Tekst źródłowy strony Bieg Wazów

[[Plik:Gustav Vasa.jpg|thumb|300px|Bieg Wazów upamiętnia ucieczkę Gustawa Wazy w 1520]]
'''Bieg Wazów''' (właśc. ''Bieg Wazy'', [[język szwedzki|szw.]] ''Vasaloppet'') – długodystansowy [[biegi narciarskie|bieg narciarski]], rozgrywany co roku w pierwszą niedzielę marca, w [[Szwecja|szwedzkiej]] prowincji [[Dalarna]]. To najstarszy, najdłuższy i największy bieg narciarski na świecie. W 80. imprezie, która miała miejsce 7 marca 2004, w samym tylko biegu głównym, rozgrywanym na dystansie 90 km z miejscowości [[Sälen]] do [[Mora (Dalarna)|Mory]], wzięło ok. 15,5 tys. biegaczy. W siedmiu różnych konkurencjach rozgrywanych w ramach ''Vasaloppet'' wzięło udział ponad 40 tysięcy biegaczy z całego świata. Pierwsza edycja Biegu miała miejsce w 1922, a inspiracją do zapoczątkowania tej tradycyjnej imprezy, była ucieczka przyszłego króla [[Gustaw I Waza|Gustawa Wazy]] przed siepaczami króla [[Chrystian II Oldenburg|Chrystiana II]] w 1520. Zwycięzcą pierwszego biegu był [[Szwecja|Szwed]] Ernst Alm, który po dziś dzień pozostaje także najmłodszym triumfatorem.

== Historia ==
[[Plik:Vasaloppet Kortvasan Oxberg.JPG|thumb|300px|Start Biegu Wazów...]]
[[Plik:Vasaloppet.JPG|thumb|300px|... i meta]]
Jak głosi podanie, w 1520 młody możny – [[Gustaw I Waza|Gustaw Ericsson Waza]] uciekał przed żołnierzami [[Chrystian II Oldenburg|Chrystiana II]] – króla Szwecji i krajów [[unia kalmarska|unii kalmarskiej]]. Duża część szlachty była przeciwna królowi, dążącemu do całkowitego podporządkowania Szwecji Duńczykom. Aby uciszyć opozycję król zorganizował w [[Sztokholm]]ie bal pojednawczy, ale zamiast pojednania zafundował podstępnie swoim przeciwnikom rzeź, która przeszła do historii jako [[Krwawa łaźnia sztokholmska|sztokholmska krwawa łaźnia]]. Jej ofiarą padł także ojciec Gustawa, a on sam przedostał się do [[Mora (Dalarna)|Mory]] w prowincji Dalarna, gdzie próbował przekonać miejscową ludność do buntu przeciw [[Chrystian II Oldenburg|Chrystianowi]]. Po ich odmowie Gustaw chciał przedrzeć się na nartach do [[Norwegia|Norwegii]], ale w okolicach [[Sälen]] doścignęła go grupa narciarzy, którzy poinformowali go, że mieszkańcy Mory zmienili zdanie i poprosili go o poprowadzenie buntu. Jego efektem było zwycięstwo nad Duńczykami, obalenie Chrystiana II, wstąpienie przez Gustawa na tron szwedzki i rozwiązanie unii z Norwegią i Danią.

== Biegi siostrzane ==
Podobne do Biegu Wazów imprezy rozgrywane są m.in. w [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych]] (wyścigi na 35 i 58 km stylem dowolnym i 42 km stylem klasycznym w Mora, w stanie [[Minnesota]]) i w [[Chińska Republika Ludowa|Chinach]] (od 2003 organizowany jest bieg w [[Changchun]]). Zwycięzcy imprezy amerykańskiej wygrywają udział w klasycznym, szwedzkim Biegu Wazów.

