Brontekst bekijken van Ebola

{{Disclaimer medisch lemma}}
{{Infobox aandoening
| naam           = Ebola
| afbeelding     = Ebola virus em.png
| ICD11          = {{ICD11|1D60.0|1517015847}}
| ICD10          = {{ICD10|A|98|4}}
| DiseasesDB     = 18043
| MedlinePlus    = 001339
| eMedicineSubj  = med
| eMedicineTopic = 626
| MeshID         = D019142
}}
'''Ebola''' of '''ebola hemorragische koorts''' is een bij mensen voorkomende [[Virus (biologie)|virusziekte]] die wordt veroorzaakt door het [[ebolavirus]]. De ziekte is zeldzaam en komt voor in de vorm van regionale uitbraken in landen in [[Midden-Afrika]]. De naam ebola komt van de gelijknamige rivier in [[Congo-Kinshasa]] (destijds Zaïre) waar in 1976 een tweede uitbraak plaatsvond en ebola voor het eerst door [[Guido van der Groen]] en [[Peter Piot]] werd herkend en aangetoond in de plaats [[Yambuku]], gelegen op 95 kilometer van de rivier de [[Ebola (rivier)|Ebola]].<ref>{{en}}{{Cite news |url=http://www.bbc.com/news/magazine-28262541 |title=The virus detective who discovered Ebola in 1976 |author=[[British Broadcasting Corporation|BBC]] |date=17 juli 2014}}</ref><ref name="epidemie1976">{{Cite news |url=http://www.ntvg.nl/sites/default/files/migrated/1977107310000a.jpg |title=Berichten, Afrika |author=[[Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde|NTvG]] |date=1977}}</ref> De aandoening veroorzaakt een hoog sterftecijfer en er is nog geen specifieke behandeling of geneesmiddel beschikbaar tegen het virus.

== Symptomen en ziekteverloop ==
De [[incubatieperiode]] van ebola is 2 tot 21 dagen. Meestal ontwikkelt de patiënt na 7 dagen de eerste ziekteverschijnselen.<ref>{{Cite news |url=https://www.rivm.nl/Documenten_en_publicaties/Professioneel_Praktisch/Richtlijnen/Infectieziekten/LCI_richtlijnen/LCI_richtlijn_Virale_hemorragische_koorts_Filovirussen_ebola_marburg |title=LCI-richtlijn Virale hemorragische koorts Filovirussen (ebola, marburg) |author=[[Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu|RIVM]]}} publicatiedatum: 3 maart 2011 wijzigingsdatum: 15 september 2014</ref> Nadat de eerste symptomen - [[koorts]], zeer zware [[hoofdpijn]] en sterke pijnscheuten - zich voordoen, kan de ziekte snel verergeren. Een atypisch, maar ernstig symptoom is de [[hik]], dat 15% van de patiënten treft.<ref>{{en}} {{Cite news |url=https://web.stanford.edu/group/virus/filo/humandiseases.html |title=Ebola Hemorrhagic Fever|archiefurl=https://web.archive.org/web/20230315051848/https://web.stanford.edu/group/virus/filo/humandiseases.html|archiefdatum=2023-03-15}}</ref>

In het begin van de ziekte zal de patiënt niet-specifieke [[griep]]achtige [[Symptoom|symptomen]] vertonen, zoals [[keelpijn]], [[koorts]] en algemene [[malaise]]. Deze symptomen komen snel opzetten en verergeren snel. Hoofd-, spier- en gewrichtspijn, koorts met koude rillingen, geen [[Honger|eetlust]] en een zwaktegevoel zijn de meest voorkomende vroege symptomen.

Een vlekken vormende [[huid]]uitslag vertoont zich soms rond dag vijf van de infectie, voornamelijk op de [[Romp (anatomie)|romp]]. Deze uitslag is weinig kenmerkend daar het slechts in ongeveer 15% van de gevallen voorkomt. Daarna volgen maag-darmklachten zoals buikpijn, overgeven en diarree. Tekenen van aantasting en bloeding van de slijmvliezen zijn: [[bindvliesontsteking]], moeilijk en pijnlijk slikken en [[bloeding]]en op verschillende plaatsen van het [[maag-darmstelsel]]. Bloedingen van de [[Slijmvlies|slijmvliezen]] komen in de helft van de gevallen voor. In volgende fases kunnen verdere bloedingen, [[myocarditis|ontsteking van de hartspier]] en [[longoedeem]] voorkomen.

