Sjå kjelda til I

{{Infoboks grafem
|namn=I
|bokstav=I i
|skrift=[[Latinsk skrift]]
|type=[[Alfabet]]
|språk=[[Latin]]
|fonem=[{{IPAlink|i}}]<br>[{{IPAlink|iː}}]<br>[{{IPAlink|ɨ}}]<br>[{{IPAlink|j}}]<br>[{{IPAlink|ɪ}}]<br>[{{IPAlink|ɯ}}]<br>{{IPAc-en|aɪ}}
|unicode=U+0049, U+0069
|tal=9
|fam1=<hiero>D36</hiero>
|fam2=[[File:Proto-semiticI-01.svg|20px|Yad]]
|fam3=[[File:Proto-semiticI-02.svg|20px|Yad]]
|fam4=[[Image:Phoenician yodh.svg|20px|Yad]]
|fam5=[[File:Early Aramaic character - yud.svg|20px|Yad]]
|fam6=[[File:Greek_Iota_normal.svg|20px|Tidleg jota]]
|fam7=[[Iota|Ιι]]
|fam8=[[𐌉]]
|periode=~-700 til no
|etterkomarar={{bull}}[[Î]]<br>{{bull}}[[J]]<br>{{bull}}[[Ɉ]]<br>{{bull}}[[İ]] [[Dotless I|ı]]<br>{{bull}}[[Tittle]]<br>{{bull}}[[ꟾ]]<br>{{bull}}[[ꟷ]]<br>{{bull}}[[ᛁ]]<br>{{bull}}[[ᴉ]]
|slektningar=[[І]]<br>[[י]]<br>[[ی]]<br>[[ࠉ]]<br>[[𐎊]]<br>[[ዪ]]<br>[[Ⴢ]]<br>[[wikt:ჲ|ⴢ]]<br>[[ჲ]]<br>[[☞]]<br>[[☚]]
|tilknytte=i(x), [[ij]],  i(x)(y)
|retning=Venstre til høgre
}}
'''I (i)''' er den niande bokstaven i [[det latinske alfabetet|det latinske]] og [[det greske alfabetet]] (I ι),<ref name=SNL>{{snl}}</ref> og den 11. bokstaven i det [[Det kyrilliske alfabetet|ukrainske]] alfabetet. 

==Historie==
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#EEEEEE"
! Egyptisk hieroglyf ꜥ
! Fønikisk <br/>[[jod]]
! Vestgresk<br/>[[iota]]
! Etruskisk<br>I
! Latin<br/>I
|--- align=center
|[[File:Hiero D36.svg|alt=Egyptian Hieroglyph describing an arm|45px]]
|[[File:PhoenicianI-01.svg|30px]]
|[[File:Greek Iota normal.svg|50px]]
|[[File:EtruscanI-01.svg|25px]]
|[[File:Capitalis monumentalis I.svg|x30px|Latin I]]
|}

I [[fønikisk skrift]] kan bokstaven ha opphav i ein [[egyptisk hieroglyf]] av ein arm som stod for lyden {{IPA|/ʕ/}}, ein [[stemd faryngal frikativ]]. På [[semittiske språk]] heiter bokstaven ''jod'' og står for lyden {{IPA|/j/}}, ein halvvokal (konsonantisk i).<ref name=SNL/> Det semittiske ordet for arm byrjar med denne lyden.

Då bokstaven blei del av [[det greske alfabetet]] blei han kalla [[iota]] og nytta for vokalen i.<ref name=SNL/> På latin blei bokstaven nytta både som i- og j-lyd.<ref name=SNL/> I dei siste tiåra fvt. og seinare nytta ein ein lang i-lyd eller ij-lyd ved å gjere streken i bokstaven ekstra lang.<ref name=SNL/> Frå 1100-talet vart det vanleg å sette ein tynn strek over bokstaven, og frå 1300-talet sette ein i staden ein prikk over for å skilje han ut.<ref name=SNL/>

Den moderne bokstaven [[j]] byrja som ein variant av i. Begge blei nytta for både vokalen og konsonanten over lang tid, og blei fyrst klart skilde på 1500-talet.<ref name="UofD">{{cite web |last=Calvert |first=J. B. |date=8 August 1999 |title=The Latin Alphabet |url=https://mysite.du.edu/~etuttle/classics/latalph.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220921034023/https://mysite.du.edu/~etuttle/classics/latalph.htm |archive-date=2022-09-21 |work=University of Denver}}</ref>

I [[runealfabet]]et er bokstaven den tredje runa i andre ætt.<ref name=SNL/>

==Bruk==
{| class="wikitable mw-collapsible"
|+ Uttale av {{angbr|i}} etter språk
! Ortografi
! Fonem
|-
! [[Standardkinesisk]] ([[pinyin]])
| {{IPAslink|i}}
|-
! [[Engelsk]]
| {{IPAslink|ɪ}}, {{IPA|/aɪ/}}, {{IPAslink|ə}}, {{IPAslink|ɜː}}, {{IPA|/aɪə/}}, {{IPAslink|j}}
|-
! [[Esperanto]]
| {{IPAslink|i}}
|-
! [[Fransk]]
| {{IPAslink|i}}, {{IPAslink|j}}
|-
! [[Færøysk]]
| [{{IPAlink|ʊ}}{{IPAlink|i}}]<ref name=SNL/>
|-
! [[Italiensk]]
| {{IPAslink|i}}, {{IPAslink|iː}}, {{IPAslink|j}}
|-
! [[Kurmanji]] ([[Kurdiske alfabet|hawar]])
| {{IPAslink|ɪ}}
|-
! [[Portugisisk]] 
| {{IPAslink|i}}, {{IPAslink|j}}
|-
! [[Spansk]]
| {{IPAslink|i}}, {{IPAslink|ʝ}}
|-
! rowspan="2" |[[Tyrkisk]]
| {{IPAslink|ɯ}} for i utan prikk {{angbr|I, ı}}
|-
| {{IPAslink|i}} for [[İ|i med prikk]] {{angbr|İ, i}}
|-
! [[Tysk]]
| {{IPAslink|ɪ}}, {{IPAslink|iː}}, {{IPAslink|i}}
|}
Bokstaven i uttrykker ord på både [[norsk]] og [[engelsk]]: På norsk er «i» ein [[preposisjon]], medan på engelsk er «I» det [[personlege pronomen]]et for [[første person]], [[eintal]], i [[subjekt]]sform.

== I kan stå for ==

* det kjemiske symbolet for [[grunnstoff]]et [[jod]]
* [[talet 1]] skrive med [[romartal]]
* nasjonalitetskjennemerke for bilar frå [[Italia]]
* på bilskilt frå Austerrike: [[Innsbruck]]
* på norske bilskilt før 1971: [[Aust-Agder fylke]]
* latinsk og romersk forkorting for [[imperator]]. På latinsk kan forkortinga òg tyde Julius, Junius, Juno, Jupiter med fleire. 

'''''[[Imaginære tal|i]]''''' er det matematiske symbolet for  √<span style="text-decoration:overline">–1</span>.

==Kjelder==
{{reflist}}

{{Det latinske alfabetet}}
{{Autoritetsdata}}
[[Kategori:Det latinske alfabetet]]