== Tydzień Wazów ==
[[Plik:Tjejvasa2006 start.JPG|thumb|300px|Start do biegu kobiet – 2006]]
Tydzień poprzedzający Bieg Wazów znany jest jako Tydzień Wazów. W tym czasie rozgrywane są następujące biegi:
* KortVasan (krótki – 30 km)
* TjejVasan (kobiecy – 30 km)
* HalvVasan (połowiczny – 45 km)
* Öppet spår (rekreacyjny – 90 km)
* StafettVasann (sztafetowy – 90 km)
* SkejtVasan (stylem dowolnym – 45 km)

== Zwycięzcy ==
=== Mężczyźni ===
{| width=50% style="font-size: 100%; text-align: center" class=wikitable
! Rok
! Imię i nazwisko
! Kraj/Klub
! Czas
|-
| 2024 || [[Torleif Syrstad]] || {{flaga|NOR}} [[Norwegia]] || 3:52:43
|-
| 2023 || [[Emil Persson]] || {{flaga|SWE}} (Lager 157 Ski Team) || 3:37:43
|-
| 2022 || [[Andreas Nygaard]] || {{flaga|NOR}} [[Norwegia]] || 3:32:18
|-
| 2021 || [[Tord Asle Gjerdalen]] || {{flaga|NOR}} [[Norwegia]] || 3:28:18
|-
| 2020 || [[Petter Eliassen]] || {{flaga|NOR}} [[Norwegia]] || 4:25:14
|-
| 2019 || [[Tore Björseth Berdal]] || {{flaga|NOR}} [[Norwegia]] || 4:39:15
|-
| 2018 || [[Andreas Nygaard]] || {{flaga|NOR}} [[Norwegia]] || 4:24:36
|-
| 2017 || [[John Kristian Dahl]] || {{flaga|NOR}} [[Norwegia]] || 3:57:18
|-
| 2016 || [[John Kristian Dahl]] || {{flaga|NOR}} [[Norwegia]] || 4:08:00
|-
| 2015 || [[Petter Eliassen]] || {{flaga|NOR}} [[Norwegia]] || 4:01:48
|-
| 2014 || [[John Kristian Dahl]] || {{flaga|NOR}} [[Norwegia]] || 4:14:33
|-
| 2013 || [[Jørgen Aukland]] || {{flaga|NOR}} [[Norwegia]] || 3:50:48
|-
| 2012 || [[Jörgen Brink]] || {{flaga|SWE}} (Hudiksvalls IF) || 3:38:41
|-
| 2011 || [[Jörgen Brink]] || {{flaga|SWE}} (Hudiksvalls IF) || 3:51:51
|-
| 2010 || [[Jörgen Brink]] || {{flaga|SWE}} (Hudiksvalls IF) || 4:02:59
|-
| 2009 || [[Daniel Tynell]] || {{flaga|SWE}} (Grycksbo IF) || 4:10:55
|-
| 2008 || [[Jørgen Aukland]] || {{flaga|NOR}} [[Norwegia]] || 4:13:45
|-
| 2007 || [[Oskar Svärd]] || {{flaga|SWE}} (Ulricehamns IF) || 4:43:40
|-
| 2006 || [[Daniel Tynell]] || {{flaga|SWE}} (Grycksbo IF) || 4:34:09
|-
| 2005 || [[Oskar Svärd]] || {{flaga|SWE}} (Ulricehamns IF) || 3:51:47
|-
| 2004 || [[Anders Aukland]] || {{flaga|NOR}} [[Norwegia]] || 3:48:42
|-
| 2003 || [[Oskar Svärd]] || {{flaga|SWE}} (Sollefteå SK) || 3:58:23
|-
| 2002 || [[Daniel Tynell]] || {{flaga|SWE}} (Falun/Borlänge SK) || 3:58:52
|-
| 2001 || [[Henrik Eriksson]] || {{flaga|SWE}} (IFK Mora) || 4:01:22
|-
| 2000 || [[Raul Olle]] || {{flaga|EST}} [[Estonia]] || 4:14:38
|-
| 1999 || [[Staffan Larsson]] || {{flaga|SWE}} (IFK Mora) || 4.31.37
|-
| 1998 || [[Peter Göransson]] || {{flaga|SWE}} (Åsarna IK) || 3.38.57
|-
| 1997 || [[Michaił Botwinow]] || {{flaga|AUT}} [[Austria]] || 4.11.41
|-
| 1996 || [[Håkan Westin]] || {{flaga|SWE}} (Graningealliansen) || 4.01.15
|-
| 1995 || [[Sven-Erik Danielsson]] || {{flaga|SWE}} (Dala-Järna IK) || 4.11.09
|-
| 1994 || [[Jan Ottosson]] || {{flaga|SWE}} (Åsarna IK) || 4.06.19