In de tweede ziekteweek ziet men in de regel het begin van herstel óf een verdere verslechtering met diffuse [[bloedstolling]] in de vaten, algeheel [[orgaanfalen]] en [[shock]]. Wanneer de patiënt aan de infectie overlijdt, gebeurt dit meestal in de tweede week. 
Herstel duurt lang. Gedurende deze periode ziet men regelmatig complicaties zoals [[orchitis|teelbalontsteking]], [[leverontsteking]], [[artralgie|gewrichtspijn]], [[myelitis|ontsteking van rug- of beenmerg]] en chronische [[uveitis|oogvliesontsteking]].<ref name="who">{{en}}{{Citeer web |url=http://www.who.int/mediacentre50%fs103/en |title=Ebola virus disease |author=[[Wereldgezondheidsorganisatie|WHO]] }}{{dode link|datum=november 2017 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>

== Besmettingen ==
Het virus is via alle lichaamssappen overdraagbaar. De versie die in Congo-Kinshasa voorkomt, kan waarschijnlijk via direct contact met de patiënt, door verpleging, of contact met het dode lichaam worden verspreid. Niet iedereen die besmet is met het virus overlijdt hieraan; de [[mortaliteit]] ligt naar schatting rond de 50%.<ref name="who" /> Naar alle waarschijnlijkheid spelen individuele factoren zoals de gezondheid en genetische aanleg een rol bij de gevoeligheid voor het virus. Ebola werd voor het eerst wetenschappelijk geregistreerd in 1976. Sinds die uitbraak en tot aan de uitbraak in 2014, zijn er ongeveer twintig verschillende kleinere uitbraken geweest.<ref>[[VARA]]. Interview met onder anderen [[Roel Coutinho]] in het tv-programma ''[[Pauw (televisieprogramma)|Pauw]]'': [http://www.npo.nl/pauw/12-09-2014/VARA_101369264 zie hier], 12 september 2014</ref> Tot de uitbraak van de ziekte in 2014 in de [[West-Afrika]]anse landen [[Guinee]] en [[Liberia]] stierven er per uitbraak enkele honderden mensen. Desalniettemin werd het ebolavirus maandenlang onderwerp van gesprek toen er in 1995 in Congo-Kinshasa weer een uitbraak plaatsvond. Begin 2005 vond een uitbraak van ebola plaats in [[Etoumbi]].

[[Vleermuizen]] zijn de waarschijnlijkste bron voor [[filovirussen]]. De virussen zijn aangetroffen in verschillende vleermuissoorten die in Afrika leven. Zij verspreiden het virus onder meer via hun [[ontlasting]]. Verschillende dieren in het Afrikaanse tropische [[regenwoud]] kunnen met het virus worden besmet, zoals [[chimpansee]]s, [[gorilla's]] en [[antilopen]]. Als mensen deze dieren slachten en eten, kunnen zij het virus ook krijgen.<ref>{{Citeer web |url=https://www.rivm.nl/ebola |title=Ebola |author=RIVM|archiefurl=https://web.archive.org/web/20181014164646/https://www.rivm.nl/Onderwerpen/E/Ebola|archiefdatum=2018-10-14}}</ref>
Rond Meliandou, het dorp van de eerste patiënt in Guinee, worden vleermuizen gegeten.

Het virus lijkt langere tijd te kunnen overleven in de mannelijke geslachtscellen: bij besmette mannen waren maanden na de besmetting (in een geval zelfs na 565 dagen) nog virussen in het sperma aangetroffen. Er zijn dan ook personen besmet na geslachtsgemeenschap met een van ebola genezen man.<ref>Nu.nl, 'Ebola na anderhalf jaar nog in sperma man', https://www.nu.nl/ebola/4314639/ebola-anderhalf-jaar-nog-in-sperma-man.html, 31 augustus 2016. [https://web.archive.org/web/20221130134855/https://www.nu.nl/ebola/4314639/ebola-anderhalf-jaar-nog-in-sperma-man.html Gearchiveerd] op 30 november 2022.</ref><ref>NRC, Ebola-overlevers dragen virus nog maanden in sperma, https://www.nrc.nl/nieuws/2015/10/15/ebola-bij-mannelijke-overlevers-virus-maanden-in-s-1548584-a477549, 15 oktober 2015. [https://web.archive.org/web/20221130134900/https://www.nrc.nl/nieuws/2015/10/15/ebola-bij-mannelijke-overlevers-virus-maanden-in-s-1548584-a477549 Gearchiveerd] op 30 november 2022.</ref>

== Epidemieën ==
=== 1976 ===
De eerste gedocumenteerde epidemieën hebben zich in 1976 in [[Soedan]] en [[Zaïre]] voorgedaan.<ref name="epidemie1976" />

==== Soedan ====
In de periode juni tot en met november 1976 brak een ebola-epidemie in de steden Nzara, [[Maridi]], Tembura en [[Djoeba]] in het zuiden van Soedan uit. De uitbraak begon in een katoenfabriek in Nzara waar de eerste patiënt op 27 juni 1976 ziek werd, die is op 6 juli gestorven. Collega's van deze patiënt werden ook ziek, waarna de ziekte zich verspreidde over familieleden en gezondheidswerkers. De epidemie verspreidde zich in augustus sterk in een ziekenhuis in Maridi. De verzorging van de zieken speelden hierbij waarschijnlijk een rol. Omdat ook veel personeel ziek werd brak er paniek onder de patiënten en het aanwezige personeel uit, zodat het ziekenhuis voor een groot deel werd verlaten. De laatste besmetting werd op 25 november 1976 geregistreerd.

