Grootschalige commerciële exploitatie vond echter pas plaats vanaf 1746, en in 1755 richtte de Portugese eerste minister [[Sebastião de Melo|Pombal]] de handelsmaatschappij ''Companhia do Grão - Pará e Maranhão'' op.<ref name="walker">Timothy Walker, "Cure or Confection? Chocolate in the Portuguese Royal Court and Colonial Hospitals, 1580–1830," hoofdstuk 41 in Louis Evan Grivetti en Howard-Yana Shapiro (samenstellers), "Chocolate: History, Culture, and Heritage," John Wiley & Sons 2009.</ref>

In 1585 werd cacao voor het eerst op commerciële schaal van [[Veracruz (stad)|Veracruz]] naar [[Sevilla (stad)|Sevilla]] vervoerd. Cacao werd toen alleen ''gedronken'', waarbij de Europeanen er suiker aan toevoegden en de chilipeper weglieten. In 1615 werd de cacaodrank bij officiële audiënties bij de Franse koning ingevoerd, totdat het gebruik door bezuinigingen weer werd afgeschaft. Van kardinaal-aartsbisschop [[Alphonse-Louis du Plessis de Richelieu|Richelieu]], broer van [[Kardinaal Richelieu|kardinaal-hertog Richelieu]], werd ook beweerd dat hij het drinken van chocolade in Frankrijk invoerde. In de [[17e eeuw]] was cacao een luxeproduct dat vooral gebruikt werd door de [[adel (klasse)|adel]].

De Spanjaarden die in Amerika woonden ontdekten dat ze lekkere chocoladekoekjes konden bakken door suiker aan de cacaopasta toe te voegen. Ze konden de bereidingswijze van deze chocolade bijna een eeuw lang geheimhouden.

De eerste chocoladefabriek verrees in 1728 in [[Engeland]]. In 1760 kwamen er fabrieken in [[Duitsland]] en [[Frankrijk]]. Eind [[18e eeuw]] begon chocolade in prijs te dalen, zodat ook gewone mensen het konden betalen. In 1819 werd voor het eerst [[Zwitserse chocolade]] gefabriceerd. In 1813 begon [[Blooker (fabriek)|Blooker]] met de productie van cacao en chocolade in Nederland.

Een gewone mengeling van gemalen cacaobonen en suiker volstaat niet om de bekende chocoladereep te maken; er moet vet worden toegevoegd om de chocolade te laten smelten in de mond. In 1828 slaagde [[Van Houten (chocoladefabriek)|Casparus van Houten sr.]] erin het vet uit cacaobonen te persen. Dit had een dubbel voordeel: het vet, [[cacaoboter]] genaamd, kon gebruikt worden om vaste repen te maken, terwijl de overgebleven cacaobonen met lager vetgehalte geschikt waren voor een drinkbare chocola die uiteindelijk beter in de smaak viel omdat hij minder rijk was dan het aanvankelijke, vettere mengsel.<ref name="beckett">S.T. Beckett, "Traditional Chocolate Making," hoofdstuk 1 in S.T. Beckett (red.), "Industrial Chocolate Making and Use," Blackwell Publishing, 4de uitgave 2009.</ref> Deze techniek kreeg wereldwijd navolging.

Het proces van Van Houten was gebaseerd op een handpers. De eerste industriële productie van chocoladerepen, met behulp van stoomkracht, werd in 1847 opgestart in [[Bristol (Verenigd Koninkrijk)|Bristol]] door de [[Verenigd Koninkrijk|Britse]] [[Quakers|Quaker]] [[Joseph Fry]].<ref name="beckett"/> De Quaker-families Fry, Cadbury en Rowntree waren twee eeuwen in de chocolade-industrie actief.

Melkchocolade in reepvorm dateert uit 1875. De Zwitser Daniel Peter uit [[Vevey (stad)|Vevey]] gebruikte goedkope waterkracht voor het energie-intensieve proces om het vochtgehalte van het melk-chocolademengsel te verlagen. Chocolade met een watergehalte boven 2% bewaart niet lang genoeg en heeft een povere textuur.<ref name="beckett"/>

In de cacao-industrie, met name die in West-Afrika, komt in de eenentwintigste eeuw nog [[Slavernij|slavenarbeid]] voor. Vooral kleine cacaoboeren maken hiervan gebruik om goedkoop te kunnen produceren en zo de concurrentie aan te kunnen gaan met de grotere plantages.<ref>[https://web.archive.org/web/20070210172258/http://www.sustainabletimes.ca/articles/chocolate.htm Bittersweet Chocolate] geraadpleegd op 2006-06-27</ref> Volgens een schatting uit 2003 werd door minstens 90% van de cacaoboeren in [[Ivoorkust]] een vorm van slavenarbeid toegepast.<ref>[https://web.archive.org/web/20080506215810/http://www.sustainabletimes.ca/articles/chocolate.htm Truevision TV Slavery - a global investigation] geraadpleegd op 2009-08-01</ref> Dit is onderwerp van veel controverse. Een aantal chocoladefabrikanten, waaronder [[Tony's Chocolonely]] vanaf 2005, heeft zich toegelegd op het produceren van chocolade die vrij is van slavenarbeid. Rond 2020 concludeerde het bedrijf echter dat er nog steeds sprake was van in elk geval illegale kinderarbeid, ook in hun eigen productieketen.<ref>{{Citeer web |url=https://tonyschocolonely.com/nl/nl/waarom-we-nog-steeds-niet-zeggen-dat-we-100-procent-slaafvrij-zijn |titel=Why we still won't say we're 100% slave free |bezochtdatum=2024-07-19 |werk=Tony's Chocolonely |taal=nl}}</ref>