|-
| 1993 || [[Håkan Westin]] || {{flaga|SWE}} (Graningealliansen) || 4.02.10
|-
| 1992 || [[Jan Ottosson]] || {{flaga|SWE}} (Åsarna IK) || 3.57.04
|-
| 1991 || [[Jan Ottosson]] || {{flaga|SWE}} (Åsarna IK) || 5.07.11
|-
| 1990 ||align=center colspan=3| Bieg odwołano
|-
| 1989 || [[Jan Ottosson]] || {{flaga|SWE}} (Åsarna IK) || 5.09.33
|- valign=top
| 1988 || [[Anders Blomqvist]]<br />[[Örjan Blomqvist]] || {{flaga|SWE}} (IFK Lidingö)<br />{{flaga|SWE}} (IFK Lidingö) || 4.47.04
|-
| 1987 || [[Anders Larsson (biegacz narciarski)|Anders Larsson]] || {{flaga|SWE}} (Bondsjöhöjden) || 4.20.20
|-
| 1986 || [[Bengt Hassis]] || {{flaga|SWE}} (Orsa IF) || 3.48.55
|-
| 1985 || [[Bengt Hassis]] || {{flaga|SWE}} (Orsa IF) || 4.45.43
|-
| 1984 || [[Hans Persson]] || {{flaga|SWE}} (Åsarna IK) || 4.14.14
|-
| 1983 || [[Konrad Hallenbarter]] || {{flaga|CHE}} [[Szwajcaria]] || 3.58.08
|-
| 1982 || [[Lasse Frykberg]] || {{flaga|SWE}} (IFK Mora) || 4.28.50
|-
| 1981 || [[Sven-Åke Lundbäck]] || {{flaga|SWE}} (IFK Råneå) || 4.29.32
|-
| 1980 || [[Walter Mayer]] || {{flaga|AUT}} [[Austria]] || 4.08.02
|-
| 1979 || [[Ola Hassis]] || {{flaga|SWE}} (Orsa IF) || 4.05.58
|-
| 1978 || [[Jean-Paul Pierrat]] || {{flaga|FRA}} [[Francja]] || 5.20.12
|-
| 1977 || [[Iwan Garanin]] || {{flaga|SUN}} [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] || 4.30.34
|-
| 1976 || [[Matti Kuosku]] || {{flaga|SWE}} (Högbo IF) || 4.09.07
|-
| 1975 || [[Gert-Dietmar Klause]] || {{flaga|DDR}} [[Niemiecka Republika Demokratyczna|NRD]] || 4.20.29
|-
| 1974 || [[Matti Kuosku]] || {{flaga|SWE}} (Högbo IF) || 5.06.23
|-
| 1973 || [[Pauli Siitonen]] || {{flaga|FIN}} [[Finlandia]] || 4.42.11
|-
| 1972 || [[Lars-Arne Bölling]] || {{flaga|SWE}} (IFK Mora) || 5.35.19
|-
| 1971 || [[Ole Ellefsæter]] || {{flaga|NOR}} [[Norwegia]] || 5.12.56
|-
| 1970 || [[Lars-Arne Bölling]] || {{flaga|SWE}} (IFK Mora) || 5.08.38
|-
| 1969 || [[Janne Stefansson]] || {{flaga|SWE}} (Sälens IF) || 4.50.07
|-
| 1968 || [[Janne Stefansson]] || {{flaga|SWE}} (Sälens IF) || 4.39.49
|-
| 1967 || [[Assar Rönnlund]] || {{flaga|SWE}} (IFK Umeå) || 5.20.22
|-
| 1966 || [[Janne Stefansson]] || {{flaga|SWE}} (Sälens IF) || 5.52.38
|-
| 1965 || [[Janne Stefansson]] || {{flaga|SWE}} (Sälens IF) || 4.35.03
|-
| 1964 || [[Janne Stefansson]] || {{flaga|SWE}} (Sälens IF) || 5.32.07
|-
| 1963 || [[Janne Stefansson]] || {{flaga|SWE}} (Sälens IF) || 4.56.25
|-
| 1962 || [[Janne Stefansson]] || {{flaga|SWE}} (Sälens IF) || 5.07.46
|-
| 1961 || [[David Johansson]] || {{flaga|SWE}} (Delsbo IF) || 4.45.10
|-
| 1960 || [[Sixten Jernberg]] || {{flaga|SWE}} (Lima IF) || 5.13.26
|-
| 1959 || [[Sune Larsson]] || {{flaga|SWE}} (Oxbergs IF) || 5.13.28
|-
| 1958 || [[Gunnar Larsson (narciarz ur. 1921)|Gunnar Larsson]] || {{flaga|SWE}} (Oxbergs IF) || 5.31.50
|-
