Sariq tana kistasi sahifasining manbasini koʻrish

'''Sariq tana kistasi''' [[Tuxumdon kistasi|tuxumdon kistasining]] bir turi boʻlib, [[Hayz|hayz koʻrish]] vaqtida yorilishi tuxum follikulasining yorilishidan hosil boʻlib, yoʻqolib ketishi uch oygacha davom etadi. 50 yoshdan oshgan ayollarda sariq tananing kistasi kamdan-kam uchraydi, chunki [[Menopauza|menopauzadan]] keyingi davrda tuxum hujayra chiqarilmaydi va sariq tana hosil boʻlmaydi. Sariqlik tanasi kistalari tarkibida qon va boshqa suyuqliklar boʻlishi mumkin. Sariq tana kistasining shakli tuxumdon yuzasida aniq massadagi qoʻshimcha oʻsimta sifatida emas, balki tuxumdonning oʻzi kattalashishi bilan namoyon boʻlishi mumkin.

== Belgilari ==
Sariq tana kistalari hayz davrining normal qismi hisoblanadi. Biroq, ular diametri deyarli 10 sm (4 dyuym) gacha oʻsishi va oʻz-oʻzidan qon ketishi yoki tuxumdon buralib, chanoq yoki qorin ogʻrigʻiga sabab boʻlishi mumkin. Kista yorilishi, ichki qon ketishi va ogʻriq paydo boʻlishi mumkin. Bu ogʻriq odatda yorilishdan keyin bir necha kun ichida yoʻqoladi. Agar sariq tana kattalashib ketsa, bu tuxumdonning buralib ketishiga olib keladi va bu yerda tuxumdon buralishi natijasida qon oqimi kamayib toʻxtaydi. Tuxumdonning buralishi kamdan-kam hollarda uchraydi va kuchli ogʻriq bilan birga keladi.

== Patofiziologiya ==
[[Fayl:Gross_pathology_of_a_corpus_luteum_cyst_with_bleeding.jpg|thumb| Qon ketishi bilan sariq tana kistasining makroskopik koʻrinishi]]
[[Fayl:Histopathology_of_a_corpus_luteum_cyst,_low_magnification.jpg|thumb| Sariq tana kistasining gistopatologiyasi, gematoksillin va eozin bilan boʻyalishi, asosan granulosa lutein hujayralaridan iborat konvolyutsiya qatlamini koʻrsatadi, tolali va gemorragik markazni oʻrab oladi.]]
Ushbu turdagi funksional kista tuxum follikuladan chiqarilgandan keyin yaʼni ovulyatsiyadan keyin paydo boʻladi. Keyin follikula sariq tanacha deb ataladigan sekretor bezga aylanadi. Yorilgan follikula bachadonni homilaga tayyyorlash uchun koʻp miqdorda [[Estrogenlar|estrogen]] va [[progesteron]] ishlab chiqarishni boshlaydi. Agar homiladorlik sodir boʻlmasa, sariq tana odatda parchalanadi va yoʻqoladi. Biroq, baʼzan u suyuqlik yoki qon bilan toʻlib, sariq tananing kistaga aylanishiga va tuxumdonda qolishiga olib kelishi mumkin. Odatda, bu kista faqat bir tomonda boʻlib, hech qanday alomat keltirmaydi<ref>{{Veb manbasi |url=http://www.ovarian-cysts-pcos.com/ovarian-cysts.html |sarlavha=Ovarian Cysts: What You Need to Know about an Ovarian Cyst and PCOS}}</ref> <ref>{{Veb manbasi |url=http://library.med.utah.edu/kw/human_reprod/mml/hrovt_path_screenA14.html |sarlavha=Corpus luteum cyst |ish=Uni. Utah: Knowledge Weavers: Human Reproduction}}</ref>.

