Tekst źródłowy strony Indoeuropeistyka

'''Indoeuropeistyka''' – dziedzina zajmująca się badaniem [[Języki indoeuropejskie|języków indoeuropejskich]], specjalistyczny obszar [[językoznawstwo|językoznawstwa]].

Badania w ramach indoeuropeistyki obejmują rozwój poszczególnych [[Klasyfikacja języków indoeuropejskich|języków rodziny]] oraz jej grup językowych, [[Zmiana językowa|zmiany językowe]] oraz związane z nimi reguły fonetyczne i [[Prawo głosowe|prawa głosowe]], analizę języków [[Język martwy|martwych]] oraz ich wymowy, konstruowanie drzewa rodowego języków indoeuropejskich oraz rekonstrukcję [[Język praindoeuropejski|języka praindoeuropejskiego]], będącego według jednej z teorii, przodkiem całej rodziny indoeuropejskiej<ref>{{Fortson2004 |s = 3–13}}</ref>. W ramach dziedziny mieszczą się też inne, pomniejsze i bardziej specjalistyczne poddyscypliny, zajmujące się poszczególnymi grupami językowymi – takie jak językowe działy [[albanistyka|albanistyki]], [[bałtystyka|bałtystyki]], [[celtologia|celtologii]], [[Filologia germańska|germanistyki]], [[iranistyka|iranistyki]], [[Filologia romańska|romanistyki]] czy [[slawistyka|slawistyki]].

== Początki językoznawstwa indoeuropejskiego ==
[[Plik:IE schemat.png|thumb|300px|Główne gałęzie języków indoeuropejskich – ich pokrewieństwo, historyczny podział geograficzny oraz podział fonetyczny [[Języki kentum|kentum]]–[[Języki satem|satem]]]]

Podobieństwa między językiem [[Język grecki|greckim]] a [[łacina|łacińskim]] zostały zauważone już w starożytności<ref>{{Fortson2004 |s = 8}}</ref>. Nie zwróciło to jednak szczególnej uwagi badaczy. Podobne obserwacje w początkach ery [[Nowożytność|nowożytnej]], poczynione przez [[Filippo Sassetti]]ego, również nie zyskały rozgłosu; kupiec ów zauważył podobieństwa niektórych słów w języku [[Język włoski|włoskim]] i [[Sanskryt|sanskrycie]]<ref>{{Cytuj książkę |tytuł = History of the language sciences |inni = Sylvain Auroux (red.) |data = 2001 |wydawca = Walter de Gruyter |miejsce = Berlin, Nowy Jork |isbn = 3-11-016735-2 |strony = 1156 |język = en |język2 = de |język3 = fr}}</ref>.

Idea, że języki indoeuropejskie (wówczas jeszcze tak nienazywane) pochodzą od wspólnego językowego przodka, była pomysłem [[Marcus Zuerius van Boxhorn|Marcusa Zueriusa van Boxhorna]], który połączył ze sobą łacinę, język grecki, [[Język perski|perski]], sanskryt, języki [[Języki germańskie|germańskie]], [[Języki słowiańskie|słowiańskie]] i [[Języki bałtyckie|bałtyckie]]. Według niego wszystkie one wywodziły się z [[prajęzyk]]a, który nazwał mianem ''scytyjskiego''<ref>{{Beekes2011 |s = 12}}</ref>. Jednak powszechnie odkrycie [[Pokrewieństwo języków|pokrewieństwa]] owych języków przypisywane jest [[William Jones (językoznawca)|Williamowi Jonesowi]], który w 1786 r. zaprezentował zbieżności w słownictwie i gramatyce sanskrytu i języków europejskich<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.eliohs.unifi.it/testi/700/jones/Jones_Discourse_3.html |tytuł = The Third Anniversary Discourse delivered 2 February 1786 |nazwisko = Jones |imię = William |autor link = William Jones (językoznawca) |opublikowany = Electronic Library of Historiography |archiwum = https://web.archive.org/web/20200802033417/http://www.eliohs.unifi.it/testi/700/jones/Jones_Discourse_3.html |zarchiwizowano = 2020-08-02 |język = en |data dostępu = 2020-10-06}}</ref>. W 1810 [[Conrad Malte-Brun]] zaproponował nazwę ''języki indogermańskie'' (używaną do dzisiaj w literaturze niemieckojęzycznej), a trzy lata później [[Thomas Young]] użył określenia ''języki indoeuropejskie''<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Klein |imię = Jared |nazwisko2 = Joseph |imię2 = Brian D. |nazwisko3 = Fritz |imię3 = Matthias A. |tytuł = Handbook of Comparative and Historical Indo-European Linguistics |data = 2018 |wydawca = Walter de Gruyter |isbn = 978-3-11-054036-9 |strony = 181 |język = en}}</ref>.

