Cambiende Antonio Ortiz Echagüe

{{LSC}}
[[File:Ortiz-Selfportrait.jpg|thumb|Autoritratu de Antonio Ortiz Echagüe]]
'''Antonio Ortiz Echagüe''' (Guadalajara, [[Ispagna|Ispànnia]], 15 de su mese de ledàmene [[1883]] - [[Buenos Aires]], [[Argentina]], 8 de ghennàrgiu [[1942]]) est istadu unu pintore costumbrista ispanniolu chi at bìvidu e triunfadu in logu agenu pro sa parte manna de sa vida sua. Sa pintura sua, de formatzione acadèmica sòlida, est istada influentzada dae su realismu de Ignacio Zuloaga e s'[[illuminismu]] de Joaquín Sorolla.  Si caraterizat pro su disènniu rigorosu, sa lebiesa de sa pinzellada e sa richesa cromàtica de sa pintura sua. Fiat frade de su fotògrafu José Ortiz Echagüe .

== Biografia ==
Nàschidu dae babbu [[Andalusia|andalusu]] e mama [[Paisu Bascu (comunidade autònoma de s'Ispagna)|basca]], sa vocatzione artìstica sua est arribada chitzo. A batòrdighi annos ([[1897]]) Antonio s'est mudadu a [[Parigi]], atendende a s<nowiki>'</nowiki>''Academia Julien'' e ''s'Academia de Bellas Artes Francesa'', in ue at traballadu is s'atelier de su pintore Léon Bonnat. In s'ìnteri de is fèrias de istade in Ispànnia at realizadu sa primu òpera sua de importu, ''La misa de Narvaja'' ([[1900]]), chi at pintadu in sa ''Iglesia del pueblo alavés'' de Narvaja, logu de orìgine de sa mama. A pustis s'est mudadu a [[Roma]], cumpartzende s'istùdiu cun Coco Madrazo e in su [[1904]] at otentu cun unu cuncursu unu logu de pensionadu in s<nowiki>'</nowiki>''Academia Española de Roma''. At bìvidu in sa tzitade pro bator annos afortiende s'incrina sua pro is temas cun personàgios populares e su ritratu, semper a dimensione reale. In s'ùrtimu annu at biagiadu peri sa [[Sardigna]], in ue est abarradu ammajadu dae is tratos tìpicos de is biddas diferentes de s'ìsula, pintende telas medas cun fèminas sardas chi ant tentu una resèssida manna in Roma e Parigi e otenende fintzas cun s'òpera "Fiesta de la cofradía de Atzara" sa Medàllia de Arghentu de su Salone de Parigi de su [[1921]]. Custas pinturas rapresentaiant sa cuotidianidade e sa bida sotziale de is biddas de [[Bono]], [[Mamujada]], [[Ìtiri Cannedu]], [[Tàtari]] e [[Nùgoro]]. Sa presèntzia sua in s'ìsula e s'istile suo at fatu nàschere un'iscola de pintores, chi ddi narant "Iscola de Atzara", [[Atzara|localidade]] in ue oe in die abarrat unu museu dedicadu a s'artista, su [https://www.museoatzara.com/ MAMA] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230527121239/https://www.museoatzara.com/ |date=2023-05-27 }} (''Museu de Arte Moderna e Contemporànea Atzara'')

Su cuntatu cun una famìlia olandesa chi dd'at incarrigadu de pintare unu ritratu de sa fìgia, Elisabeth Smidt (chi est istada a pustis pobidda sua), dd'at portadu a custu paisu, in ue at bìvidu in sa localidade de Hilversum, pintende ritratos e tipos populares. In su [[1910]] at presentadu ''La señora Jansen y sus amigas'' in s'Espositzione Natzionale de Bellas Artes de Madrid, chi dd'at giutu sa medàllia de arghentu.