| 1957 || [[Gunnar Larsson (narciarz ur. 1921)|Gunnar Larsson]] || {{flaga|SWE}} (Oxbergs IF) || 6.23.40
|-
| 1956 || [[Sigvard Jonsson]] || {{flaga|SWE}} (Rossöns IK) || 5.23.36
|-
| 1955 || [[Sixten Jernberg]] || {{flaga|SWE}} (Lima IF) || 5.27.28
|-
| 1954 || [[Pekka Kuvaja]] || {{flaga|FIN}} [[Finlandia]] || 6.22.51
|-
| 1953 || [[Nils Karlsson|Nils ‘Mora-Nisse’ Karlsson]] || {{flaga|SWE}} (IFK Mora) || 5.01.55
|-
| 1952 || [[Sigfrid Mattsson]] || {{flaga|SWE}} (Skarpnäcks IF) || 5.09.45
|-
| 1951 || [[Nils Karlsson|Nils ‘Mora-Nisse’ Karlsson]] || {{flaga|SWE}} (IFK Mora) || 5.27.20
|-
| 1950 || [[Nils Karlsson|Nils ‘Mora-Nisse’ Karlsson]] || {{flaga|SWE}} (IFK Mora) || 6.08.25
|-
| 1949 || [[Nils Karlsson|Nils ‘Mora-Nisse’ Karlsson]] || {{flaga|SWE}} (IFK Mora) || 5.44.09
|-
| 1948 || [[Nils Karlsson|Nils ‘Mora-Nisse’ Karlsson]] || {{flaga|SWE}} (IFK Mora) || 5.35.13
|-
| 1947 || [[Nils Karlsson|Nils ‘Mora-Nisse’ Karlsson]] || {{flaga|SWE}} (IFK Mora) || 5.59.35
|-
| 1946 || [[Nils Karlsson|Nils ‘Mora-Nisse’ Karlsson]] || {{flaga|SWE}} (IFK Mora) || 6.08.42
|-
| 1945 || [[Nils Karlsson|Nils ‘Mora-Nisse’ Karlsson]] || {{flaga|SWE}} (IFK Mora) || 6.27.59
|-
| 1944 || [[Gösta Andersson]] || {{flaga|SWE}} (IFK Umeå) || 5.18.43
|-
| 1943 || [[Nils Karlsson|Nils ‘Mora-Nisse’ Karlsson]] || {{flaga|SWE}} (IFK Mora) || 5.47.10
|-
| 1942 || [[Olle Wiklund]] || {{flaga|SWE}} (IFK Bergvik) || 5.31.50
|-
| 1941 || [[Mauritz Brännström]] || {{flaga|SWE}} (IFK Norsjö) || 6.51.12
|-
| 1940 || [[Arthur Häggblad]] || {{flaga|SWE}} (IFK Umeå) || 6.23.57
|-
| 1939 || [[Alfred Lif]] || {{flaga|SWE}} (Orsa IF) || 5.35.59
|-
| 1938 || [[Elias Nilsson]] || {{flaga|SWE}} (Östersunds SK) || 5.48.28
|-
| 1937 || [[Arthur Häggblad]] || {{flaga|SWE}} (IFK Umeå) || 6.05.56
|-
| 1936 || [[Sven Hansson]] || {{flaga|SWE}} (Lima IF) || 6.31.55
|-
| 1935 || [[Arthur Häggblad]] || {{flaga|SWE}} (IFK Umeå) || 6.08.55
|-
| 1934 ||align=center colspan=3| Bieg odwołano
|-
| 1933 || [[Arthur Häggblad]] || {{flaga|SWE}} (IFK Umeå) || 5.57.09
|-
| 1932 ||align=center colspan=3| Bieg odwołano
|-
| 1931 || [[Anders Ström]] || {{flaga|SWE}} (IFK Mora) || 6.37.47
|-
| 1930 || [[Verner Lundström]] || {{flaga|SWE}} (Arvidsjaurs IF) || 6.56.30
|-
| 1929 || [[J A Persson]] || {{flaga|SWE}} (Arjeplogs SK) || 6.38.22
|- valign=top
| 1928 || [[Per-Erik Hedlund]]<br />[[Sven Utterström]] || {{flaga|SWE}} (Särna SK)<br />{{flaga|SWE}} (Bodens BK) || 5.33.23
|-
| 1927 || [[Konrad Pettersson]] || {{flaga|SWE}} (Luleå SK) || 6.19.32
|-
| 1926 || [[Per-Erik Hedlund]] || {{flaga|SWE}} (Malungs IF) || 5.36.07
|-
| 1925 || [[Sven Utterström]] || {{flaga|SWE}} (Bodens BK) || 6.03.55
|-
| 1924 || [[John Lindgren]] || {{flaga|SWE}} (IFK Umeå) || 6.53.26
|-
| 1923 || [[Oskar Lindberg (biegacz narciarski)|Oskar Lindberg]] || {{flaga|SWE}} (IFK Norsjö) || 6.32.41