Za początek indoeuropeistyki jako dziedziny naukowej uznawane są prace [[Franz Bopp|Franza Boppa]]: ''On the conjugational system of the Sanskrit language compared with that of Greek, Latin, Persian and Germanic'' (1816) oraz ''Comparative Grammar'' (wydawana od 1833, ukończona w 1852)<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Meier-Brügger |imię = Michael |autor link = Michael Meier-Brügger |tytuł = Indo-European Linguistics |url = https://caio.ueberalles.net/Indo-European-Linguistics-Introduction/Indo-European_Linguistics%20-%20Michael%20Meier-Bru%CC%88gger.pdf |data = 2003 |wydawca = Walter de Gruyter |miejsce = Berlin, Nowy Jork |isbn = 3-11-017433-2 |strony = 12 |język = en}}</ref>. W 1861 r. swoje dzieło – ''A Compendium of the Comparative Grammar of the Indo-European, Sanskrit, Greek and Latin Languages'' – wydał [[August Schleicher]]. Schleicher był również autorem pierwszego opowiadania w zrekonstruowanym [[Język praindoeuropejski|języku praindoeuropejskim]] o tytule [[Owca i konie]]. Natomiast w kolejnej dekadzie (1878) [[Ferdinand de Saussure]] zaproponował istnienie w praindoeuropejskim laryngałów (głosek gardłowych lub [[Spółgłoska krtaniowa|krtaniowych]])<ref name=":1">{{Beekes2011 |s = 103}}</ref>, które miały wyjaśniać istnienie pewnych nietypowych zjawisk fonetycznych w językach indoeuropejskich<ref>{{Beekes2011 |s = 100}}</ref>.

Na przełomie XIX i XX w. odkryto starożytne teksty, zapisane nieznanymi dotąd językami, które wkrótce odczytano i zidentyfikowano jako indoeuropejskie. Owe języki umieszczono w dwóch nowych, odrębnych gałęziach – [[Języki anatolijskie|anatolijskiej]] i [[Języki tocharskie|tocharskiej]]<ref name=":2">{{Fortson2004 |s = 154, 351}}</ref>. W języku [[Język hetycki|hetyckim]], jednym z anatolijskich, w latach 20. XX w. [[Jerzy Kuryłowicz]] odkrył ślady głosek laryngalnych<ref>{{Cytuj pismo |nazwisko = Danielewiczowa |imię = Magdalena |tytuł = Myśl de Saussure’a w polskim przekazie lingwistycznym. Promotorzy i oponenci |url = https://apcz.umk.pl/czasopisma/index.php/LinCop/article/viewFile/LinCop.2013.019/5302 |czasopismo = Linguistica Copernicana |wolumin = 2 (10) |strony = 32 |data = 2013 |issn = 2391-7768 |doi = 10.12775/LinCop.2013.019}}</ref>. Na podstawie tego odkrycia rozwinięto [[Teoria laryngalna|teorię laryngalną]], uważaną za najważniejsze osiągnięcie indoeuropeistyki<ref name=":1" />. W drugiej połowie lat 50. ukazały się ''L’Apophonie en indo-européen'' Kuryłowicza na temat [[przegłos]]u indoeuropejskiego (1956) oraz ''Indogermanisches etymologisches Wörterbuch'' [[Julius Pokorny|Juliusa Pokorny’ego]], czyli słownik [[Etymologia|etymologiczny]], zawierający zrekonstruowane [[Rdzeń (językoznawstwo)|rdzenie]] praindoeuropejskie.

== Metody badawcze i teorie ==
Główną techniką badawczą w językoznawstwie indoeuropejskim jest [[metoda porównawcza (językoznawstwo)|metoda porównawcza]]<ref>{{Fortson2004 |s = 1–14}}</ref>, która polega na poszukiwaniu wzorców i regularności w strukturze fonetycznej i odmianie wyrazów. Następnie odtwarzany jest stan praindoeuropejski; przykład takiej rekonstrukcji [[Końcówka fleksyjna|końcówek gramatycznych]] według [[Robert Beekes|Roberta Beekesa]] – na podstawie [[czasownik]]a „być” w [[Sanskryt|sanskrycie]] i [[Łacina|łacinie]] – przedstawia poniższa tabela<ref>{{Beekes2011 |s = 15}}</ref>.

{| class="wikitable"
|+
!Forma
![[Sanskryt]]
![[Łacina]]
!Wzór odmiany
!Rekonstrukcja<br />formy [[Język praindoeuropejski|pie.]]
|-
|‘jestem’ || asmi || sum || (V)s-(V)m(i) || *h₁és-mi
|-
|‘jesteś’ || asi || es || Vs-(i) || *h₁és-si
|-
|‘jest’ || asti || est || Vs-t(i) || *h₁és-ti
|-
|‘jesteśmy’ || smas || sumus || s-(V)mVs || *h₁s-més
|-
|‘jesteście’ || stha || estis || (V)s-t(h)V || *h₁s-th₁é
|-
|‘są’ || santi || sunt || s-Vnt(i) || *h₁s-énti
|}

W zaprezentowanych przykładach duża litera ''V'' oznacza samogłoskę, ''*h₁'' zaś jeden z laryngałów. Podane formy przedstawiają współczesne rekonstrukcje, etap odtwarzania początkowej głoski laryngalnej został pominięty.