Reproduktiv yoshdagi ayollarda diametri 5sm dan kam boʻlgan kistalar keng tarqalgan, klinik jihatdan ahamiyatsiz va deyarli har doim saraton yoki boshqa kasallik holati emas, balki fiziologik holat hisoblanadi<ref name="ACRfive">{{Citation |last=American College of Radiology |title=Five Things Physicians and Patients Should Question |url=http://choosingwisely.org/wp-content/uploads/2012/04/5things_12_factsheet_Amer_Coll_Radiology.pdf |work=Choosing Wisely: an initiative of the [[ABIM Foundation]] |access-date=August 17, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120416220509/http://choosingwisely.org/wp-content/uploads/2012/04/5things_12_factsheet_Amer_Coll_Radiology.pdf |url-status=dead |publisher=[[American College of Radiology]] |archive-date=April 16, 2012 |author-link=American College of Radiology}}, citing
</ref>. Postmenopozal ayollarda 1sm gacha borishi mumkin<ref name="ACRfive" />. Tuxumdon saratoni kista boʻlishi mumkin boʻlsa-da, u yaxshi sifatli sarqi tana kistalaridan kelib chiqmaydi<ref name="ACRfive" /> .Tibbiy ixtisoslashgan professional tashkilotlar klinik jihatdan ahamiyatsiz deb hisoblangan kistalar uchun kuzatuv tasvirini olishni tavsiya etmaydi<ref name="ACRfive" />.

Sariqlik tanasining yorilishi qorin ogʻrigʻi bilan gemoperitoneumga olib kelishi mumkin va bu reproduktiv yoshdagi ayollarda keng tarqalgan holat. Differensial diagnostika [[Bachadondan tashqari homiladorlik|ektopik homiladorlik]] bilan oʻtkazishi mumkin<ref>{{Cite journal|last=Bauman|first1=Renato|last2=Horvat|first2=Gordana|title=MANAGEMENT OF RUPTURED CORPUS LUTEUM WITH HEMOPERITONEUM IN EARLY PREGNANCY – A CASE REPORT|journal=Acta Clinica Croatica|date=December 2018|volume=57|issue=4|pages=785–788|doi=10.20471/acc.2018.57.04.24|pmid=31168219|pmc=6544092}}</ref>.

== Dori vositalari bilan bogʻliqligi ==
[[Ovulyatsiya|Ovulyatsiyani]] qoʻzgʻatish uchun ishlatiladigan klomifen sitrat (Clomid, Serofen) ovulyatsiyadan keyin sariq tananing kistasi paydo boʻlish ehtimolini ham oshiradi. Ushbu kistalar homiladorlikning oldini olmaydi yoki unga tahdid solmaydi<ref>{{Veb manbasi |url=http://www.mayoclinic.com/health/ovarian-cysts/DS00129/DSECTION=3 |sarlavha=Ovarian cysts: Causes |ish=Mayo Clinic}}</ref> <ref>{{Veb manbasi |url=http://www.mayoclinic.com/popupnowrap.cfm?objectid=B9F3AC8A-4344-4BA2-950C412324709DB2&method=display_full |sarlavha=Corpus luteum cyst |ish=Mayo Clinic}}</ref>. Kontraseptiv tabletkalarni qabul qiluvchi ayollarda odatda bu kistalar hosil boʻlmaydi; aslida, bu kistalarning oldini olish kontraseptiv tabletkalarning taʼsir qilish usullaridan biridir<ref>{{Veb manbasi |url=http://home.cfl.rr.com/dahmd/ovary.htm |sarlavha=Photos of the Ovaries |ish=Women's Health Information |muallif=Hill DA |arxivurl=https://web.archive.org/web/20070321034225/http://home.cfl.rr.com/dahmd/ovary.htm |arxivsana=March 21, 2007}}</ref>. Aksincha, faqat progesteron saqlovchi tabletkalar bu kistalarning koʻpayishiga olib kelishi mumkin.

== Manbalar ==
{{Manbalar}}
{{Andoza:Ayollar chanoq bo'shlig'i va jinsiy a'zolar kasalliklari}}
[[Turkum:Tibbiyot]]