Aliwal-Noord

Aliwal-Noord
Dorp
Die ou Poskantoor van sandsteen gebou.
Aliwal-Noord  Aliwal-Noord se ligging in Oos-Kaap
Koördinate: 30°42′S 26°42′O
Land	Suid-Afrika
Provinsie	Oos-Kaap
Distrik	Joe Gqabi
Munisipaliteit	Maletswai
Stigting	1849
Oppervlak
• Totaal	39,5 km2 (15,3 vk. myl)
Hoogte	1 328 m (4 357 ft)
Bevolking  (2011)
• Totaal	35 153
• Digtheid	890/km2 (2 300/vk. myl)
Rasverdeling (2011)
• Wit mense	5.7%
• Indiërs/Asiërs	0.2%
• Bruin mense	8.5%
• Swart mense	85.2%
• Ander	0.3%
Taal (2011)
• Xhosa	58.1%
• Sotho	23.0%
• Afrikaans	14.8%
• Engels	2.3%
• Ander	1.8%
Poskode (strate)	9750
Poskode (posbusse)	9750
Skakelkode	051 (-633- / -634-)

Aliwal-Noord is 'n dorp in die Oos-Kaap, Suid-Afrika en die setel van die Maletswai Plaaslike Munisipaliteit. Die bevolking van die dorp insluitend Dukathole township tel 35 153 in 2011. Die dorp is bekend vir sy twee warmwaterbronne, wat daagliks meer as twee miljoen liter water teen 'n temperatuur van sowat 35° C oplewer. 'n Dorpsmuseum behandel die plaaslike geskiedenis. In 1869 is die grensooreenkoms tussen die destydse Republiek van die Oranje-Vrystaat en Basoetoland (die huidige Lesotho) hier onderteken.

Geografiese besonderhede

Die dorp is geleë op die suidelike oewer van die Oranjerivier en is 206 km suid van Bloemfontein op die N6 nasionale hoofpad. Die Kraairivier sluit by die Oranjerivier aan net noordoos van die dorp. Suidwes van die dorp lê Kramberg wat tot ongeveer 2000 m bo seespieël ryk.

Die sakekern en middedorp word omring deur die volgende woonbuurte: Dukathole, Hilton, Joe Gqabi, die Bronne (waar die bekende Aliwal Spa geleë is) en Arborsig. Vele inwoners en personeel van die Goedemoed Korrektiewe Dienste-fasiliteit (geleë aan die Vrystaatse kant van die Oranjerivier) gebruik ook gereeld die dorp se ondernemings, hospitaal, kerke en skole.

Die dorp word met naburige dorpe verbind deur 'n goeie padstelsel, en dien as deurgang vir toeriste op pad na oorde in die Oos-Kaapse Drakensberge. Die spoorwegstasie het gesluit, hoewel daar nog by geleentheid goederetreine aankom wat vrag vervoer na die groot rollermeul in die nywerheidsgebied. 'n Goeie vliegveld met drie grasbedekte aanloopbane bedien die dorp.

Geskiedenis en Kerke

Ontstaansgeskiedenis

Aliwal-Noord se vorige NG kerkgebou (in 1864 gebou) huisves 'n gedeelte van die dorp se museum. Die kerkraad het die gebou in die dekade ná 1930 aan die munisipaliteit verkoop.

Die Rooms-Katolieke Sacred Heart katedraal verleen aan Aliwal-Noord die reg om stadstatus te verkry. Die munisipaliteit het egter, anders as Grahamstad, nooit dié reg opgeëis nie.

Die kerkgebou (1925) van die NG gemeente Aliwal-Noord beklee 'n prominente plek in die middedorp.

Die eertydse gebou van die Hoërskool Aliwal-Noord huisves nou die Ikhala Public FET-kollege se kampus op Aliwal-Noord.

Die dorp is aangelê op die plaas Buffelsvallei, wat behoort het aan Pieter Jacobus de Wet, die eerste persoon wat hom permanent hier kom vestig het. De Wet en sy familie is begrawe op die rantjie naby die oorspronklike woonhuis en 'n monument is later deur die familie opgerig ter nagedagtenis aan die "stigter" van die dorp.

Aliwal-Noord is so genoem na aanleiding van die oorwinning wat sir Harry Smith, die destydse goewerneur, oor die Sikhs in die slag van Aliwal in Indië behaal het voor hy na die Kaap gekom het. Daar was nog 'n dorp in Suid-Afrika wat die naam "Aliwal" gedra het, maar dit het nie lank Aliwal-Suid geheet nie en vandag staan dié dorp weer onder sy ou naam bekend, naamlik Mosselbaai.