[[Plik:IE expansion.png|thumb|300px|Hipotetyczna [[Urheimat|praojczyzna]] (kolor różowy) i ekspansja [[Indoeuropejczycy|Indoeuropejczyków]] według [[Teoria kurhanowa|teorii kurhanowej]]]]

Innymi metodami w pracy indoeuropeistów są:

* [[rekonstrukcja wewnętrzna]] – odtwarzająca dawniejsze fazy konkretnego języka<ref>{{Milewski2004 |s = 107}}</ref>;
* [[datowanie lingwistyczne]] – leksykostatystyka i glottochronologia<ref>{{Cytuj książkę |tytuł = International Encyclopedia of Linguistics |inni = William Bright (red.) |data = 1992 |wydawca = [[Oxford University Press]] |miejsce = Nowy Jork, Oxford |isbn = 978-0-19-505196-4 |rozdział = Historical Linguistics: Mathematical concepts |nazwisko r = Embleton |imię r = Sheila |język = en}}</ref>;
* [[masowa komparacja leksykalna]] – porównująca słownictwo wielu języków w celu odkrycia powiązań filogenetycznych pomiędzy różnymi rodzinami językowymi<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Blake |imię = Barry J. |nazwisko2 = Burridge |imię2 = Kate |nazwisko3 = Taylor |imię3 = Jo |tytuł = Historical Linguistics 2001 |data = 2003 |wydawca = John Benjamins Publishing |miejsce = Amsterdam |isbn = 90-272-4749-8 |strony = 35–39 |rozdział = Beyond the Comparative Method? |nazwisko r = Campbell |imię r = Lyle R. |autor r link = Lyle Campbell |doi = 10.1075/cilt.237.05cam |język = en}}</ref>.

Do teorii opracowanych przez językoznawstwo indoeuropejskie należą m.in.:

* [[teoria laryngalna]] – według której w praindoeuropejskim istniały trzy spółgłoski o wymowie gardłowej lub krtaniowej<ref name=":1" />;
* [[teoria glottalna]] – dawniej bardziej popularna, współcześnie mająca niewielu zwolenników hipoteza, według której w praindoeuropejskim zamiast spółgłosek dźwięcznych istniały [[Spółgłoska ejektywna|spółgłoski ejektywne]]<ref>{{Cytuj pismo |nazwisko = Gamkrelidze |imię = Tamaz |nazwisko2 = Iwanow |imię2 = Wiaczesław |tytuł = Sprachtypologie und die Rekonstruktion der gemeinindogermanischen Verschlüsse |czasopismo = Phonetica |wolumin = 27.3 |strony = 150–156 |data = 1973 |issn = 0031-8388 |doi = 10.1159/000259433 |język = de}}</ref>.

Natomiast do głównych współczesnych hipotez dotyczących pierwotnej ojczyzny języków indoeuropejskich należą<ref>{{Cytuj pismo |nazwisko = Krygier-Łączkowska |imię = Agnieszka |tytuł = Europejczycy, Słowianie, Polacy. Na czym polega pokrewieństwo językowe? |url = http://kwartjez.amu.edu.pl/teksty/teksty2011_1_5/Krygier.pdf |czasopismo = [[Kwartalnik Językoznawczy]] |wolumin = 1 (5) |strony = 98 |data = 2011 |issn = 2081-5441}}</ref>:

* [[teoria kurhanowa]] – sytuująca język praindoeuropejski na [[Step Pontyjski|Stepie Pontyjskim]] pomiędzy [[Morze Czarne|Morzem Czarnym]], a [[Morze Kaspijskie|Morzem Kaspijskim]];
* [[teoria anatolijska]] – sytuująca język praindoeuropejski w [[Anatolia|Anatolii]] na terenach dzisiejszej [[Turcja|Turcji]].