Tijdens deze uitbraak werden 284 slachtoffers geregistreerd, waarvan 151 overleden. De oorzaak van de besmetting werd gezocht in het contact tussen mensen en [[Plaagdier|ongedierte]] in de katoenfabriek zoals de [[zwarte rat]], vleermuizen, de [[Tadarida trevori]] en [[steekmuggen]].

Aanvankelijk werd aangenomen dat deze epidemie de waarschijnlijke bron was voor de uitbraak van de ziekte in Zaïre in hetzelfde jaar.<ref name="who1978">{{en}}{{Cite news |url=http://whqlibdoc.who.int/bulletin/1978/Vol56-No2/bulletin_1978_56(2)_247-270.pdf |title=Ebola haemorrhhagic fever in Sudan, 1976 |author=WHO |date=1978 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141013194802/http://whqlibdoc.who.int/bulletin/1978/Vol56-No2/bulletin_1978_56(2)_247-270.pdf |archivedate=2014-10-13 }}</ref> Argument hiervoor was de sterke mobiliteit van mensen tussen Nzara en de regio Bumba in Zaïre. Jaren later bleek het echter te gaan om twee afzonderlijke soorten van het [[ebolavirus]], waarbij het [[Sudan ebolavirus]] verantwoordelijk was voor deze epidemie.<ref name="infect1983" />

==== Zaïre ====
In het noorden van het toenmalige Zaïre, het huidige Congo-Kinshasa, brak in de periode 1 september tot 24 oktober 1976 een epidemie van ebola uit. Hierbij werden 318 besmettingen, waarvan 280 doden, geregistreerd.

De epidemie begon in de regio Bumba in de [[Evenaarsprovincie]], nabij de stad [[Yambuku]] 95&nbsp;km ten zuiden van de Ebolarivier. De eerste patiënt, een 44-jarige leraar op een [[Missie (katholieke Kerk)|missie]]-school, werd 1 september ziek nadat hij op 26 augustus een injectie met [[chloroquine]] tegen [[malaria]] had gekregen in een ziekenhuis van de [[België|Belgische]] [[Missie (katholieke Kerk)|missie]] in Yambuku. Ook anderen raakten ziek na deze injecties of na direct contact met andere besmette patiënten. Men ging er daarom van uit dat een gebrek aan hygiëne een rol speelde bij de verspreiding van de ziekte. Hierbij had de eerste patiënt de naald besmet, waarmee vervolgens ook anderen in het kader van vaccinatie werden geïnjecteerd.<ref name="who1978d2">{{en}}{{Cite news |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/307456/ |title=Ebola haemorrhagic fever in Zaïre, 1976. |author=WHO |date=1978}}</ref> Eind september werd ook een Belgische zuster ziek. Ze werd overgebracht naar het ziekenhuis in [[Kinshasa]]. Het ziekenhuis in Yambuku werd gesloten toen de epidemie zich verder uitbreidde.

Op 3 oktober werd Bumba door de minister van Gezondheid in quarantaine geplaatst. Eind oktober was de epidemie uitgebreid tot acht dorpen.

Op het moment van de epidemie was de bron van de ziekte met verschijnselen van hemorragische koorts, hoofdpijn, buikpijn, misselijkheid, braken en bloedingen, onbekend. Wel werd in oktober bekend dat het virus verwant was aan het [[Marburgvirus]]. Belgische en [[Verenigde Staten|Amerikaanse]] wetenschappers die werkzaam waren in het gebied ontdekten dat er sprake was van een nieuw virus. Ze noemden het virus naar de nabijgelegen [[Ebola (rivier)|Ebolarivier]].<ref name="guardian041014">{{en}}{{Cite news |url=https://www.theguardian.com/world/2014/oct/04/ebola-zaire-peter-piot-outbreak |title=In 1976 I discovered Ebola - now I fear an unimaginable tragedy |author=The Guardian |date=4 oktober 2014}}</ref>

Aanvankelijk dacht men dat de epidemie in Zaïre veroorzaakt werd door het ebolavirus dat verantwoordelijk was voor de epidemie in Soedan. Een aantal jaren later bleek echter het [[Zaïre ebolavirus]], een soort van het [[ebolavirus]], verantwoordelijk voor deze epidemie.<ref name="infect1983">{{en}}{{Cite news |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/6827144 |title=Evidence for two subtypes of Ebola virus based on oligonucleotide mapping of RNA. |author=J Infect Dis. |date=1983|archiefurl=https://web.archive.org/web/20200411024049/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/6827144|archiefdatum=2020-04-11}}</ref>

=== 2007 ===
In augustus 2007 heeft de [[Wereldgezondheidsorganisatie]] (WHO) een uitbraak van ebola geconstateerd in de Congolese provincie [[West-Kasaï]]. Er zouden minstens 167 mensen zijn bezweken na besmetting met het ebolavirus.

