Бу сирэй Нуучча тыла куодун көр

{{language
|name=Нуучча тыла
|states= [[Россия]], [[СНГ]] дойдулара, [[Грузия]], [[Соҕуруу Осетия]], [[Абхазия]], [[Латвия]], [[Литва]], [[Эстония]], [[Израиль]], [[Монголия]], [[Шпицберген]], [[Финляндия]], [[Арҕаа Еуропа]] дойдулара, [[Германия]], [[Франция]], [[США]] мегаполистара, [[Канада]], [[Кытай]], [[Австралия]].
|region=
|speakers=Төрөөбүт тыла: 170 мөл,<ref name="ignat">[http://www2.ignatius.edu/faculty/turner/worldlang.htm Languages of the World (Charts)]</ref><br /> онтон 130<ref name="lang1"/> (119<ref name="lang2">[http://www.ng.ru/scenario/2007-05-29/11_hope.html Независимая газета — Геополитический потенциал Русского мира]</ref>) мөл. [[Россия]]ҕа<br />Иккис тыл: 114 мөл (2006) — 125 миллионов<ref name="ignat" /><br />Саҥараччы уопсай ахсаана: 300<ref name="ignat" /> (295<ref name="lang1">[http://www.demoscope.ru/weekly/2006/0251/tema05.php Демоскоп Weekly — Сколько людей говорят и будут говорить по-русски?]</ref>) мөлүйүөн.
|familycolor=Indo-European
|fam2= [[Славянскай тыллар|Славянскай]]
|fam3=[[Илинславянскай тыллар|Илинславянскай]]
|fam1=[[Индо-Эуропа тыллар|Индо-Эуропа]]
|script=[[Кирилл алпабыыта]]<br />
|nation=[[Россия]], [[Белоруссия]], [[Казахстан]], [[Киргизия]],
organizations
{{UNO}}<br />
*[[Билэ:Flag of IAEA.svg|22px|border]] [[International Atomic Energy Agency|IAEA]]
*[[Билэ:Flag of ICAO.svg|22px|border]] [[International Civil Aviation Organization]]
*{{flag|UNESCO}}
*{{flag|WHO}}
{{flag|CIS}}
|iso1=ru
|iso2=rus
|iso3=rus
|glottolog=russ1263
|map=[[Билэ:Russian_language_status_and_proficiency_in_the_World.svg|thumb|upright=1.5|Нуучча тыла аан дойдуга]]<br /><center><small>Нуучча тыла аан дойдуга</center></small>}}

'''Нуучча тыла''' ({{lang-ru|русский язык}}) диэн илин славян тылларын бөлөҕүгэр киирэр. Сир үрдүгэр олус тарҕаммыт тыллартан биирдэстэрэ. [[Нууччалар]] национальнай тыллара, Центральнай Евразия, урукку ССРС, араас омуктарын икки ардыларыгар кэпсэтэр тыллара. ХНТ үлэ тыла. Славян тылларыттан биир саамай тарҕаммыт тыл<ref>[https://golearnrussian.com/did-you-know-interesting-facts-about-the-russian-language/ Нуучча тылын интэриэһинэй чахчылар]</ref>.

Морфологическай стройунан нуучча тыла ордук флективнай, синтетическэй. Лиэксийэ грамматическай суолтата, быраабыла курдук, флексия көмөтүнэн бэриллэр. Хас биирдии флексия хас да суолтаны тэҥҥэ көрдөрөр. Синтетическэй формалары сэргэ, нууччалыы аналитизм элеменнэрин сайыннарыы эмиэ көстөр.

Синтаксис нуучча тылын көҥүл бэрээдэгинэн, тыл бэрээдэгин утары, биир томпоненнаах уонна икки компонентнай структураларын утары боростуой этиилэр үс көрүҥэ баарын, интонационнай средстволар актыыбынай оруолларын көрдөрөр.

Нуучча тылын лексическэй састааба бэйэтин сүнньүнэн — төрүт нуучча. Тыл фондатын хаҥатыы - тылы бэйэ моделынан уонна киирии тылларынан үөрэтии. Киирии тылларга славянизм, грецзизм уонна тюркизм сыһыаннаахтар. XIII үйэлэргэ Голландия,немецкэй уонна французскай киирии тыллар баһыйаллар, ХХ үйэттэн — английскайдар.

Нуучча тылын диалектара икки тылга арахсаллар: хоту уонна соҕуруу. Сыһыаттар икки ардыларыгар билиҥҥи литературнай тыл тирэҕинэн буолбут көһө сылдьар тыллар этиллэллэр.

Нуучча тылын историятыгар үс сүрүн кэми араарар: былыргы нуучча, Белоруссия уонна Украина тылларыгар (ВИ- Х үйэлэр), Старорусскай эбэтэр великорусскай (ХІІ- XII үйэ ортотуттан) уонна национальнай нуучча тылын периода (XII үйэ ортотугар). Сурук- Бичик өттүгэр старлавянскай кириллица сытар.

Нуучча тылын наукатын комплекса лингвистика диэн ааттанар.<ref>[https://i-maths.ru/category/russkij-yazyk/tetrad-uchebnyh-dostizhenij-po-russkomu-yazyku-kanakina-2-klass/ Нуучча тылынан үөрэх ситиһиилэрин тэтэрээт]</ref>

== Алпаабыт ==

{| style="font-family:Arial Unicode MS; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF"
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | А а
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Б б
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | В в
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Г г
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Д д
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Е е
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ё ё
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ж ж
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | З з
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | И и
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Й й
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | К к
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Л л
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | М м
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Н н
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | О о
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | П п
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Р р
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | С с
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Т т
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | У у
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ф ф
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Х х
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ц ц
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ч ч
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ш ш
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Щ щ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ъ ъ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ы ы
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ь ь 
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Э э
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ю ю
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Я я
|}

== Бэлиитикэ ==
[[1938]] сыллаахха кулун тутар 13 күнүгэр нуучча тыла ССРС бары оскуолаларыгар булгуччу үөрэтиллэр буолбут.

== Быһаарыылар ==
{{быһаарыылар}}

{{Lang-stub}}

{{Халыып:Арассыыйа ил тыллара}}

[[Категория:Тыллар]]