Jednym z zagadnień indoeuropeistyki jest również kwestia pokrewieństwa rodziny indoeuropejskiej z innymi [[Rodzina językowa|rodzinami językowymi]]. Do postulowanych [[Makrorodzina językowa|makrorodzin]] i [[Fyla językowa|fyli językowych]] należą m.in. (uporządkowane według rosnącego zakresu, obejmującego coraz więcej języków):

* [[Języki indo-uralskie|indo-uralska]] – obejmująca języki indoeuropejskie i [[Języki uralskie|uralskie]]<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Klein |imię = Jared |nazwisko2 = Joseph |imię2 = Brian D. |nazwisko3 = Fritz |imię3 = Matthias A. |tytuł = Handbook of Comparative and Historical Indo-European Linguistics |data = 2018 |wydawca = Walter de Gruyter |isbn = 978-3-11-054036-9 |strony = 2281–2283 |język = en}}</ref>;
* [[Języki eurazjatyckie|eurazjatycka]] – jak wyżej plus [[Języki ałtajskie|ałtajskie]] oraz kilka drobnych rodzin i izolowanych języków<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Greenberg |imię = Joseph Harold |autor link = Joseph Greenberg |tytuł = Indo-European and Its Closest Relatives: The Eurasiatic Language Family. Volume 1. Grammar |url = https://archive.org/details/greenbergindoeuropeananditsclosestrelativestheeurasiaticlanguagefamilyvol.1grammar2000/ |data = 2000 |wydawca = Stanford University Press |miejsce = Stanford |isbn = 0-8047-3812-2 |strony = 279–281}}</ref>;
* [[Języki nostratyczne|nostratyczna]] – jak wyżej plus [[Języki drawidyjskie|drawidyjskie]], [[Języki kartwelskie|kartwelskie]] i [[Języki afroazjatyckie|afroazjatyckie]]<ref>{{Cytuj |autor = James Clackson |tytuł = Indo-European Linguistics. An Introduction |archiwum = https://caio.ueberalles.net/Indo-European-Linguistics-Introduction/Indo-European%20Linguistics%20-%20James%20Clackson.pdf |miejsce = Cambridge–Nowy Jork |wydawca = [[Cambridge University Press]] |data = 2007 |isbn = 978-0-511-36609-3 |język = en |s = 20}}</ref>;
* [[Języki boreańskie|boreańska]] – fyla obejmująca makrorodziny nostratyczną, [[Języki amerindiańskie|amerindiańską]], [[Języki dene-kaukaskie|dene-kaukaską]] i [[Języki austryckie|austrycką]]<ref>{{Cytuj pismo |nazwisko = Fleming |imię = Harold C. |tytuł = A New Taxonomic Hypothesis: Borean / Boralean |url = https://archive.org/details/MotherTongue10April1990/Mother%20Tongue%2014%20%28August%201991%29 |czasopismo = [[Mother Tongue]]. Newsletter |wolumin = 14 |strony = 51–65 |data = 1991 |język = en}}</ref>.

== Osiągnięcia indoeuropeistyki ==
[[Plik:Wilk w językach IE.png|thumb|300px|Słowo „wilk” (rdzeń „*u̯l̥kʷo-”) w języku [[Język praindoeuropejski|pie.]] oraz jego formy potomne w różnych językach, od góry w prawo: [[Język polski|polskim]], [[Język litewski|litewskim]], [[Sanskryt|sanskrycie]], [[Język perski|perskim]], [[Język albański|albańskim]], [[Język grecki|greckim]], [[Łacina|łacinie]] i [[Język angielski|angielskim]]]]

Do osiągnięć językoznawstwa indoeuropejskiego należą m.in.:

* stworzenie teorii istnienia rodziny indoeuropejskiej – czyli takiego zbioru różnych języków, w którym najbardziej podstawowe podobieństwa wynikają ze wspólnego pochodzenia ([[prajęzyk]]a), a nie z wzajemnych [[Zapożyczenie językowe|zapożyczeń]]<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Meier-Brügger |imię = Michael |autor link = Michael Meier-Brügger |tytuł = Indo-European Linguistics |url = https://caio.ueberalles.net/Indo-European-Linguistics-Introduction/Indo-European_Linguistics%20-%20Michael%20Meier-Bru%CC%88gger.pdf |data = 2003 |wydawca = Walter de Gruyter |miejsce = Berlin, Nowy Jork |isbn = 3-11-017433-2 |strony = 56–59 |język = en}}</ref> (z wyjątkiem opozycyjnych teorii [[Nikołaj Trubieckoj|Nikołaja Trubieckoja]] oraz Schimidta i Lechmanna, dopuszczających języki IE jako ligę językową dwóch, lub więcej grup<ref>{{Cytuj |autor = James Clackson |tytuł = Indo-European Linguistics. An Introduction |archiwum = https://caio.ueberalles.net/Indo-European-Linguistics-Introduction/Indo-European%20Linguistics%20-%20James%20Clackson.pdf |miejsce = Cambridge–Nowy Jork |wydawca = [[Cambridge University Press]] |data = 2007 |isbn = 978-0-511-36609-3 |język = en |s = 25}}</ref>);
* odkrycie, a następnie odczytanie starodawnych tekstów w nieznanych wcześniej językach, które współcześnie klasyfikowane są w dwóch odrębnych, wymarłych indoeuropejskich grupach językowych – [[Języki anatolijskie|anatolijskiej]] i [[Języki tocharskie|tocharskiej]]<ref name=":2" />;
* zidentyfikowanie w starożytnym języku [[Język hetycki|hetyckim]] z grupy anatolijskiej śladów głosek laryngalnych, co przyczyniło się do opracowania teorii laryngalnej i bywa uważane za największe dokonanie w historii językoznawstwa indoeuropejskiego<ref name=":1" />;
* daleko posunięta rekonstrukcja języka praindoeuropejskiego;
* zrekonstruowanie i opracowanie systemu wymiany samogłosek ([[przegłos]]u) w praindoeuropejskim<ref>{{Cytuj |autor = James Clackson |tytuł = Indo-European Linguistics. An Introduction |archiwum = https://caio.ueberalles.net/Indo-European-Linguistics-Introduction/Indo-European%20Linguistics%20-%20James%20Clackson.pdf |miejsce = Cambridge–Nowy Jork |wydawca = [[Cambridge University Press]] |data = 2007 |isbn = 978-0-511-36609-3 |język = en |s = 71–74}}</ref>.