Op 29 november 2007 werd bekend dat in het district [[Bundibugyo]] in [[Oeganda]] op 10 november een ebola-uitbraak heeft plaatsgevonden.<ref>{{Cite news |url=https://www.nu.nl/news/1336401/25/Ebola_breekt_uit_in_Uganda.html |title=Ebola breekt uit in Uganda |author=[[NU.nl]] |date=29 november 2007}}</ref> Bij deze uitbraak ging het om een zelfs in 2010 nog onbekende variant van het virus.<ref>{{Cite news |url=https://www.trouw.nl/tr/nl/4324/nieuws/article/detail/1103708/2010/05/28/Nieuwe-therapie-beschermt-tegen-dodelijk-Ebolavirus.dhtml |title=Nieuwe therapie beschermt tegen dodelijk Ebolavirus |author=[[Trouw (krant)|Trouw]] |date=28 mei 2010}}</ref> Deze nieuwe variant heeft als kenmerk dat hij minder (externe) bloedingen veroorzaakt. Daarentegen lijkt het vooral een dodelijke variant te zijn door de koorts die het virus veroorzaakt. Door deze nieuwe variant zijn 66 mensen om het leven gekomen (mei 2019).<ref>[https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/ebola-virus-disease Ebola virus disease], WHO, 30 mei 2019. [https://web.archive.org/web/20230618005708/https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/ebola-virus-disease Gearchiveerd] op 18 juni 2023.</ref>

=== 2014 ===
==== West-Afrika ====
{{Zie hoofdartikel|Ebola-uitbraak in West-Afrika in 2014}}

De uitbraak van 2014 startte naar alle waarschijnlijkheid bij een jongetje van twee en zijn moeder uit de Guineese regio Guéckédou op 2 december 2013.<ref>{{Cite news |url=https://nos.nl/artikel/684940-2jarige-was-eerste-ebolapatient.html |title=2-jarige was eerste ebolapatiënt |author=[[Nederlandse Omroep Stichting|NOS]] |date=10 augustus 2014|archiefurl=https://web.archive.org/web/20221130134906/https://nos.nl/artikel/684940-2jarige-was-eerste-ebolapatient.html|archiefdatum=2022-11-30}}</ref><ref>{{en}}{{Cite news |url=https://news.sciencemag.org/biology/2014/08/genomes-reveal-start-ebola-outbreak |title=Genomes reveal start of Ebola outbreak |author=news.sciencemag.org |date=28 augustus 2014}}</ref> In maart 2014 stierven zeker 111 mensen in Guinee aan het virus en zijn er 127 geregistreerde geïnfecteerden.<ref>{{Cite news |url=https://www.nrc.nl/nieuws/2014/04/02/inmiddels-83-doden-door-ebola-in-west-afrika/ |title=Inmiddels 87 doden door ebola in West-Afrika |author=[[NRC Handelsblad]], Lex Boon |date=2 april 2014}}</ref> Ook in buurland Liberia werden eind maart 2014 twee besmettingen met het virus vastgesteld.<ref>{{Cite news |url=https://www.knack.be/nieuws/wereld/ebola-epidemie-breidt-uit-liberia-bevestigt-besmettingen-senegal-sluit-grens-met-guinee/article-normal-136117.html |title=Ebola-epidemie breidt uit: Liberia bevestigt besmettingen, Senegal sluit grens met Guinee |author=[[Knack (tijdschrift)|Knack]] |date=31 maart 2014|archiefurl=https://web.archive.org/web/20211028075624/https://www.knack.be/nieuws/wereld/ebola-epidemie-breidt-uit-liberia-bevestigt-besmettingen-senegal-sluit-grens-met-guinee/article-normal-136117.html|archiefdatum=2021-10-28}}</ref> Op 10 april 2014 werd vastgesteld dat er twee personen besmet zijn met ebola in [[Marokko]], wat erop wees dat het virus zich verder verspreidde.<ref>{{fr}}{{Cite news |url=http://directinfo.webmanagercenter.com/2014/04/10/2-cas-de-fievre-ebola-au-maroc-lalgerie-en-etat-dalerte/ |title=2 cas de Fièvre Ebola au Maroc: L’Algérie en état d’alerte |author=directinfo |date=10 april 2014}}</ref> In juni 2014 telde men al 759 besmettingen waarvan 468 met een dodelijke afloop. Op 22 september 2014 waren er volgens de WHO al 5843 besmettingen bekend, waarvan 2803 patiënten zijn overleden. In [[Spanje]] is een besmette missionaris overleden aan de ziekte. Op 2 oktober 2014 liet de Wereldgezondheidsorganisatie weten dat het dodental reeds was opgelopen tot 3338 en het besmettingsaantal reeds 7178 bedroeg. In totaal zijn er 11.301 mensen overleden aan ebola, onder meer in Guinee (2536), [[Sierra Leone]] (3956) en Liberia (4809) en nog 15 mensen in andere landen (CDC, 17 feb 2016). Het aantal besmettingen ligt waarschijnlijk vele malen hoger, omdat niet alle gevallen vanwege de omvang van de epidemie kunnen worden geregistreerd.<ref name="VL190717"/>

==== Congo ====
{{Zie hoofdartikel|Ebola-uitbraak in Congo in 2014}}

In augustus werd ebola vastgesteld bij een zwangere vrouw die na het bereiden van [[bushmeat]] ziek was geworden. Ze overleed op 11 augustus. Door begrafenisrituelen zag het virus kans zich te verspreiden. Onderzoek toonde aan dat deze epidemie geen verband houdt met de uitbraak van ebola in West-Afrika.<ref name="who020914">{{en}}{{Cite news |url=https://www.who.int/mediacentre/news/ebola/2-september-2014/en/ |title=Virological analysis: no link between Ebola outbreaks in west Africa and Democratic Republic of Congo |author=WHO |date=2 september 2014}}</ref> In totaal vielen 49 doden.