|-
| 1922 || [[Ernst Alm]] || {{flaga|SWE}} (IFK Norsjö) || 7.32.49
|}

=== Kobiety ===
{| width=50% style="font-size: 100%; text-align: center" class=wikitable
! Rok
! Imię i nazwisko
! Kraj/Klub
! Czas
|-
| 2024 || [[Emilie Fleten]] || {{flaga|NOR}} [[Norwegia]] || 4:23:06
|-
| 2023 || [[Emilie Fleten]] || {{flaga|NOR}} [[Norwegia]] || 4:04:08
|-
| 2022 || [[Astrid Øyre Slind]] || {{flaga|NOR}} [[Norwegia]] || 3:50:06
|-
| 2021 || [[Lina Korsgren]] || {{flaga|SWE}} (Åre Längdskidklubb) || 3:52:08
|-
| 2020 || [[Lina Korsgren]] || {{flaga|SWE}} (Åre Längdskidklubb) || 4:41:02
|-
| 2019 || [[Britta Johansson Norgren]] || {{flaga|SWE}} (Sollefteå Skidor IF) || 4:54:24
|-
| 2018 || [[Lina Korsgren]] || {{flaga|SWE}} (Åre Längdskidklubb) || 4:41:50
|-
| 2017 || [[Britta Johansson Norgren]] || {{flaga|SWE}} (Sollefteå Skidor IF) || 4:19:43
|-
| 2016 || [[Kateřina Smutná]] || {{flaga|AUT}} [[Austria]] || 4:17:56
|-
| 2015 || [[Justyna Kowalczyk]] || {{flaga|POL}} [[Polska]] || 4:41:02
|-
| 2014 || [[Laila Kveli]] || {{flaga|NOR}} [[Norwegia]] || 4:31:57
|-
| 2013 || [[Laila Kveli]] || {{flaga|NOR}} [[Norwegia]] || 4:22:22
|-
| 2012 || [[Vibeke Skofterud]] || {{flaga|NOR}} [[Norwegia]] || 4:08:24
|-
| 2011 || [[Jenny Hansson]] || {{flaga|SWE}} (Östersunds Skidlöparekl) || 4:25:30
|-
| 2010 || [[Susanne Nyström]] || {{flaga|SWE}} (IFK Mora SK) || 4:33:07
|-
| 2009 || [[Sandra Hansson]] || {{flaga|SWE}} (Uddevalla IS) || 4:43.13
|-
| 2008 || [[Sandra Hansson]] || {{flaga|SWE}} (Uddevalla IS) || 4:47.16
|-
| 2007 || [[Elin Ek]] || {{flaga|SWE}} (IFK Mora) || 4:48.29
|-
| 2006 || [[Cristina Paluselli]] || {{flaga|ITA}} [[Włochy]] || 4.59.24
|-
| 2005 || [[Sofia Lind]] || {{flaga|SWE}} (Åsarna IK) || 4.24.09
|-
| 2004 || [[Sofia Lind]] || {{flaga|SWE}} (Åsarna IK) || 4.20.28
|-
| 2003 || [[Ulrika Persson]] || {{flaga|SWE}} (SK Bore) || 4.32.57
|-
| 2002 || [[Swietłana Nagiejkina]] || {{flaga|BLR}} [[Białoruś]] || 4.38.47
|-
| 2001 || [[Ulrika Persson]] || {{flaga|SWE}} (SK Bore) || 4.31.05
|-
| 2000 || [[Swietłana Nagiejkina]] || {{flaga|RUS}} [[Rosja]] || 4.52.35
|-
| 1999 || [[Sofia Lind]] || {{flaga|SWE}} (Åsarna IK) || 5.04.50
|-
| 1998 || [[Kerrin Petty]] || {{flaga|USA}} (IFK Mora) || 4.17.02
|-
| 1997 || [[Sofia Lind]] || {{flaga|SWE}} (Åsarna IK) || 5.06.35
|}

== Linki zewnętrzne ==
* [https://www.vasaloppet.se/ Vasaloppet] – Strona oficjalna
* [http://results.vasaloppet.se/2018/?_ga=2.30769279.1502455209.1548333463-1258548412.1548333461 Wyniki zawodów]
* [https://archive.ph/20150304224816/http://www.worldloppet.com/vasaloppet.php Profil na Worldloppet.com] {{lang|en}}
* [http://web.archive.org/web/20050226100200/http://www.vasaloppet.org/ American Vasaloppet] – Strona biegu amerykańskiego

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Maratony narciarskie]]
[[Kategoria:Sport w Szwecji]]