Indoeuropeistyka może pochwalić się również odkryciem wielu [[prawo głosowe|praw głosowych]] w językach rodziny indoeuropejskiej – są nimi np.<ref>{{Cytuj stronę |url = http://grzegorz.jagodzinski.prv.pl/lingwpl/prawa.html |tytuł = Reguły fonetyczne i prawa językowe |nazwisko = Jagodziński |imię = Grzegorz |data = 2014-10-15 |opublikowany = Językoznawstwo |archiwum = https://web.archive.org/web/20201006180032/http://grzegorz.jagodzinski.prv.pl/lingwpl/prawa.html |zarchiwizowano = 2020-10-06 |data dostępu = 2020-10-06}}</ref>:

* [[Prawo Grassmanna (językoznawstwo)|prawo Grassmanna]] – prawo głosowe w [[Sanskryt|sanskrycie]] i [[Język grecki|grece]]<ref>{{Polański1999|s=457}}</ref>;
* [[prawo Grimma]] – sekwencja zmian w językach germańskich;
* [[prawo Vernera]] – prawo głosowe w językach germańskich;
* [[przesuwki ormiańskie]] – sekwencja zmian fonetycznych w języku staroormiańskim<ref name="autonazwa1">{{Milewski2004 |s = 135}}</ref>;
* [[reguła Brugmanna]] – prawo głosowe w językach [[Języki indoirańskie|indoirańskich]]<ref>{{Beekes2011 |s = 141}}</ref>;
* [[reguła Dybo]] – prawo głosowe w językach [[Języki italoceltyckie|italoceltyckich]] i germańskich;
* [[reguła ruki]] – prawo głosowe w indoeuropejskich językach [[Języki satem|satemowych]]<ref name="autonazwa1" />;
* [[reguła Osthoffa]] – prawo głosowe w językach indoeuropejskich z terenów Europy.

== Badacze ==
Do badaczy zajmujących się językami indoeuropejskimi należeli m.in. (chronologicznie):