=== 2018-2020 ===
In 2018 heeft opnieuw een ebola-uitbraak in het oosten van Congo plaatsgevonden. De ziekte heerste vooral in het grensgebied met Uganda en Rwanda. Het aantal doden lag op 24 september van dat jaar op circa 100.<ref>https://nos.nl/artikel/2251833-dodental-ebola-uitbraak-congo-op-100.html. [https://web.archive.org/web/20221130134857/https://nos.nl/artikel/2251833-dodental-ebola-uitbraak-congo-op-100.html Gearchiveerd] op 30 november 2022.</ref> Op 17 juli 2019 lag het dodental op zeker 1.582 mensen en riep de WHO de uitbraak uit tot een medische noodsituatie ‘van internationale zorg’. Aanleiding was een ebola-overlijden in de miljoenenstad Goma, een grensplaats met Rwanda, op 200 km van de oorspronkelijke besmettingshaard. Op dat moment waren er al drie grensoverschrijdende sterfgevallen in Oeganda geweest.<ref name="VL190717">[https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/ebola-uitbraak-in-congo-die-al-een-jaar-duurt-door-who-uitgeroepen-tot-medische-noodsituatie~b673ddcb/ Ebola uitbraak in Congo die al een jaar duurt door WHO uitgeroepen tot medische noodsituatie] Volkskrant 17 juli 2019. [https://web.archive.org/web/20221130134905/https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/ebola-uitbraak-in-congo-die-al-een-jaar-duurt-door-who-uitgeroepen-tot-medische-noodsituatie~b673ddcb/ Gearchiveerd] op 30 november 2022.</ref>

Op 13 december 2019 lag het dodental op 2.207.<ref>https://www.nd.nl/nieuws/buitenland/942496/door-geweld-in-congo-laait-ebola-toch-weer-op</ref> Op 20 januari 2020 was dat licht gestegen tot 2.236.<ref>https://www.cidrap.umn.edu/news-perspective/2020/01/three-new-ebola-cases-confirmed-msf-warns-instability. [https://web.archive.org/web/20221130134857/https://www.cidrap.umn.edu/news-perspective/2020/01/three-new-ebola-cases-confirmed-msf-warns-instability Gearchiveerd] op 30 november 2022.</ref>

== Vaccinatie en medicatie ==
Antivirale middelen voor mensen die besmet zijn met ebola zijn in ontwikkeling. Nadat het virus in de [[Verenigde Staten]] in 1989 bij apen was geconstateerd is men hiernaar op zoek geweest. Na jaren van laboratoriumonderzoek is een [[vaccin]] gevonden dat bij [[Muis (dier)|muizen]] en waarschijnlijk ook bij [[apen]] werkt. Dit is echter nog niet volgens vastgelegde procedures op mensen getest. Zowel het [[Leiden|Leidse]] bedrijf [[Crucell]] als het [[Canada|Canadese]] Tekmira Pharmaceuticals is ver met de ontwikkeling van een vaccin. Op 12 augustus schonk de Canadese regering aan de WHO ruim 1000 doses van haar experimentele ebolavaccin VSV-EBOV. Het vaccin was alleen nog getest op apen. De [[Janssen Pharmaceutica|firma Janssen]] stelde op 28 oktober 2014 dat ze vanaf mei 2015 een miljoen vaccins zal produceren.<ref>{{Cite news |url=http://www.pw.nl/nieuws/nieuwsberichten/2014/janssen-komt-in-mei-met-vaccin-tegen-ebola |title=Janssen komt in mei met vaccin tegen ebola |author=Pharmaceutisch Weekblad |date=28 oktober 2014|archiefurl=https://web.archive.org/web/20151208112713/http://www.pw.nl/nieuws/nieuwsberichten/2014/janssen-komt-in-mei-met-vaccin-tegen-ebola|archiefdatum=2015-12-08}}</ref> [[GlaxoSmithKline]] heeft inmiddels een vaccin dat met succes op 20 vrijwilligers is uitgetest, op basis van het verkoudheidsvirus van een chimpansee waaraan een niet-besmettelijk eiwit van het ebolavirus is toegevoegd.<ref>{{Cite news |url=https://www.nrc.nl/nieuws/2014/11/27/experimenteel-vaccin-tegen-ebola-lijkt-veilig-voor-mensen/ |title=Experimenteel vaccin tegen ebola lijkt veilig voor mensen |author=NRC Handelsblad |date=27 november 2014}}</ref> Op 23 januari 2015 werd bekend dat de proefneming wordt voortgezet op grotere schaal in de getroffen gebieden in West-Afrika.<ref>{{Cite news |url=http://www.tijd.be/ondernemen/farma_biotech/GSK_ebolavaccin_uit_Rixensart_op_weg_naar_Afrika.9592056-3070.art |title=GSK-ebolavaccin uit Rixensart op weg naar Afrika |author=[[De Tijd (België)|De Tijd]] |date=23 januari 2015}}</ref> Uiteindelijk werd het vaccin van Merck getest bij 4000 mogelijk besmette vrijwilligers en bleek 100% effectief, mits op tijd toegediend.<ref>[https://www.cnbc.com/2015/07/31/trial-in-africa-shows-merck-ebola-vaccine-100-effective.html Trial in Africa shows Merck Ebola vaccine 100% effective Friday, 31 Jul 2015 ]</ref>