S'abilidade sua comente pintore de ritratos de sa burghesia fiamminga dd'at portadu a biagiare a is [[Istados Unidos de Amèrica|Istados Unidos]] e [[Argentina]], paisu in ue at ammanniadu sa clientela sua e at ammustradu in is prus gallerias de importu de [[Buenos Aires]]. In is annos de sa [[prima gherra mundiale]] est furriadu a [[Ispagna|Ispànnia]], in domo de su babbu e sa mama chi biviant in sa tzitade de San Sebastián (provìntzia de Guipúzcoa) e teniant cuntatos cun sa famìlia reale chi biviat in tzitade, sende chi su tziu dae parte de sa mama, Francisco Echagüe, traballaiat in su campu de su re Alfonso XIII.

A pustis de si cojuare cun Elisabeth Smidt (in su [[1919]]) at passadu tempus in [[Granada]] pintende bisuras de Alhambra e cuadros de fèminas andalusas. In is annos binti at bìvidu borta a borta in Olanda e Parigi, in ue teniat s'istùdiu in su parcu de Monceaux, frecuentende indivìduos de su "tzìrculu de sa belle époque", comente a Lucien Guitry. In cue at pintadu unos cantu nudos feminiles influentzados dae [[Édouard Manet]], unu de is pintores suos preferidos. Sa galleria Georges Petit at realizadu un'espositzione individuale de is òperas suas e su Salone de Artistas frantzesos de su [[1923]] dd'at assinniadu sa medàllia de oro pro ''Jacobo Van Amstel en mi casa''. Su Museu Stedelijke de [[Amsterdam]] at organizadu una mustra de cuadros suos e su guvernu Ispanniolu dd'at numenadu Cavalieri de s'Òrdine de Alfonso XII, donende·ddi fintzas s'incàrrigu de pintare su ritratu de Alfonso XIII etotu. 

In su [[1926]] s'est mudadu a Madrid, in ue at bìvidu in su parcu de sa Quinta de la Fuente del Berro. In cussu tempus at pintadu a is membros de s'aristocratzia ispanniola. At tambene biagiadu cun su frade José, chirchende paesàgios e tipos castillianos. Dd'ant numenadu presidente de s'Assòtziu de is Pintores e Iscultores de Madrid, e sa Biblioteca Natzionale  at organizadu sa prima espositzione individuale sua in Ispànnia (1926); sa Mustra XVI internatzionale de Venètzia ([[1928]]) dd'at dedicadu una sala intrea a s'òpera sua e su guvernu [[Frantza|frantzesu]] dd'as assinniadu sa Legione de Onore.

A 45 annos, sende un'artista apretziadu siat in su [[Mundu Betzu]] siat in su [[Mundu Nou]], Antonio Ortiz Echagüe at biagiadu a [[Marrocu]] e at bìvidu in sa tzitade de Fez pro duos annos, pintende a is bendidores de su [[socu (mercadu)|socu]], a is fèminas [[Bèrberos|bèrberas]] o is africanas de [[Senegal]]. "Mujeres azules de Tafilet", "El mendigo ciego", "La vendedora de pan", "Tres senegalesas", "Chico con calabaza" sunt istados ammustrados in Fez e [[Rabat]] e dd'ant fatu otènnere sa Medàllia Alauita. Furriadu in su continente betzu, at espostu is òperas marochinas in [[Madrid]] e [[Parigi]].

In s'incumentzu de is annos trinta s'est mudadu a [[Argentina]], in ue teniat una ''estancia'' in Carro Quemado, provìntzia de La Pampa (a pagos chilòmetros a ovest de Santa Rosa). S'iscòpiu de sa [[Gherra tzivile ispagnola|gherra tzivile ispanniola]], a pustis de sa [[segunda gherra mundiale]], dd'at fatu pigare sa detzisione de abarrare in su [[Amèrica|continente americanu]], in ue at ammustradu a fitianu in [[Buenos Aires]] e in [[Istados Unidos de Amèrica|Istados Unidos]] (s'Istitutu Carnegie de [[Pittsburgh]] at realizadu un'espositzione manna individuale de su pintore in su [[1940]]). Sighende sa proposta de su crìticu de arte e acadèmicu José Francés, dd'ant numenadu ''Académico Correspondiente'' de s'Acadèmia Reale de Bellas Artes de Santu Fernando de Madrid in su 1940. Est mortu duos annos a pustis in Buenos Aires a s'edade de 58 annos, pro neghe de unu cancru a is [[Prumone|purmones]].