{{Układ wielokolumnowy |szerokość = 200px |liczba = 3 |
* [[Friedrich Schlegel]] (1772–1829)
* [[Jacob Ludwig Karl Grimm|Jakob Grimm]] (1785–1863)
* [[Rasmus Rask]] (1787–1832)
* [[Franz Bopp]] (1791–1867)
* [[August Friedrich Pott]] (1802–1887)
* [[Johann Kaspar Zeuss]] (1806–1856)
* [[Hermann Grassmann]] (1809–1877)
* [[Theodor Benfey]] (1809–1881)
* [[Rudolf von Raumer]] (1815–1876)
* [[Otto von Böhtlingk]] (1815–1904)
* [[Georg Curtius]] (1820–1885)
* [[August Schleicher]] (1821–1868)
* [[Max Müller]] (1823–1900)
* [[William Dwight Whitney]] (1827–1894)
* [[August Fick]] (1833–1916)
* [[Franz Kielhorn]] (1840–1908)
* [[August Leskien]] (1840–1916)
* [[Wilhelm Scherer]] (1841–1886)
* [[Berthold Delbrück]] (1842–1922)
* [[Vilhelm Thomsen]] (1842–1927)
* [[Johannes Schmidt]] (1843–1901)
* [[Ernst Windisch]] (1844–1918)
* [[Karl Verner]] (1846–1896)
* [[Hermann Osthoff]] (1846–1909)
* [[Friedrich Karl Brugmann]] (1849–1919)
* [[Hermann Möller]] (1850–1923)
* [[Jakob Wackernagel]] (1853–1938)
* [[Otto Schrader]] (1855–1919)
* [[Ferdinand de Saussure]] (1857–1913)
* [[Wilhelm Streitberg]] (1864–1925)
* [[Hermann Hirt]] (1865–1936)
* [[Antoine Meillet]] (1866–1936)
* [[Carl Darling Buck]] (1866–1955)
* [[Holger Pedersen]] (1867–1953)
* [[Alois Walde]] (1869–1924)
* [[Eduard Schwyzer]] (1874–1943)
* [[Ferdinand Sommer]] (1875–1962)
* [[Bedřich Hrozný]] (1879–1952)
* [[Andrzej Gawroński (językoznawca)|Andrzej Gawroński]] (1885–1927)
* [[Franklin Edgerton]] (1885–1963)
* [[Leonard Bloomfield]] (1887–1949)
* [[Julius Pokorny]] (1887–1970)
* [[Manu Leumann]] (1889–1977)
* [[Milan Budimir]] (1891–1975)
* [[Jerzy Kuryłowicz]] (1895–1978)
* [[Giacomo Devoto]] (1897-1974)
* [[Georges Dumézil]] (1898–1986)
* [[Christian Schweigaard Stang]] (1900–1977)
* [[Eugeniusz Słuszkiewicz]] (1901–1981)
* [[Émile Benveniste]] (1902–1976)
* [[Tadeusz Milewski (językoznawca)|Tadeusz Milewski]] (1906–1966)
* [[André Martinet]] (1908–1999)
* [[Ernst Risch]] (1911–1988)
* [[Oswald Szemerényi]] (1913–1996)
* [[Karl Hoffmann (językoznawca)|Karl Hoffmann]] (1915–1996)
* [[Joseph Greenberg]] (1915–2001)
* [[Georg Renatus Solta]] (1915–2005)
* [[Winfred P. Lehmann|Winfred Lehmann]] (1916–2007)
* [[Edgar C. Polomé]] (1920–2000)
* [[Eric Hamp]] (1920–2019)
* [[Marija Gimbutas]] (1921–1994)
* [[Francisco Rodríguez Adrados]] (1922–2020)
* [[Ladislav Zgusta]] (1924–2007)
* [[Witold Mańczak]] (1924–2016)
* [[Helmut Rix]] (1926–2004)
* [[Manfred Mayrhofer]] (1926–2011)
* [[Warren Cowgill]] (1929–1985)
* [[Radoslav Katičić]] (1930–2019)
* [[Johanna Narten]] (1930–2019)
* [[Calvert Watkins]] (1933–2013)
* [[Anna Morpurgo Davies]] (1937-2014)
* [[Robert Beekes]] (1937-2017)
* [[Jochem Schindler]] (1944–1994)
* [[Jens Elmegård Rasmussen]] (1944–2013)
* [[Siergiej Starostin]] (1953–2005)
}}

Współcześnie badaniami indoeuropeistycznymi zajmują się m.in.:

{{Układ wielokolumnowy |szerokość = 200px |liczba = 3 |
* [[James Clackson]] (ur. ?)
* [[Benjamin W. Fortson]] (ur. ?)
* [[Leszek Bednarczuk]] (ur. 1936)
* [[Ignacy Ryszard Danka]] (ur. 1937)
* [[Colin Renfrew]] (ur. 1937)
* [[Hans Henrich Hock]] (ur. 1938)
* [[James Mallory]] (ur. 1945)
* [[Craig Melchert]] (ur. 1945)
* [[Frederik Kortlandt]] (ur. 1946)
* [[Michael Meier-Brügger]] (ur. 1948)
* [[Alfred F. Majewicz]] (ur. 1949)
* [[Birgit Anette Olsen]] (ur. 1952)
* [[Donald Ringe]] (ur. 1954)
* [[Václav Blažek]] (ur. 1959)
* [[Krzysztof Tomasz Witczak]] (ur. 1960)
* [[Ranko Matasović]] (ur. 1968)
* [[Michiel de Vaan]] (ur. 1973)
* [[Alwin Kloekhorst]] (ur. 1978)
* [[Mate Kapović]] (ur. 1981)
}}

== Ośrodki kształcenia ==
Poniższa tabela zawiera wybrane ośrodki naukowe, kształcące w ramach indoeuropeistyki (aktywne w 2020 r.).