Begin augustus 2014 werd bekend dat twee Amerikanen, dr. Kent Brantly en Nancy Writebol, met succes<ref>{{Cite news |url=https://www.telegraaf.nl/gezondheid/22990462/__Dokter_met_ebola_uit_ziekenhuis__.html |title=Amerikanen met ebola genezen |author=[[De Telegraaf|Telegraaf]] |date=21 augustus 2014}}</ref> behandeld waren met het experimentele intraveneuze medicijn, een mengsel van drie monoklonale [[antilichamen]], die na besmetting van muizen via de tabaksplant [[Nicotiana benthamiana]] kunnen worden verkregen,<ref>{{en}}{{Cite news |url=https://timesofsandiego.com/business/2014/08/04/local-biotech-increasing-production-zmapp-ebola-drug/ |title=Local Biotech Increasing Production of ‘ZMapp’ Ebola Drug |author=Times of San Diego |date=4 augustus 2014|archiefurl=https://web.archive.org/web/20221130134921/https://timesofsandiego.com/business/2014/08/04/local-biotech-increasing-production-zmapp-ebola-drug/|archiefdatum=2022-11-30}}</ref> genaamd [[ZMapp]].<ref>{{en}}{{Cite news |url=https://blogs.marketwatch.com/health-exchange/2014/08/04/experimental-drug-improves-ebola-patients-condition/ |title=Experimental serum improves ebola patients’ condition |author=[[The Wall Street Journal|Wall Street Journal]] |date=4 april 2014 |bezochtdatum=2023-06-26 |archiefdatum=2018-01-10 |archiefurl=https://web.archive.org/web/20180110060346/http://blogs.marketwatch.com/health-exchange/2014/08/04/experimental-drug-improves-ebola-patients-condition/ |dodeurl=ja }}</ref><ref>{{en}}{{Cite news |url=https://edition.cnn.com/2014/08/04/health/ebola-drug-questions/index.html |title=9 questions about this new Ebola drug |author=[[CNN]] |date=6 augustus 2014}}</ref> Ook de Spaanse priester Miguel Pajares is inmiddels behandeld met het experimentele middel.<ref>{{Cite news |url=https://nos.nl/artikel/684706-nieuw-middel-ebolapatient-spanje.html |title=Nieuw middel ebolapatiënt Spanje |author=NOS |date=10 augustus 2014|archiefurl=https://web.archive.org/web/20221130134855/https://nos.nl/artikel/684706-nieuw-middel-ebolapatient-spanje.html|archiefdatum=2022-11-30}}</ref>
Het middel was nog in de testfase bij dieren, maar is vanwege de ernst van de ziekte toch toegepast op drie doodzieke mensen en lijkt meteen veelbelovend te zijn.<ref>{{en}}{{Cite news |url=http://www.mappbio.com/PettittAug2013.pdf |title=Experimental Ebola Treatment Protects Some Primates Even After Disease Symptoms Appear |author=USAMRIID |date=21 augustus 2013 |format=pdf|archiefurl=https://web.archive.org/web/20150416090117/http://www.mappbio.com/PettittAug2013.pdf|archiefdatum=2015-04-16}}</ref> Op 12 augustus overleed de Spaanse priester Miguel Pajares alsnog. Hij was al ernstig verzwakt voordat het medicijn werd toegediend.<ref>{{Cite news |url=https://www.nu.nl/buitenland/3850258/spaanse-missionaris-overleden-ebola.html |title=Spaanse missionaris overleden aan ebola |author=NU.nl |date=12 augustus 2014|archiefurl=https://web.archive.org/web/20221130134906/https://www.nu.nl/buitenland/3850258/spaanse-missionaris-overleden-ebola.html|archiefdatum=2022-11-30}}</ref>
Op 12 augustus maakte het bedrijf Mapp Bio bekend de kleine voorraad aan ZMapp gratis naar Liberia te sturen.<ref>{{Cite news |url=http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/buitenland/1.2057889 |title=Voorraad experimenteel ebolageneesmiddel naar West-Afrika |author=[[deredactie.be]] |date=12 augustus 2014|archiefurl=https://web.archive.org/web/20180615111444/http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/buitenland/1.2057889|archiefdatum=2018-06-15}}</ref> Drie lokale dokters leken daar met succes te zijn behandeld,<ref>{{en}}{{Cite news |url=http://www.bbc.com/news/world-africa-28860204 |title=Ebola crisis: Doctors in Liberia 'recovering after taking ZMapp' |author=BBC |date=19 augustus 2014}}</ref> maar een van hen is toch overleden.<ref>{{Cite news |url=https://www.ad.nl/ad/nl/1013/Buitenland/article/detail/3724419/2014/08/25/Japan-biedt-experimenteel-ebolamedicijn-aan.dhtml |title=Japan biedt experimenteel ebolamedicijn aan |author=[[Algemeen Dagblad]] |date=25 augustus 2014}}</ref>