[[Bestand:Cocoa Pods.JPG|miniatuur|Een cacaoboom]]

== Productie en bereiding ==
[[Bestand:Fabricatie van chocolade Weeknummer 46-04 - Open Beelden - 14285.ogv|miniatuur|right| Bioscoopjournaal uit 1946 over de fabricage van chocolade]]
[[Bestand:Zoetwarenbeurs in Utrecht Weeknummer, 80-15 - Open Beelden - 13362.ogv|miniatuur|start=1:59|thumbtime=2:24|Machinale productie van chocolade]]
Chocolade doorloopt een traject van fijnwalsen (om de deeltjes in de chocolade zo fijn mogelijk te maken), opwarmen, [[concheren]] (het urenlang omroeren van de hete chocolade) en temperen (een zeer langzame temperatuursdaling). Door deze bewerking zorgt de fabrikant of [[chocolatier]] ervoor dat het [[smeltpunt]] van chocolade iets lager ligt dan de lichaamstemperatuur, waardoor het in de mond smelt en op die manier een meer uitgesproken smaak krijgt.

=== Productie van cacaoboter ===
Na een reinigingsproces worden de cacaobonen geroosterd om bepaalde onaangename smaken te verwijderen en andere tot hun recht te doen komen ([[maillardreactie]]). Traditioneel worden de bonen eerst geroosterd en daarna gepeld, omdat het roosteren de schil losmaakt; daarbij blijft echter een deel van de cacaoboter aan de schil hangen, en bovendien is dit proces energie-intensief. Moderne producenten verwijderen de schil na een korte behandeling met intensieve hitte ([[infrarood]] of verzadigde [[stoom]]) die de schil 'opblaast', zodat daarna de gepelde bonen afzonderlijk kunnen worden geroosterd. De geroosterde bonen worden vervolgens geperst. Uit de pers komt cacaoboter; de overgebleven perskoek wordt gemalen en verwerkt tot cacaopoeder.<ref name="beckett2">Hoofdstuk 3 "Cocoa Bean Processing" in Stephen T. Beckett, "The Science of Chocolate," Royal Society of Chemistry 2000.</ref>

=== Mengen ===
Eerst worden de ingrediënten gemengd: cacaoboter, melkpoeder, melk, cacaomassa, suiker en [[smaakstof]]fen zoals [[vanille (aroma)|vanille]]. De hoeveelheid van de toegevoegde stoffen hangt af van de soort chocolade die men wil bereiden. Zo wordt voor [[witte chocolade]] geen cacaomassa gebruikt en voor donkere (zwarte, pure) chocolade geen melkpoeder. Het mengen zelf gebeurt doorgaans in de ''melangeur'', een cilinder met ruwe wanden waarin twee molenstenen ronddraaien. Het resultaat is een viskeuze chocolademassa.

=== Walsen / malen (verfijnen) ===
In de volgende stap wordt de brij door een serie rollers of walsen geleid, waardoor de toekomstige chocolade verfijnd wordt en een betere textuur krijgt. In de praktijk gebeurt dat met een ''vijfwals'', een machine met vijf rollen. Daardoor kunnen agglomeraten ontstaan, die later verwijderd moeten worden. Met een mes wordt de massa van de laatste rol geschraapt en getransporteerd naar een volgende fase in de productie. Andere apparaten die voor het verfijnen gebruikt worden zijn de ''slagmolen'', een trommel met een oneffen binnenvlak waarover messen schrapen, of de ''kogelmolen'', waar stalen kogels in een cilinder in beweging worden gebracht die de massa malen. Na dit proces varieert de grootte van de chocoladedeeltjes van 20 tot 40 [[µm]]; dat varieert per producent en per toepassing. Het vetpercentage van de massa is nu ongeveer 25%.

=== Concheren ===
[[Bestand:Chocolate02.png|miniatuur|Een chocoladereep in gesmolten chocola]]
Na het walsen is de massa nog te droog en heeft nog niet de juiste smaak. De chocolademassa moet eerst ''rijpen'' op een temperatuur van 45 tot 50&nbsp;°C gedurende 24 uur. Daarna wordt de gerijpte massa gedurende 6 tot 12 uur verwarmd op 80&nbsp;°C. Een deel van de vluchtige zuren verdwijnt en de vochtigheidsgraad wordt lager. Dat is gunstig voor de houdbaarheid en de viscositeit. De vetverdeling wordt uniform: elk cacaopartikeltje wordt met een laagje vet bedekt. Dat is noodzakelijk om de chocolade met zo weinig mogelijk vet toch de gewenste vloei-eigenschappen te geven. Deze vetfase brengt ook een verhoging van de homogeniteit met zich mee omdat tevens de agglomeraten die tijdens het walsen werden gevormd, verbroken worden.

Dan wordt het restant van de cacaoboter toegevoegd, zodat de chocolademassa beter vloeibaar wordt, en [[lecithine]] waardoor de massa homogener wordt en minder viskeus.