{| class="wikitable"
|+
!Kraj
!Ośrodek
!Odnośnik
|-
|{{flaga|AUT}} [[Austria]]
|[[Uniwersytet Wiedeński]]
|[https://linguistics.univie.ac.at/studium/masterstudium/master-indogermanistik/ 1]
|-
|{{flaga|DEN}} [[Dania]]
|[[Uniwersytet Kopenhaski]]
|[https://nors.ku.dk/forskning/forskning_indoeuropaeisk/ 2]
|-
|{{flaga|NED}} [[Holandia]]
|[[Uniwersytet w Lejdzie]]
|[https://studiegids.universiteitleiden.nl/courses/100045/ba-eindwerkstuk-vergelijkende-indo-europese-taalwetenschap 3]
|-
|rowspan="4"| {{flaga|GER}} [[Niemcy]]
|[[Uniwersytet Fryderyka i Aleksandra w Erlangen i Norymberdze]]
|[https://www.indogermanistik.phil.fau.de/ 4]
|-
|[[Uniwersytet Ludwika i Maksymiliana w Monachium]]
|[https://www.indogermanistik.uni-muenchen.de/index.html 5]
|-
|[[Uniwersytet Marcina Lutra w Halle i Wittenberdze]]
|[https://www.indogerm.uni-halle.de/ 6]
|-
|[[Westfalski Uniwersytet Wilhelma w Münsterze]]
|[https://www.uni-muenster.de/Indogermanistik/ 7]
|-
|{{flaga|POL}} [[Polska]]
|[[Uniwersytet Jagielloński]]
|[https://kjo.filg.uj.edu.pl/ 8]
|-
|rowspan="2"| {{flaga|USA}} [[Stany Zjednoczone]]
|[[Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles]]
|[https://pies.ucla.edu/ 9]
|-
|[[Uniwersytet Teksański w Austin]]
|[https://lrc.la.utexas.edu/ 10]
|}

== Współczesne publikacje ==
Najbardziej aktualne opracowania zrekonstruowanych form praindoeuropejskich i form pochodnych w językach dawnych i współczesnych:

* ''Lexikon der indogermanischen Verben'' [[Helmut Rix|Helmuta Rixa]] (1998) – zmodernizowana i uwspółcześniona wersja słownika Pokornego;
* ''Nomina im Indogermanischen Lexikon'' kilku autorów (2008) – leksykon nominalnych części mowy;
* ''Lexikon der indogermanischen Partikeln und Pronominalstämme'' [[George Dunkel|George’a Dunkela]] (2014) – leksykon partykuł i zaimków.

Czasopisma indoeuropeistyczne:

* [[Indo-European Linguistics]]
* [[Indogermanische Forschungen]]
* [[Journal of Indo-European Studies]]
* [[Journal of Language Relationship]] (''różne rodziny językowe'')
* [[Tocharian and Indo-European Studies]]

Niektóre z powyższych czasopism są publikowane bezpłatnie i w wolnym dostępie, odnośniki do nich oraz do innych darmowych materiałów umieszczone zostały na końcu, w sekcji ''[[#Linki zewnętrzne|linki zewnętrzne]]''.

== Zobacz też ==
{{commonscat|Indo-European|Indoeuropeistyka}}
{{Wikisłownik|indoeuropeistyka}}

