Brontekst bekijken van Wymbritseradeel (gemeente tot 1984)

{{Link portaal|Súdwest-Fryslân}}
{{Infobox voormalige gemeente Nederland
| naam = Wymbritseradeel
| altnaam = 
| bestandsnaam vlag = Wymbritseradiel vlag voor 1984.svg
| bestandsnaam wapen = Wymbritseradeel wapen 1975.svg
| vlagartikel = Vlag van Wymbritseradeel
| wapenartikel = Wapen van Wymbritseradeel
| kaart = [[Bestand:Wymbritseradeel.gif|260px]]
| provincie = {{NL-vlag|Friesland}}
| hoofdplaats = 
| naamnu = 
| gemeentenu = 
| oppervlakte = 
| oppervlakte land = 
| oppervlakte water = 
| inwoners = 
| datum inwoners = 
| dichtheid = 
| verkeersader = 
| netnummer = 
| postcode = 
| jaarvan = 1851
| jaartot = 1984
| voorgangers = 
| opvolgers = [[Wymbritseradeel (gemeente 1984-2010)|(nieuw) Wymbritseradeel]]
| Amsterdamse code =
}}
'''Wymbritseradeel''' (vroeger ook: ''Wijmbritseradeel'' en in het [[Westerlauwers Fries|Fries]]: ''Wymbritseradiel'') is een voormalige gemeente in de [[Nederland]]se provincie [[Friesland]]. De gemeente heeft bestaan tot 1984. Het [[gemeentehuis]] stond in [[Sneek (stad)|Sneek]], aan dezelfde straat als het stadhuis van Sneek.

De nieuwe gemeente die in 1984 ontstond na een [[gemeentelijke herindeling]] heette ook [[Wymbritseradeel (gemeente 1984-2010)|Wymbritseradeel]] en sinds 1986 officieel Wymbritseradiel. Sindsdien werd de Nederlandse naam vaker gebruikt om de gemeente Wymbritseradeel van voor 1984 aan te duiden. Wymbritseradiel is in 2011 opgegaan in de nieuwe gemeente [[Súdwest-Fryslân]].

== Geschiedenis ==
Wymbritseradeel werd gevormd uit het land Wymbrits of [[Waghenbrugge]]. In 1500 ontstond de [[grietenij]] Wymbritseradeel, doordat de [[Friese elf steden|Friese steden]] zelfstandig werden en aan de zuidkant van het gebied meerdere [[grietenij]]en gesplitst werden. De grenzen van Wymbritseradeel bleven tot 1984 ongewijzigd. Van 1625 tot de invoering van de gemeentewet in 1851 woonden de [[grietman]]nen van Wymbritseradeel in de [[stins]] [[Epema State]] in [[IJsbrechtum]].

=== Gemeentelijke herindeling ===
Bij de gemeentelijke herindeling van 1984 zou Wymbritseradeel per 1 januari 1984 in een nieuwe gemeente opgaan, samen met de twee zelfstandige gemeenten [[Sneek (gemeente)|Sneek]] en [[IJlst (gemeente)|IJlst]] die als [[enclave]]s in Wymbritseradeel lagen, en een deel van de op te splitsen gemeente [[Doniawerstal]]. Dit plan leidde tot verzet bij de bevolking in Wymbritseradeel en IJlst, die vreesde dat Sneek te overheersend zou worden. Na een campagne met het motto "Drylts en Wymbrits nea bij Snits" (IJlst en Wimbritseradeel nooit bij Sneek) werd besloten Sneek buiten de nieuwe gemeente te laten.

De dorpjes [[Koufurderrige]] en [[Smallebrugge]] van Doniawerstal, en [[Greonterp]] van [[Wonseradeel]] werden aan de nieuwe gemeente toegevoegd. Anderzijds moest Wymbritseradeel ook dorpen afstaan. [[Nijhuizum]] ging naar [[Nijefurd]] en de dorpen [[IJsbrechtum]], [[Loënga]] en [[Offingawier]] werden bij de gemeente [[Sneek (gemeente)|Sneek]] gevoegd.

== Kernen (1983) ==
De gemeente Wymbritseradeel bevatte 28 dorpen. (Tussen haakjes de Friestalige namen.)
{|
|-
| width="50%" valign="top" |
* [[Abbega]] (''Abbegea'')
* [[Blauwhuis (dorp)|Blauwhuis]] (''Blauhûs'')
* [[Folsgare]] (''Folsgeare'')
* [[Gaastmeer]] (''De Gaastmar'')
* [[Gauw]] (''Gau'')
* [[Goënga]] (''Goaiïngea'')
* [[Heeg]] (''Heech'')
* [[Hommerts]] (''De Hommerts'')
* [[Idzega]] (''Idzegea'')
* [[IJsbrechtum]] (''Ysbrechtum'')
* [[Indijk (Wymbritseradeel)|Indijk]] (''Yndyk'')
* [[Jutrijp]] (''Jutryp'')
* [[Loënga]] (''Loaiïngea'')
* [[Nijhuizum]] (''Nijhuzum'')
| width="50%" valign="top" |
* [[Nijland (plaats)|Nijland]] (''Nijlân'')
* [[Offingawier]] (''Offenwier'')
* [[Oosthem (dorp)|Oosthem]] (''Easthim'')
* [[Oppenhuizen]] (''Toppenhuzen'')
* [[Oudega (Wymbritseradeel)|Oudega]] (''Aldegea'')
* [[Sandfirden]] (''Sânfurd'')
* [[Scharnegoutum]] (''Skearnegoutum'')
* [[Tirns]] (''Turns'')
* [[Tjalhuizum]] (''Tsjalhuzum'')
* [[Uitwellingerga]] (''Twellingea'')
* [[Westhem]] (''Westhim'')
* [[Wolsum]]
* [[Woudsend]] (''Wâldsein'')
* [[Ypecolsga]] (''Ypekolsgea'')
|}

== Zie ook ==
* [[Wymbritseradeel (gemeente 1984-2010)|Wymbritseradeel *gemeente 1984-2010)]]
* [[Lijst van burgemeesters van Wymbritseradeel]]
* [[Waghenbrugghe|Waghenbrugge]]

{{Navigatie gemeenten Friesland 1983}}
{{Navigatie voormalige gemeenten Friesland}}

[[Categorie:Voormalige gemeente in Friesland]]
[[Categorie:Geschiedenis van Súdwest-Fryslân]]