Dit proces kon vroeger gemakkelijk 72 uur duren, maar nu is het tot 12 uur of minder gereduceerd. Het concheren bepaalt voor een groot deel de smaak van het eindresultaat: de chocolade. Daarom verzwijgen chocoladefabrikanten hun specifieke concheercondities.

=== Tempereren ===
De laatste stap is het '[[Tableren|tempereren]]' om de massa te laten kristalliseren. De gesmolten chocoladebrij wordt in tien minuten afgekoeld van 50&nbsp;°C tot 18&nbsp;°C, waarna de temperatuur weer omhoog gaat tot ongeveer 30&nbsp;°C. De exacte waarden kunnen naar de samenstelling variëren. Daarna heeft de chocolademassa een vaste homogene structuur met goede smelteigenschappen en een mooie glans.

Het tempereren kan een heel stuk eenvoudiger door 0,1 procent fosfolipiden toe te voegen. Door dan op te warmen tot 80 °C en snel af te koelen tot 23 °C ontstaan door de toevoeging gemakkelijk kristallen van de juiste vorm.<ref>{{Citeer web|url=https://www.nrc.nl/nieuws/2021/09/02/goede-chocolade-maken-zonder-een-heleboel-gedoe-a4056871#:~:text=Twee%20vetachtige%20moleculen%20maken%20chocolade%20makkelijker%20te%20bewerken.,Hun%20onderzoek%20verscheen%20deze%20week%20in%20Nature%20Communications.|titel=Goede chocolade maken zonder een heleboel gedoe|bezochtdatum=5-9-2021|auteur=Renee Moezelaar|datum=2021-09-05|uitgever=NRC|taal=nl}}</ref> Fosfolipiden komen van nature al voor in cacaoboter en dus is de geringe toevoeging niet van invloed op de smaak van de chocolade.

=== Afwerking ===
De chocolade wordt op een temperatuur van 30 tot 32&nbsp;°C gehouden en in verwarmde vormen gebracht, die worden geschud om de aanwezige lucht te verwijderen waarna ze een koelingproces ondergaan om de uiteindelijke vorm te verkrijgen. Nu kan de kwaliteit van de chocolade gemeten worden, en daarna kan hij verpakt worden.

Tegenwoordig kan het proces van mengen, verfijnen, concheren en harden in één machine uitgevoerd worden, de ''totaalmachine''.

=== Regelgeving ===
==== Europese regelgeving ====
De Europese richtlijn 2000/36/EC bepaalt hoe bij consumptieproducten binnen de Europese Unie de woorden "cacao" en "chocolade" mogen worden gebruikt.<ref>{{CELEX|32000L0036|tekst=Richtlijn 2000/36/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 juni 2000 inzake cacao- en chocoladeproducten voor menselijke consumptie}}</ref> De richtlijn bepaalt onder welke definities bepaalde namen mogen worden gebruikt. Daarnaast bepaalt de richtlijn ook dat er behalve cacaoboter tot hoogstens 5% andere plantaardige vetten mag worden toegevoegd aan chocolade en de voorwaarden daarover. Het gaat dan over vetten zoals [[palmolie]], [[shorea robusta]], [[Karitéboter|karité]], en [[Mango (soort)|mangopit]]. [[Kokosvet]] mag gebruikt worden in chocolade bestemd voor ijsbereiding. Er moet dan op de verpakking vermeld staan: "bevat naast cacaoboter ook andere plantaardige vetten."

==== Nederlandse regelgeving ====
Volgens de Nederlandse [[Warenwet]] zijn de naamgevingen ''cacao'' en ''chocolade'' gebonden aan het ''Besluit van 2 november 2001, houdende het Warenwetbesluit Cacao en chocolade'', zoals gepubliceerd in het Staatsblad Nr. 542 van 15 november 2001.<ref>[https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stb-2001-542.html] ''Besluit van 2 november 2001, houdende het Warenwetbesluit Cacao en chocolade'', Staatsblad van Jaargang 2001, Nr. 542, gepubliceerd op 15 november 2001.</ref> Hierin staan onder meer in vervat de begrippen: ''[[melkchocolade]]'', ''[[pure chocolade]]'' en ''[[witte chocolade]]''.

In 2024 geldt dat de aanduiding ''chocolade'' volgens de Warenwet uitsluitend gebruikt mag worden als de chocolade ten minste 35% droge cacaobestanddelen bevat, inclusief ten minste 18% cacaoboter en ten minste 14% vetvrije droge cacaobestanddelen.<ref>[https://wetten.overheid.nl/jci1.3:c:BWBR0012958&paragraaf=3&artikel=11&z=2014-12-13&g=2014-12-13 Artikel 11 Warenwetbesluit Cacao en chocolade]</ref> De aanduiding ''melkchocolade'' wil zeggen dat het product ten minste 25% droge cacaobestanddelen bevat. Daarnaast bevat chocolade veel suiker - soms tot 50% in geval van melkchocolade - en vaak ook een emulgator, zoals [[lecithine]] uit bijvoorbeeld soja.