* [[Wikipedia:Skarbnica Wikipedii/Glosariusz indoeuropeistyczny|glosariusz indoeuropeistyczny]]
* [[języki indoeuropejskie]]
* [[klasyfikacja języków indoeuropejskich]]
* [[lista języków indoeuropejskich]]
* [[język praindoeuropejski]]
* [[ekspansja języków indoeuropejskich]]
* [[metoda porównawcza (językoznawstwo)]]
* [[językoznawstwo historyczno-porównawcze]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* {{Cytuj |redaktor = Sylvain Auroux |tytuł = History of the language sciences |wydawca = Walter de Gruyter |miejsce = Berlin, Nowy Jork |data = 2001 |isbn = 3-11-016735-2 |język = en de fr}}
* {{Beekes2011 |odn = tak}}
* {{Cytuj |autor r = [[Lyle Campbell|Lyle R. Campbell]] |redaktor = Barry J. Blake; Kate Burridge; Jo Taylor |rozdział = Beyond the Comparative Method? |tytuł = Historical Linguistics 2001 |wydawca = John Benjamins Publishing |miejsce = Amsterdam |data = 2003 |isbn = 90-272-4749-8 |s = 33–57 |doi = 10.1075/cilt.237.05cam |język = en}}
* {{Cytuj |autor = James Clackson |tytuł = Indo-European Linguistics. An Introduction |archiwum = https://caio.ueberalles.net/Indo-European-Linguistics-Introduction/Indo-European%20Linguistics%20-%20James%20Clackson.pdf |miejsce = Cambridge–Nowy Jork |wydawca = [[Cambridge University Press]] |data = 2007 |isbn = 978-0-511-36609-3 |język = en |odn = tak}}
* {{Cytuj |autor r = Sheila Embleton |redaktor = William Bright |rozdział = Historical Linguistics: Mathematical concepts |tytuł = International Encyclopedia of Linguistics |wydawca = [[Oxford University Press]] |miejsce = Nowy Jork, Oxford |data = 1992 |isbn = 978-0-19-505196-4 |język = en}}
* {{Cytuj |autor = Harold C. Fleming |tytuł = A New Taxonomic Hypothesis: Borean / Boralean |czasopismo = [[Mother Tongue|Mother Tongue. Newsletter]] |wolumin = 14 |data = 1991 |s = 51–65 |url = https://archive.org/details/MotherTongue10April1990/Mother%20Tongue%2014%20%28August%201991%29 |dostęp = otwarty |język = en}}
* {{Fortson2004 |odn = tak}}
* {{Cytuj |autor = Tamaz Gamkrelidze, Wiaczesław Iwanow |tytuł = Sprachtypologie und die Rekonstruktion der gemeinindogermanischen Verschlüsse |czasopismo = Phonetica |wolumin = 27.3 |data = 1973 |s = 150–156 |issn = 0031-8388 |doi = 10.1159/000259433 |język = de}}
* {{Cytuj |autor = [[Joseph Greenberg|Joseph Harold Greenberg]] |tytuł = Indo-European and Its Closest Relatives: The Eurasiatic Language Family. Volume 1. Grammar |wydawca = Stanford University Press |miejsce = Stanford |data = 2000 |isbn = 0-8047-3812-2 |url = https://archive.org/details/greenbergindoeuropeananditsclosestrelativestheeurasiaticlanguagefamilyvol.1grammar2000/ |dostęp = otwarty |język = en}}
* {{Cytuj |autor = [[William Jones (językoznawca)|William Jones]] |tytuł = The Third Anniversary Discourse delivered 2 February 1786 |opublikowany = Electronic Library of Historiography |url = http://www.eliohs.unifi.it/testi/700/jones/Jones_Discourse_3.html |data dostępu = 2020-10-06 |dostęp = otwarty |archiwum = https://web.archive.org/web/20200802033417/http://www.eliohs.unifi.it/testi/700/jones/Jones_Discourse_3.html |zarchiwizowano = 2020-08-02 |język = en}}
* {{Cytuj |redaktor = Jared S. Klein; Brian D. Joseph; Matthias A. Fritz |tytuł = Handbook of Comparative and Historical Indo-European Linguistics |wydawca = Walter de Gruyter |data = 2018 |isbn = 978-3-11-054036-9 |język = en}}
* {{Cytuj |autor = Agnieszka Krygier-Łączkowska |tytuł = Europejczycy, Słowianie, Polacy. Na czym polega pokrewieństwo językowe? |czasopismo = [[Kwartalnik Językoznawczy]] |wolumin = 1 (5) |data = 2011 |s = 88–119 |issn = 2081-5441 |url = http://kwartjez.amu.edu.pl/teksty/teksty2011_1_5/Krygier.pdf |dostęp = otwarty}}
* {{Cytuj |autor = [[Michael Meier-Brügger]] |tytuł = Indo-European Linguistics |wydawca = Walter de Gruyter |miejsce = Berlin, Nowy Jork |isbn = 3-11-017433-2 |data = 2003 |url = https://caio.ueberalles.net/Indo-European-Linguistics-Introduction/Indo-European_Linguistics%20-%20Michael%20Meier-Bru%CC%88gger.pdf |dostęp = otwarty |język = en}}
* {{Milewski2004|odn=tak}}
* {{Polański1999|s=457}}

=== Źródła internetowe ===
* {{Cytuj |autor = Grzegorz Jagodziński |tytuł = Językoznawstwo |opublikowany = Grzegorz Jagodziński – Język polski – Ewolucjonizm |url = http://grzegorz.jagodzinski.prv.pl/lingwpl/ |data dostępu = 2020-10-06 |dostęp = otwarty |archiwum = https://web.archive.org/web/20200916191644/http://grzegorz.jagodzinski.prv.pl/lingwpl/ |zarchiwizowano = 2020-09-16}}

== Linki zewnętrzne ==
* [https://brill.com/view/journals/ieul/ieul-overview.xml Czasopismo ''Indo-European Linguistics''] – wolny dostęp na stronie wydawnictwa ''Brill Publishers'' {{lang|en}}
* [https://www.jolr.ru/ Czasopismo ''Journal of Language Relationship''] – wolny dostęp {{lang|en|ru|de|fr}}
* [https://www.kortlandt.nl/publications/ Publikacje językoznawcze Frederika Kortlandta] na stronie [[Frederik Kortlandt|autora]] {{lang|en}}
* [https://spw.uni-goettingen.de/projects/aig/index.html ''Glottothèque'': wprowadzenie do dawnych języków indoeuropejskich] – wolny dostęp do nagrań wykładów na stronie [[Uniwersytet w Getyndze|Uniwersytetu w Getyndze]] {{lang|en}}
* [https://www.win.tue.nl/~aeb/natlang/ie/pokorny.html Uwspółcześniona wersja słownika Pokorny’ego] na stronie [[Uniwersytet Techniczny w Eindhoven|Uniwersytetu Technicznego w Eindhoven]] {{lang|en|de}}
* [http://titus.uni-frankfurt.de/personal/galeria/galeria2.htm Lista i galeria badaczy języków indoeuropejskich] w bazie ''TITUS'' {{lang|de}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Indoeuropeistyka| ]]
[[Kategoria:Językoznawstwo historyczno-porównawcze]]