Het middel TKM-Ebola, dat de FDA eerder in 2014 verbood toe te passen bij gezonde vrijwilligers, werd op 7 augustus vrijgegeven voor gebruik bij besmette personen.<ref>{{en}}{{Cite news |url=http://www.nytimes.com/2014/08/08/health/second-experimental-drug-allowed-for-treating-ebola.html |title=Second Drug Is Allowed for Treatment of Ebola |author=[[The New York Times|New York Times]] |date=7 augustus 2014}}</ref> Het geneesmiddel hindert de RNA-synthese van het virus en belet zo de aanmaak van ziekmakende eiwitten.<ref>{{en}}{{Cite news |url=http://www.bbc.com/news/health-28663217 |title=Ebola: Experimental drugs and vaccines |author=BBC |date=12 augustus 2014}}</ref>

Van de reeds bestaande geregistreerde geneesmiddelen bleek [[clomifeen]] veelbelovend in besmette muizen,<ref>{{en}}{{Cite news |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3955358/ |title=FDA-Approved Selective Estrogen Receptor Modulators Inhibit Ebola Virus Infection |author=[[National Library of Medicine]], [[National Institutes of Health]] |date=19 juni 2013}}</ref><ref>{{en}}{{Cite news |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23785035 |title=FDA-approved selective estrogen receptor modulators inhibit Ebola virus infection |author=[[National Center for Biotechnology Information|NCBI]] |date=19 juni 2013|archiefurl=https://web.archive.org/web/20200513233012/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23785035|archiefdatum=2020-05-13}}</ref> evenals het verwante toremifene.<ref>{{en}}{{Cite news |url=http://www.pulmcrit.org/2014/08/could-estrogen-receptor-antagonists.html |title=Could estrogen-receptor antagonists treat Ebola? |author=pulmcrit.org |date=6 augustus 2014}}</ref> Ook het niet-geregistreerde [[favipiravir]] was werkzaam tegen het virus in studies [[in vitro]] en met besmette muizen.<ref>{{en}}{{Cite news |url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0166354214000576 |title=Successful treatment of advanced Ebola virus infection with T-705 (favipiravir) in a small animal model |author=[[Elsevier (uitgeverij)|Elsevier]] |date=mei 2014}}</ref><ref>{{Cite news |url=https://www.hln.be/hln/nl/960/Buitenland/article/detail/2025768/2014/09/02/Nigeria-haalt-ebola-geneesmiddel-in-Japan.dhtml |title=Nigeria haalt ebola-geneesmiddel in Japan |author=[[Het Laatste Nieuws]] |date=2 september 2014}}</ref> Het wordt uitgeprobeerd in Guinee.<ref>{{Cite news |url=http://www.pw.nl/nieuws/nieuwsberichten/2014/proeven-met-brincidofovir-en-favipiravir-bij-ebola |title=Proeven met brincidofovir en favipiravir bij ebola |author=Pharmaceutisch Weekblad |date=27 november 2014|archiefurl=https://web.archive.org/web/20151208093324/http://www.pw.nl/nieuws/nieuwsberichten/2014/proeven-met-brincidofovir-en-favipiravir-bij-ebola|archiefdatum=2015-12-08}}</ref> Het bleek in februari 2015 matig effectief, vooral bij niet al te zwaar geïnfecteerde patiënten.<ref>{{Cite news |url=http://artsenzondergrenzen.nl/ontdekken/nieuws/experimenteel-ebolamedicijn-favipiravir-effectief-voor-deel-pati%C3%ABnten |title=Experimenteel ebolamedicijn favipiravir effectief voor deel patiënten |author=[[Artsen zonder Grenzen]] |date=24 februari 2015 }}</ref>