== Consumptie van chocolade ==
De chocolade-industrie groeit geleidelijk en de consumptiecijfers voor 5 van de 7 continenten bedragen in 2014 $&nbsp;50 miljard per jaar.<ref>{{Citeer web |url=http://www.chocolatesource.com/history/index.asp |title=About Chocolate- History |accessdate=5 mei 2012 |publisher=Chocolatesource.com |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140804024324/http://www.chocolatesource.com/history/index.asp |archivedate=4 augustus 2014 |deadurl=yes}}, Internet Archive</ref> In [[Europa (werelddeel)|Europa]] wonen veruit de meeste consumenten van chocolade en andere cacaoproducten met 45% van de wereldomzet. Het land waar in 2017 de meeste chocolade werd gegeten was [[Zwitserland]] met 8,8&nbsp;kg per persoon per jaar. Daarna volgden [[Oostenrijk]] met 9,5 en [[Duitsland]] met 8,7&nbsp;kg.<ref name=":1">{{Citeer web |url=https://www.statista.com/statistics/819288/worldwide-chocolate-consumption-by-country/ |titel=Leading chocolate consuming countries worldwide 2017 |bezochtdatum=2023-02-23 |werk=Statista |taal=en |archiefurl=https://web.archive.org/web/20230223150550/https://www.statista.com/statistics/819288/worldwide-chocolate-consumption-by-country/ |archiefdatum=2023-02-23}}</ref> In hetzelfde jaar lag in België de jaarlijkse consumptie van chocolade op 5,6&nbsp;kg, In Nederland op 5,1&nbsp;kg.<ref name=":1" />

=== Toepassingen ===
Chocolade wordt als lekkernij en tussendoortje gegeten, maar kent ook vele toepassingen in gebak, desserts en koekjes. Het kan in gesmolten vorm gebruikt worden in [[chocolademelk]] of in andere dranken, of in [[chocoladefondue]]. Het wordt ook gebruikt in de keuken, bijvoorbeeld in stoofschotels met rundvlees. 

=== Lijst van toepassingen ===
* [[arretjescake]], een koude cake met cacao, meelkoekjes, suiker, eieren en roomboter als ingrediënten
* [[brownie (gerecht)|brownie]], een chocoladegebakje
* chocolade[[kruidnoten]] [[kruidnoten]] met een laagje chocolade er omheen, in de smaken wit, melk en puur.
* chocoladebolletjes in Bolino-vla, bijvoorbeeld in de smaak [[bananenvla|banaan]]
* chocoladefiguren, chocoladeproducten in een speciale vorm, zoals een [[Sinterklaas]], een [[Zwarte Piet]] of een [[paashaas]]. Deze chocoladefiguren zijn vooral te verkrijgen rond feestdagen en andere evenementen.
* [[chocoladefontein]], een machine waarin gesmolten chocolade circuleert
* [[chocoladeletter]]s, die met het [[sinterklaasfeest]] worden gegeven. Vaak geeft men de voorletter van de persoon, of de S van Sint.
* [[chocolademousse]]
* [[chocolademunten]] en [[chocoladesigaret]]ten
* chocolademuizen en chocoladekikkers. Dit is eigenlijk gewoon een soort suikergoed met een laagje chocola eromheen. Het zit verpakt in een aluminiumfolie, en wordt ook verkocht rond Sinterklaas.
* [[chocoladepasta]], dit is ook een bekend product dat over het algemeen alleen maar chocolade bevat. Chocoladepasta wordt op de boterham gesmeerd. Er zijn verschillende soorten pastas: duo, puur, melkchocolade of biologische pasta.
* [[chocoladepudding]]
* [[chocoladesaus]], dat vaak op verschillende desserts, zoals roomijs en pannenkoeken kan worden gebruikt
* [[chocoladetaart]] en chocoladecake, taart waarin chocolade in het gebak is verwerkt, of die is gemaakt met chocolademousse.
* [[chocoladetruffel]]s
* [[couverture]], in een samenstelling voor het bedekken van koekjes.
* [[hagelslag]] en [[chocoladevlokken|vlokken]] als broodbeleg. Hagelslag bevat minder cacaoboter en is daarom vrij goedkoop. Het smelt hierdoor ook minder goed in de mond.
* [[koetjesreep]], al is deze officieel niet van chocolade, maar gaat het om een [[cacaofantasie]].
* [[chocozoen]]en, bestaande uit licht gezoet eiwitschuim op een wafel, afgedekt met chocolade.
* [[paasei]]tjes, deze eet men rond de [[Pasen|paastijd]].
* [[rumbonen]] 
* ''SinasSnippers''. Dit zoetwaren van geconfijte sinaasappel voorzien  van een laagje pure chocolade.

In [[november 2002]] ontstond er ophef over de ''chocoladesigaretten'' die volgens het [[Europees Parlement]] zouden aanzetten tot tabaksverslaving op latere leeftijd en daarom zouden moeten worden verboden.<ref>[https://www.rtl.nl/(/actueel/rtlnieuws/buitenland/)/components/actueel/rtlnieuws/2002/11_november/21/buitenland/Choco_verbod.xml Europa doet chocoladesigaret in de ban], nieuwsbericht op RTL Nieuws, 11 november 2002</ref> De toenmalige Nederlandse [[Ministerie van Buitenlandse Zaken (Nederland)|minister van Buitenlandse Zaken]] [[Ben Bot]] gaf onder andere dit als voorbeeld van wat hij overdreven regelzucht van de [[Europese Unie]] noemde en wat hij graag teruggedraaid zou zien.<ref>[https://www.europa-nu.nl/id/vh5ncrr5azhk/nieuws/bot_wil_sterke_rol_politiek_in?ctx=vg09llzsaexi&tab=2 Bot wil sterke rol politiek in besluitvorming]. [https://web.archive.org/web/20230612143930/https://www.europa-nu.nl/id/vh5ncrr5azhk/nieuws/bot_wil_sterke_rol_politiek_in?ctx=vg09llzsaexi&tab=2 Gearchiveerd] op 12 juni 2023.</ref>