Die Tweede Vryheidsoorlog

Tydens die Tweede Vryheidsoorlog is 'n konsentrasiekamp net oos van die dorp in die bog van die Kraairivier aangelê. Daar kan ook drie sandsteen blokhuise uit die oorlogtyd in die dorp gevind word. 'n Aantal blokhuise van sandsakke en sink is ook hier opgerig, maar hulle het verwaarloos en is later vernietig. Die oorgang by die rivier tussen die Kaapkolonie en die Vrystaat was van groot belang vir die Engelse in hulle stryd teen die Boeremagte en daarom was die dorp swaar bewaak tydens die oorlogstyd.

Vandag kan verskeie monumente om die oorlog te gedenk in en om die dorp gevind word. By die suidelike uitgang van die dorp is 'n gedenktuin om die Boeremagte en hulle rol in die oorlog te gedenk. By een van die genoemde blokhuise is 'n gedenkteken en die grafte van 'n hele aantal Engelse soldate wat in die oorlog gesterf het. Naby die Kraairivier is 'n gedenksteen opgerig wat die plek aandui waar die konsentrasiekamp was. Die stoflike oorskot van die inwoners van die konsentrasiekamp is by die Gedenktuin herbegrawe.

Aliwal-Noord vandag

Klimaat

Aliwal-Noord ontvang gemiddeld 533 mm reën per jaar, meestal gedurende die somermaande.

Gemiddelde dagtemperature wissel van 15,6 °C in Junie tot 29,7 °C in Januarie. Die omgewing is die koudste in Julie wanneer die kwik gemiddeld val tot -2 °C gedurende 'n wintersnag. Die rekordlaag van -9 °C is op 'n nag in Julie 2009 aangeteken.

Weergegewens vir Aliwal-Noord
Maand	Jan	Feb	Mar	Apr	Mei	Jun	Jul	Aug	Sep	Okt	Nov	Des	Jaar
Gemiddelde maksimum (°C)	30	29	26	22	18	16	16	18	22	24	27	29	23
Gemiddelde temperatuur (°C)	21	21	18	15	10	7	7	10	13	16	18	20	14
Gemiddelde minimum (°C)	14	14	11	7	3	−1	−2	1	5	7	10	12	7
Laagste minimum (°C)	2	3	0	−6	−8	−8	−9	−8	−7	−1	0	2	−9
Neerslag (mm)	76	84	83	48	27	13	10	16	23	40	54	61	533
Bron: weatherbase

Opleidingsinstansies

Benewens 'n groot aantal hoër- en laerskole in die dorp, is daar ook 'n tak van die Ikhala FET-kollege wat naskoolse opleiding in verskillende rigtings verskaf.

Sportklubs en -fasiliteite

Aliwal-Noord beskik vandag oor 'n hele aantal aktiewe sportklubs met baie goeie fasiliteite.

• Atletiekstadion, wat ook vir rugbywedstryde gebuik word
• Gholfklub
• Rolbalklub
• Twee rugbyklubs
• Snoekerklub
• Tennisklub
• Twee hengelklubs
• Vegkunsklub
• Vliegduifklub

Toerisme

'n Reklameplakkaat vir die Aliwal-Noord Spa uit waarskynlik die jare 1930.

Aliwal-Noord is bekend om sy twee warm minerale bronne en albei lewer water van 34 °C met buitengewoon hoë konsentrasies minerale en gasse.

Die warmbron en ontspanningsoord, Aliwal Spa, is geleë in die munisipale gebied. Sedert 2010-2014 ondergaan die eens pragtige oord se swembaddens en terrein opknappings deur die Maletswai Plaaslike Munisipaliteit.

Bekende boorlinge

• Bennie Osler (* 23 November 1901), 'n Springbokrugbyspeler in 1924-1933.
• Leon Vogel (* 22 Oktober 1949), Springbokrugbyspeler in 1974.
• François Steyn (* 14 Mei 1987), Springbokrugbyspeler sedert 2006.
• Dr. Ferdinand Postma, teoloog.
• Ds. Dirk Postma, 'n leier in die Gereformeerde Kerk.
• Hannes van Wyk, akteur.
• Nicolaas de Wet, kabinetsminister.

Fotogalery

• 
  Aliwal-Noord se ingang vanaf die R58 gesien.
• 
  Genl Hertzogbrug (1937) vanaf die Oranjerivier gesien.
• 
  Die Frerebrug is op 21 Julie 1880 geopen.

Sien ook

• NG gemeente Aliwal-Noord
• Aliwal (kiesafdeling)
• Lys van dorpe in Suid-Afrika