Ook [[brincidofovir]], een [[prodrug]], ontwikkeld tegen andere virussen en in fase-3-onderzoek, werd in 2014 en 2015 uitgeprobeerd, maar de verantwoordelijke farmaceut zette deze experimentele fase stil vanwege te weinig proefpersonen met ebola.<ref>[https://www.forbes.com/sites/davidkroll/2015/01/31/chimerix-ends-brincidofovir-ebola-trials-to-focus-on-adenovirus-and-cmv/ Chimerix Ends Brincidofovir Ebola Trials To Focus On Adenovirus And CMV], Forbes, 31 januari 2015. [https://web.archive.org/web/20230525104807/https://www.forbes.com/sites/davidkroll/2015/01/31/chimerix-ends-brincidofovir-ebola-trials-to-focus-on-adenovirus-and-cmv/ Gearchiveerd] op 25 mei 2023.</ref><ref>{{en}}{{Cite news |url=http://money.cnn.com/news/newsfeeds/articles/globenewswire/10101305.htm money.cnn.com |title=Chimerix Announces Emergency Investigational New Drug Applications for Brincidofovir Authorized by FDA for Patients With Ebola Virus Disease |author=CNN |date=6 oktober 2014 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141006184937/http://money.cnn.com/news/newsfeeds/articles/globenewswire/10101305.htm |archivedate=6 October 2014 }}</ref> In Liberia is met relatief succes lamivudine gebruikt. Dat middel is al geregistreerd bij [[hiv]]-infecties. Sinds eind 2015 bestaat er wel een goed vaccin, maar dit wordt nu alleen in Congo gegeven aan mensen die (mogelijk) contact hebben gehad met een ebola patiënt.<ref>{{Cite news |url=http://www.farmacotherapeutischkompas.nl/preparaatteksten/l/lamivudine.asp |title=lamivudine |author=[[Zorginstituut Nederland]], Farmacotherapeutisch Kompas|archiefurl=https://web.archive.org/web/20151208103819/http://www.farmacotherapeutischkompas.nl/preparaatteksten/l/lamivudine.asp|archiefdatum=2015-12-08}}</ref><ref>{{en}}{{Cite news |url=https://edition.cnn.com/2014/09/27/health/ebola-hiv-drug/ |title=Doctor treats Ebola with HIV drug in Liberia -- seemingly successfully |author=CNN |date=29 september 2014}}</ref>

Er zijn geen gevallen bekend van personen die na het genezen van dit virus een tweede keer ziek zijn geworden. Gelet op het geringe aantal besmettingen per uitbraak is dat ook niet verwonderlijk. Het is hierdoor echter niet duidelijk of het menselijk [[immuunsysteem]] op termijn zichzelf afdoende tegen het virus kan beschermen, zoals bij een gewone [[griep]] wel het geval is. Wel zijn gevallen beschreven van besmette personen die herstelden na bloedtransfusies met bloed van lotgenoten die eerder de ziekte hadden overleefd.<ref>{{en}}{{Cite news |url=https://www.ibtimes.com/ebola-experimental-treatments-tekmira-tkm-ebola-mapp-biopharmaceuticals-mb-003-1646872 |title=Ebola Experimental Treatments: Tekmira TKM-EBOLA, Mapp Biopharmaceuticals MB-003 |author=International Business Times |date=1 augustus 2014}} survival plasma</ref> In Liberia komt in november 2014 volgens de WHO een dergelijk serum klaar voor gebruik.<ref>{{en}}{{Cite news |url=http://www.bbc.com/news/health-29707393 |title=Ebola serum for Africa patients within weeks, says WHO |author=BBC |date=21 oktober 2014}}</ref> In Guinee doet het [[Prins Leopold Instituut voor Tropische Geneeskunde|Instituut voor Tropische Geneeskunde]] in [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] een onderzoek met antilichamen uit bloed van genezen patiënten.<ref>{{Cite news |url=https://www.itg.be/itg/GeneralSite/Default.aspx?WPID=688&MIID=637&IID=395&L=N |title=Eerste testen ebolabehandelingen in december van start in AZG-centra |author=[[Prins Leopold Instituut voor Tropische Geneeskunde|Instituut voor Tropische Geneeskunde]] |date=13 november 2014 |bezochtdatum=2023-06-26 |archiefdatum=2016-04-08 |archiefurl=https://web.archive.org/web/20160408194749/http://www.itg.be/itg/GeneralSite/Default.aspx?L=N&WPID=688&MIID=637&IID=395 |dodeurl=ja }}</ref>

In augustus 2019 werd bekend dat [[Ridgeback Biotherapeutics]], een bedrijf uit [[Florida (staat)|Florida]], een werkend medicijn zou hebben tegen ebola.<ref>[https://www.wired.com/story/ebola-is-now-curable-heres-how-the-new-treatments-work/ Ebola Is Now Curable. Here’s How the New Treatments Work], wired.com, geraadpleegd op 13 augustus 2019. [https://web.archive.org/web/20190813205934/https://www.wired.com/story/ebola-is-now-curable-heres-how-the-new-treatments-work/ Gearchiveerd] op 13 augustus 2019.</ref>

== Externe links ==
* [https://www.rivm.nl/Onderwerpen/E/Ebola Ebola] bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
* [https://anderetijden.nl/aflevering/51/Ebola-uitzending over de ontdekking van ebola] van ''[[Andere Tijden]]''
* [https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/ebola-virus-disease Factsheet] over ebola van de [[Wereldgezondheidsorganisatie]]

{{Appendix}}
{{Bibliografische informatie}}

[[Categorie:Ebola| ]]
[[Categorie:Postinfectieus syndroom]]