=== Chocolade en wijn ===
Chocola liet zich in de klassieke [[gastronomie]] niet gemakkelijk door [[wijn]] begeleiden. Uitzonderingen hierop waren bijvoorbeeld [[Banyuls (wijn)|Banyuls]] en [[IJswijn|ijswijn]]. Het waren vooral de bitters vanuit de cacaoboon die niet goed samengingen met vooral drogere wijn. Chocolade is doorgaans ook nog eens gezoet, waardoor zij qua smaakbeleving sterker gaat contrasteren met wijn. De Ghanese cacaoboon bevat minder van deze bitters. Vooral chocolade hiervan geproduceerd, zou nu ook met andere wijntypen gecombineerd kunnen worden.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=dRPcIUDdSG0 Filmpje over chocolade met wijn.] [https://web.archive.org/web/20220407071028/https://www.youtube.com/watch?v=dRPcIUDdSG0 Gearchiveerd] op 7 april 2022.</ref>

== Invloed op mensen ==
=== Smaak en effecten ===
[[Bestand:(4-5) Waarom is chocolade volgens de wetenschap het allerlekkerste wat er is-.webm|thumb|Waarom is chocolade volgens de wetenschap het allerlekkerste wat er is? - [[Universiteit van Nederland]]]]
Velen vinden chocolade lekker smaken. De prettige ervaring bij het eten van chocolade komt doordat het [[smeltpunt]] van de cacaoboter (een belangrijk bestanddeel van chocolade) iets lager ligt dan de lichaamstemperatuur, waardoor het in de mond smelt.

Chocolade is een voedingsmiddel dat beperkte hoeveelheden [[theobromine]], [[cafeïne]] en [[tryptofaan]] bevat, stoffen die een effect op de hersenen kunnen hebben. Onderzoek naar de populariteit van melkchocolade, pure chocolade, witte chocolade en cacaopoeder wees eerder uit dat melkchocolade het populairste type chocola is. Op basis van de vermeende verslavende werking van cacao zou er echter verwacht moeten worden dat pure chocola het populairst is, omdat zich daarin een hogere concentratie cacao bevindt.<ref name="Michener">''Pharmacological versus sensory factors in the satiation of chocolate craving'' door W. Michener en P. Rozin, in "Physiology & Behavior" deel 56 (1994), 419–422</ref> Het hoogst bereikbare percentage cacao in een plak of reep chocolade is 99%. <br />
Een overzichtsartikel over de invloed van de effecten van chocolade is in mei 2000 gepubliceerd door onderzoekers van de universiteit van [[Bristol (stad)|Bristol]] in het wetenschappelijke tijdschrift [[Pharmacology, Biochemistry and Behaviour]].

=== Invloed op de hersenen ===
Chocolade is een product dat diverse stoffen bevat die een bewezen effect op de hersenen hebben zoals de [[neurotransmitter]]s [[Fenylethylamine|β-fenylethylamine]], [[dopamine]], [[serotonine]] en [[endorfine]]<ref name="neurotransmitters">''Review: Mood state effects of chocolate'' door Gordon Parker, Isabella Parker en Heather Brotchie, in "Journal of Affective Disorders" deel 92 (2006), 149–159</ref>, de stoffen [[cafeïne]], [[theobromine]] en [[anandamide]], een stof die verwant is aan [[Tetrahydrocannabinol|THC]] (de werkzame component van [[Marihuana|cannabis]]). Vanwege de aanwezigheid van deze stoffen is het populaire misverstand ontstaan dat chocolade een stimulerend effect op de hersenen zou hebben en bovendien verslavend zou zijn. Dit is echter niet het geval, omdat de genoemde stoffen in een dusdanig kleine concentratie voorkomen in chocolade, dat een gemiddeld mens vele tientallen kilo's pure chocolade zou moeten eten om ook maar het geringste effect te ervaren.

=== Gezondheid ===
De ''Zutphen Ouderen Studie'' heeft vanaf 1960 onderzoek gedaan naar de effecten van chocolade op de gezondheid. In 1985 heeft zij haar onderzoek verder uitgebreid. Hieruit zijn twee aparte [[Onderzoek|analyses]] tevoorschijn gekomen die op 27 februari 2006 zijn gepubliceerd in het [[Verenigde Staten|Amerikaanse]] medisch-[[wetenschap]]pelijke tijdschrift Archives of Internal Medicine.