In su mese de ledàmene de su [[1998]] in Santa Rosa, provìntzia de La Pampa ([[Argentina]]), ant inauguradu su Museu Atelier Antonio Ortiz Echagüe e su 20 de austu de su [[2000]] ant inauguradu su Museu de Arte Moderna e Contemporànea de [[Atzara]], [[Sardigna]], dedicadu a s'artista.

== Istile ==
[[File:Encarna y su hija-Antonio Ortiz Echagüe.jpg|thumb|Antonio Ortiz Echagüe - Encarna y su hija, 1926]]
Is telas de Antonio Ortiz Echagüe, chi pintaiat semper dae su beru e riproduiat is modellos suos a mannària naturale, sunt un'esempru de importu de sa tendèntzia artìstica chi, in su coladòrgiu dae su XIX a su sèculu XX, aiat sostituidu sa pintura de istòria de s'otighentos cun unu realismu de gènere o etnogràficu chi si ligaiat a is grandu mastros de sa pintura ispagnola de su sèculu XVII, prus che totu a Velázquez.

Chene duda, sa formatzione sua in [[Parigi]] e in [[Roma]] e su connoschimentu suo de is movimentos artìsticos europeos ddu giughent a fàghere pròpios unos cantu aspetos de su Modernismu, de su Simbolismu e de su Post-Impressionismu in sa tendèntzia realista sua, comente est evidente in su decorativismu de unos cantu fundos suos, in sa lebiesa de sa pinzellada, in su balore chi donat a sa lughe e in s'impreu semper prus atrividu e sugetivu de su colore.

Mancari is temas preferidos suos esserent is tipos populares de is paisos diferentes chi at bisitadu, bestidos cun is bestimentas traditzionales, is ritratos, agiumai semper feminiles, sunt istados su mèdiu printzipales de vida suo.

== Prèmios ==

* 1903 - Tzìrculu de Bellas Artes de Madrid
* 1904 - Sa de tres medàllias in s'Espositzione Natzionale de Bellas Artes de Madrid
* 1906 - Sa de tres medàllias in s'Espositzione Natzionale de Bellas Artes de Madrid
* 1909 - Medàllia de Segunda classe in s'Espositzione Internatzionale de Mònacu
* 1910 - Segunda medàllia in s'Espositzione Natzionale de Bellas Artes de Madrid
* 1912 - Decoradura in s'Espositzione Natzionale de Bellas Artes de Madrid
* 1921 - Medàllia de arghentu se su Salone de Artistas Frantzesus, Parigi
* 1922 - Nòmina a cavalieri de s'Òrdine de Alfonso XII
* 1923 - Medàllia de oro de su Salone de is Artistas Frantzesos, Parigi
* 1924 - Prima medàllia in s'Espositzione Natzionale de Bellas Artes de Madrid
* 1926 - Nòmina a presidente de la sAssòtziu de is Pintores e Iscultores de Madrid
* 1930 - Assinniamentu de su guvernu de Frantza a sa Legione de Onore
* 1940 - Nòmina a ''Académico Correspondiente'' de s'Acadèmia Reale de Bellas Artes de Santu Fernando, Madrid