Het was reeds bekend geworden dat chocolade gunstig uitwerkt op de [[bloeddruk]] en de [[bloedvat]]en dankzij de [[antioxidant]]en ([[flavonoïde]]n) in [[Cacaoboon|cacao]]. Men ging daarom na of er ook een gunstige uitwerking zou zijn ten aanzien van het overlijden aan [[hart- en vaatziekten]], en dat blijkt inderdaad het geval te zijn. Hiervoor is nodig dat men per dag 4 [[gram (eenheid)|gram]] cacao binnenkrijgt. Dit kan worden verkregen door dagelijks 11&nbsp;gram pure of 16&nbsp;gram melkchocolade te nuttigen.<ref>{{Citeer web |url=https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/chocolade.aspx |titel=Chocolade |datumbezocht=2024-09-14 |werk=[https://www.voedingscentrum.nl/ Voedingscentrum] |archiefurl=https://web.archive.org/web/20230426095237/https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/chocolade.aspx |archiefdatum=2023-04-26 |dodeurl=nee}}</ref> Daar staat tegenover dat chocolade veel verzadigd vet bevat, dat ongezond is.<ref>{{Citeer web |url=https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/is-pure-chocolade-gezond-.aspx |titel=Is pure chocolade gezond? |datumbezocht=2024-09-14 |werk=Voedingscentrum}}</ref> Hoe hoger het cacaogehalte hoe gunstiger de verhouding tussen het gunstige en ongunstige effect van chocolade (bij de genoemde kleine hoeveelheid per dag).

Ook zit er in chocolade een kleine hoeveelheid aan giftige stoffen. Het menselijk lichaam is echter voldoende in staat deze giftige stoffen zonder nadelige gevolgen te verwerken.

Verder kan het eten van melkchocolade [[gebit]]bedervend zijn wanneer men onvoldoende de tanden poetst. De chocolade kan zelf niet gaatjes veroorzaken, maar wel verergeren, net zoals bij andere voedingsmiddelen.

Er is ook suikervrije chocolade op de markt. In plaats van suiker wordt dan een andere [[zoetstof]] gebruikt.

=== Het bloeddrukverlagend effect ===
Bij de consumptie van cacao wordt een bloeddrukverlagend effect waargenomen. Chocolade die cacao bevat kan in geringe mate de bloeddruk verlagen.

Volgens een Amerikaans onderzoek dat werd uitgevoerd 1996 tot 2000 onder 2291 zwangere vrouwen, leidt consumptie van pure chocolade tot een vermindering van het risico op [[pre-eclampsie]]. Het aantal vrouwen met relevante symptomen was er omgekeerd evenredig afhankelijk van het niveau van [[theobromine]] in het serum.<ref>Informationskreis Mundhygiene und Ernährungsverhalten, Pressedienst Nr. 06, Juni 2008</ref><ref name="epidom">E. W. Triche, L. M. Grosso, K. Belanger, A. S. Darefsky, N. L. Benowitz, M. B. Bracken: [https://journals.lww.com/epidem/pages/articleviewer.aspx?year=2008&issue=05000&article=00019&type=abstract ''Chocolate Consumption in Pregnancy and Reduced Likelihood of Preeclampsia.''] Epidemiology, Mai 2008, Vol. 19, Iss. 3, S.&nbsp;459–464; {{DOI|10.1097/EDE.0b013e31816a1d17}}</ref>
[[Bestand:Heidelberger Studentenkuss.JPG|miniatuur|Chocolade als teken van liefde]]

=== Als afrodisiacum ===
Chocolade heeft de reputatie een [[Afrodisiaca|afrodisiacum]] te zijn. De [[Azteken]] geloofden destijds al in de kracht hiervan. Het waren de [[Spanjaarden]] die dit geloof meenamen naar Europa.
Er bestaat vermoeden dat de stof [[fenylethylamine]] in de chocolade hieraan ten grondslag ligt, daar deze ook door de mens wordt aangemaakt wanneer emotioneel [[genot]] wordt ervaren. Mogelijk kan ook de aanwezige [[cafeïne]] als [[Stimulus|stimulatiemiddel]] hieraan bijdragen.

Het weggeven van chocoladeproducten wordt vaak als geschenk van [[liefde]] gezien. Wellicht vanwege smaakassociaties en uiterlijke onweerstaanbaarheid die [[praline]]s en andere chocoladegerechten hebben op veel mensen.

== Invloed op dieren ==
Chocolade kan voor honden en paarden dodelijk zijn, omdat hun [[stofwisseling|metabolisme]] [[theobromine]] niet kan omzetten. Als honden chocolade eten, blijft de theobromine 20 uur in het bloed circuleren. Het kan epileptische aanvallen, hartinfarcten, interne bloedingen, en ten slotte de dood veroorzaken. Milde verschijnselen zijn: rillen, krampen, verhoogde hartslag, braken en diarree. Als een hond chocolade eet, breng hem dan naar de dierenarts, die de hond kan laten braken.<ref>{{Citeer web |url=https://www.antigifcentrum.be/voeding/vergiftiging-door-chocolade-bij-honden |titel=Vergiftiging door chocolade bij honden |achternaam=intracto |bezochtdatum=2024-07-19 |werk=Belgisch Antigifcentrum}}</ref> Het geven van zout om de hond te laten braken is geen goede oplossing omdat de hond kan overlijden ten gevolge van een zoutvergiftiging. Een hond van 10 kilo kan van 12,5&nbsp;gram pure chocolade al verschijnselen krijgen. Van melkchocolade moet een hond 10 keer zoveel eten om de gevolgen te ervaren.

== Chocoladeproducten en -producenten naar land ==
=== België ===
[[België (hoofdbetekenis)|België]] is wereldwijd bekend om zijn chocolade en dan in het bijzonder om zijn [[praline]]s, in [[Nederland]] bonbons genoemd. Voor veel toeristen hoort pralines kopen bij een bezoek aan België. De praline werd in 1912 in België door de bakkers van [[Neuhaus (chocolade)|Neuhaus]] uitgevonden, en nergens ter wereld vindt men zo'n verscheidenheid aan deze chocoladesnoepjes. Neuhaus is nog altijd maker van pralines en ander snoep van chocolade. Andere bekende Belgische pralines zijn bijvoorbeeld die van [[Leonidas (chocolade)|Leonidas]], [[Daskalidès]], [[Sweertvaegher]] of [[Godiva Chocolatier|Godiva]].

Overige Belgische chocoladeproducenten zijn [[Belcolade]], [[Côte d'Or (chocolade)|Côte d'Or]], [[Galler]], [[Chocolade Jacques (chocolade)|Chocolade Jacques]] en [[Chocoladewerken Gudrun]], en [[Bouchard]]. Verdwenen chocoladeproducenten zijn Aiglon, [[De Beukelaer]], [[Martougin]], [[Meurisse]], [[Vanova]] en [[Victoria (chocolade)|Victoria]]. In België staat tevens de grootste chocoladefabriek ter wereld, meer bepaald de fabriek van [[Barry Callebaut]] te Wieze. Onderdeel daarvan is een internationaal netwerk van Chocolate academy's.

Naast de [[hagelslag]] kent men in Nederland en België ook de chocoladetablet. Dit is een dunne plak chocolade die als broodbeleg dient.

=== Nederland ===
Chocolade werd in Nederland bekend toen de hertog van [[Fernando Álvarez de Toledo|Alva]] cacao uit Spanje meenam.<ref name=":0">{{Citeer boek |titel=Cacao : supervoedsel voor een ultieme gezondheid |achternaam=Jong |voornaam=Wouter de |url=https://books.google.nl/books?id=HQwwAgAAQBAJ&pg=PT12 |uitgever=AnkhHermes |plaats=Utrecht |datum=2013 |pagina=12 |isbn=978-90-202-0879-5|archiefurl=https://web.archive.org/web/20230612144017/https://books.google.nl/books?id=HQwwAgAAQBAJ&pg=PT12|archiefdatum=2023-06-12}}</ref> Vervolgens ontstonden in Nederland koffie- en chocoladehuizen. De chocoladedrank die men er schonk werd ''seculatie'' genoemd. In 1660 hingen in Amsterdam uithangborden met de tekst "Hier schenckt men seculatie".<ref name=":0" />

Nederlandse producenten van chocolade zijn bijvoorbeeld [[Baronie (onderneming)|Baronie - De Heer]], [[Driessen (merk)|A. Driessen]], [[Droste (merknaam)|Droste]], [[Verkade (merknaam)|Verkade]], [[Rademaker (chocolade)|Rademaker]], [[Union Edel Chocolade]], [[Van Houten (chocoladefabriek)|Van Houten]], [[Venz]] en [[Tony's Chocolonely]]. Een niet meer bestaand Nederlands merk is [[Tjoklat]], het Maleise woord voor chocolade. Union Edel Chocolade is opgegaan in Portion Pack Europe, dat alle activiteiten heeft ondergebracht in het Belgische Herentals. Enkele andere bekende Nederlandse cacaomerken waren [[Bensdorp]], later overgenomen door het Belgische Barry Callebaut, [[Betke]], [[Kwatta (merk)|Kwatta]], [[Korff]], [[Blooker (fabriek)|Blooker]], [[de Jong (chocolade)|de Jong]], [[Pette]] en [[Ringers]].
Aan het begin van de [[20e eeuw]] was de cacaodrank [[Fosco]] zeer populair.

In Nederland zijn ook de Belgische [[praline]]s bekend en geliefd, alsmede de Belgische chocolade van merken zoals [[Côte d'Or (chocolade)|Côte d'Or]].

=== Zwitserland ===
{{Zie hoofdartikel|Zwitserse chocolade}}
Ook de Zwitserse chocolade geniet internationale erkenning. Belangrijke Zwitserse producenten en -merken zijn [[Lindt (bedrijf)|Lindt]], [[Nestlé]], [[Milka]] en [[Toblerone]].

=== Rest van de wereld ===
Bekende producenten van chocolade in de rest van de wereld zijn:
* [[Italië]]: [[Ferrero]], [[Baratti e Milano]]
* [[Verenigd Koninkrijk]]: [[Cadbury Schweppes|Cadbury]], [[Thorntons]]
* [[Verenigde Staten]]: [[Hershey's]], [[Ghirardelli]], [[Kraft Foods]], [[Mars Incorporated]]