== Òperas de importu ==

* 1900 - "La misa de Narvaja"
* 1905 - " El beso de la madre" (Museu San Telmo de San Sebastián, Ispànnia)
* 1906 - "Lady Godiva" ( Ministerio de Asuntos Exteriores. Madrid, Ispànnia).
* 1908 - "Comida en Mamoiada" (Museu de Bellas Artes de Bilbao, Ispànnia)
* 1909 - "Fiesta de la cofradía de Atzara"  (Museu San Telmo de San Sebastián, Ispànnia)
* 1910 - "La Sra. Jansen y sus amigas" (Museu San Telmo de San Sebastián, Ispànnia)
* 1919 - "La santera" (Museu de Pau, Frantza)
* 1920 - "La casa amarilla" (tríptico) (Museu Antonio Ortiz Echague, Santa Rosa, Argentina)
* 1920 - "Interior holandés" (Museu de Bellas Artes de Sevilla, Ispànnia).
* 1921 - "Retrato del rey Alfonso XIII" (Museu Munitzipale de Madrid, Ispànnia).
* 1922 - "Jacobo van Amstel en mi casa" (Museu Reina Sofía de Madrid, Ispànnia)
* 1930 - "El mendigo ciego" (Museu Antonio Ortiz Echagüe. Santa Rosa, Argentina)
* 1930 - "Vendedora de pan" (Museu de Bellas Artes de Alava, Ispànnia)
* 1930 - "Moro notable" (Museu Antonio Ortiz Echagüe, Santa Rosa, Argentina)
* 1931 - "Mujeres azules de Tafilalet" (Museu Antonio Ortiz Echagüe, Santa Rosa, Argentina)
* 1931 - "Tres senegalesas" (Museu Antonio Ortiz Echaüe, Santa Rosa, Argentina)

== Bibliografia ==
* Fornells Angelats, Montserrat.'' "Antonio Ortíz Echagüe (1883-1942)"''. Ed. Museo Municipal de San Telmo, San Sebastián,1984.
* Fornells Angelats, Montserrat.'' "Antonio Ortíz Echagüe. El Hombre y su obra". ''Ed. Centro Cultural Conde Duque, Madrid, 1991.
* Fornells Angelats, Montserrat.'' "Antonio Ortíz Echagüe (1883-1942). Un pintor cosmopolita". ''Ed. Fundación Kutxa, San Sebastián, 2008.
* Frongia. Maria Luisa. ''"Due pittori spagnoli in Sardegna. Eduardo Chicharro Agüera (1901) e Antonio Ortiz Echagüe (1906-1909)".'' Ed. Ilisso, Nùgoro, Sardigna, 1995.
* Gracía Díez, José Antonio. ''"La pintura en Álava"''. Ed. Caja Vital. Vitoria 1990.
* García Loranca, A. y García Rama, J.R. ''"Pintores aragoneses, riojanos y de Guadalajara"''. Ed. Ibercaja, Zaragoza, 1992.
* Mauclair, Camile. ''"Ortiz Echagüe, 32 reproductions de ses ouvres"''. Ed. Nederlandsche Rotogravure Mij. Leyden, 1921.
* Ortiz Echagüe, Antonio. "Memorie". Ed. Museo D´Arte Moderna e Contemporanea Antonio Ortiz Echagüe di Atzara/ Museo d´Arte provìntzia de Nùgoro, Sardigna, 2011.
* Pita Andrade J.M. y Moreno Ruiz de Eguino I. ''"Artistas vascos en Roma" ''Ed. Fundación Kutxa, San Sebastián, 1995.
* Smidt, Elisabeth.'' "Antonio Ortiz Echagüe. Retratos de familia"''. Ed. a.m.l.e.s. Buenos Aires, 1947.
* Smidt, Elisabeth.'' "Antonio Ortiz Echagüe. Testimonio de su esposa"''. Ed. Biblioteca Pampeana, La Pampa, 1968.
* V.V.A.A. ''"Exposición Antológica de la Academia Española de Bellas Artes de Roma (1837-1914)"''. Ed Ministerio de Cultura, Madrid, 1979.ç

== Àteros progetos ==
{{commonscat}}
== Ligòngios esternos ==

* {{Tzita web|url=https://www.museoatzara.com/|tìtulu=Museu de Arte Moderna e Contemporànea Atzara|limba=it|atzessu=2023-05-27|dataarchìviu=2023-05-27|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20230527121239/https://www.museoatzara.com/|urlmortu=eja}}
* {{Tzita web|url=http://www.euskonews.com/0461zbk/gaia46101es.html|tìtulu=Biografia e òperas de s'autore|limba=es|atzessu=2023-05-27|dataarchìviu=2012-01-21|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20120121085754/http://www.euskonews.com/0461zbk/gaia46101es.html|urlmortu=eja}}

* {{Tzita web|url=https://www.biografiasyvidas.com/biografia/o/ortiz_echague_antonio.htm|tìtulu=Biografia de s'autore|limba=es}}
[[Categoria:Pintores]]