== Chocolade in de cultuur ==
=== In boeken, film en muziek ===
* ''[[Chocolat (roman)|Chocolat]]'' is een [[Roman (literatuur)|roman]] uit 1999 van [[Joanne Harris]] over een jonge weduwe die in een katholiek Frans dorpje een chocoladewinkel begint, waarmee ze vreugde brengt in ieders leven. Het boek werd in 2000 [[Chocolat (2000)|verfilmd onder dezelfde naam]] met [[Juliette Binoche]] en [[Johnny Depp]] in de hoofdrollen.
* ''[[Sjakie en de chocoladefabriek]]'' ('Charlie and the Chocolate Factory') is een kinderboek van [[Roald Dahl]]. Het werd in 1971 verfilmd als ''[[Willy Wonka & the Chocolate Factory]]'', onder regie van [[Mell Stuart]], met in de hoofdrollen [[Gene Wilder]] en [[Peter Ostrum]].
* Ook regisseur [[Tim Burton]] verfilmde het verhaal van Roald Dahl. De film genaamd ''[[Charlie and the Chocolate Factory (film)|Charlie and the Chocolate Factory]]'' ging op 15 juli 2005 in première met [[Johnny Depp]] als Willy Wonka.
* ''[[Hot Chocolate]]'' is de naam van een Britse discoband die in de jaren zestig en zeventig furore maakte.
* In de [[Harry Potter (boekenreeks)|Harry Potter]]-boeken komt chocolade meerdere keren voor als medicijn tegen de effecten die Dementors hebben op de mensen om hen heen.
* In de animatieserie [[South Park]] maakt de schoolkok [[Chef (South Park)|Chef]] chocoladeballen, ''[[Chef's Chocolate Salty Balls]]''.
* ''[[Como agua para chocolate]]'' is een film naar het gelijknamige boek van Laura Esquivel. Hoofdfiguur Tita is verliefd op Pedro. Ze kan echter niet met hem trouwen, omdat haar moeder vindt dat de jongste dochter tradiegetrouw voor de moeder moet zorgen. Zij kan haar liefde aan hem alleen verklaren door haar kookkunst: als men van haar gerechten eet ondergaat men haar gevoelens.

=== In de taal ===
Bekend is de zegswijze ''daar kan ik geen chocola van maken''. Dit betekent zoveel als 'dit is zo onsamenhangend, onbegrijpelijk of raar dat ik er niets mee kan doen'.

=== Festivals ===
* In de [[Italië|Italiaanse]] stad [[Perugia (stad)|Perugia]] ([[Umbrië]]) wordt sinds 1993 jaarlijks het [[festival|chocoladefestival]] ''Eurochocolate'' gehouden.
* Sinds 2002 vindt er in [[Zutphen (stad)|Zutphen]] ieder jaar op de derde zondag van september een chocoladefestival plaats in de binnenstad. Ook in [[Hattem]] is tweejaarlijks een chocoladefestival.
* In [[Brugge]] vindt sinds 2006 het chocoladefestival [[Choco-Laté]] plaats.
* Sinds 2015 wordt in Schiedam tijdens de [[Brandersfeesten]] jaarlijks een meerdaags chocoladefestival gehouden.<ref>[https://web.archive.org/web/20161018091858/http://www.chocoladefestivalschiedam.nl/ Chocolade festival Schiedam]</ref>
* Sinds 2009 wordt jaarlijks op 7 juli Wereld Chocolade Dag (World Chocolate Day) gevierd. 13 september is Internationale Dag van de Chocolade.<ref>{{Citeer web|url=https://www.beleven.org/feest/wereld_chocolade_dag|titel=Wereld Chocolade Dag|archiefurl=https://web.archive.org/web/20230329011242/https://www.beleven.org/feest/wereld_chocolade_dag|archiefdatum=2023-03-29}}</ref>

=== Musea ===
* [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] - Chocolate Nation
* [[Barcelona (Spanje)|Barcelona]] - ''Xocolat museum''
* [[Biarritz]] - ''Musée du Chocolat'', onderdeel van de plaatselijke chocoladefabriek Henriet. Bijzonder zijn de chocoladesculpturen van chocolademaker Serge Couzigou.
* [[Brugge]] - In Brugge bevindt zich het chocolademuseum ''[[Choco-Story]]'', gevestigd in een oude wijntaverne uit circa 1480.
* [[Brussel (stad)|Brussel]] - In Brussel is het ''Museum van Cacao en Chocolade'' gevestigd.
* [[Érezée]] - Te Briscol in Érezée bevindt zich het chocolademuseum van Chocolaterie Defroidmont.
* [[Eupen]] - Te Eupen bevindt zich "Chocoladeland", opgericht in 1994 door de plaatselijke chocoladefabriek Jacques. Het is een tentoonstelling over cacao, en chocolade met demonstraties van de werkwijze, en promotie voor de producten van de fabriek.
* [[Keulen (stad)|Keulen]] - In Keulen is in 1993 een chocolademuseum geopend. Het trekt circa 500.000 bezoekers per jaar.
* [[Lugano (stad)|Lugano]] - In Lugano is het chocolademuseum gevestigd van de [[Zwitserland|Zwitserse]] chocoladefabriek ''Alprose''.
* [[Wenen]] - In Wenen is het ''Erstes Wiener Schokolade-Museum'' gevestigd, opgericht door de firma Heindl.
* [[Halle/Saale]] - In Halle, bij Leipzig, in de vroegere DDR, is een leerrijk museum gevestigd in de fabriek van Halloren. Vooral het contrast tussen de chocoladeproducten uit het Westen en het toenmalige Oost-Duitsland worden duidelijk voorgesteld.

== Externe link ==
* [http://www.nutritionandmetabolism.com/content/pdf/1743-7075-3-2.pdf Chocolate and Prevention of Cardiovascular Disease: A Systematic Review]

{{Appendix}}

{{Commons|Chocolate|Chocolade}}

{{woordenboek}}

[[Categorie:Chocolade| ]]
[[Categorie:Mexicaanse keuken]]