Urmein

Urmein
Wappe vo Urmein
Basisdate
Staat:	Schwiiz
Kanton:	Graubünde (GR)
Region:	Hinterrhyw
BFS-Nr.:	3670i1f3f4
Poschtleitzahl:	7427
Koordinate:	752589 / 17217446.6833319.4333331264
Höchi:	1'264 m ü. M.
Flächi:	4.33 km²
Iiwohner:	166 (31. Dezämber 2022)
Charte
Charte vo Urmein www

Urmein (rätoromanisch Urmagn) isch e politischi Gmeind im Kreis Thusis im Bezirk Hinterrhy vum Kanton Graubünde. Es isch mit fascht 1300 Meter überem Meer nooch Tschappina di Gmeind am Heinzeberg, wo am hööggschte gläge isch.

Gschicht

In de Mitti vum 12. Joorhundert het Urmein zum Grosshof Flerde vum Chloschter Cazis ghört. Bis 1337 sin d Vazer d Landherre gsi, deno d Werdeberger un Rhäzünser, un schliessli ab 1475 de Bischof vo Chur. De Usschauf vo de bischöfliche Rächt het 1709 stattgfunde. Urmein isch zwüsche 1530 un 1540 zur Reformation überträtte. Bis 1670 het Urmein zämme mit Flerde un Portein e Chilchegmeinschaft bildet, un het sich deno mit Flerde vo Portein glööst; syt 1725 isch Urmein deno bis 1877 in chilchlich unabhängig gsi. Deno het Urmein zämme mit Tschappina un Flerde e Pastorationsgmeinschaft bildet. Vercheerstechnisch isch de Ort syt 1901 mitenere Strooss uff Thusis aabunde. Wirtschaftlich isch Ackerbau un Viewirtschaft betrybe worde, wo au hüt no en wichtige Erwerbszwyyg isch.

S Wappe vo Urmein zeigt uffeme rote Grund en halbe goldene (gääle) Leu, wo en goldene Pfyyl mit enere silbrige Spitz in de rächte Doobe het.

Bevölcherig

Yywohnerentwigglig

Joor	1803	1850	1900	1950	2000	2010
Yywohnerzaal	158	133	89	90	81	110

Di ursprüngli Sprooch vo Urmein isch s Sutselvisch, e Mundart vum Rätoromanische. S Romanisch isch z Urmein aber warschynts scho im 19. Joorhundert ussgstorbe. Im 18. Joorhundert isch de Ort wohl no ganz romanisch gsi, un im Schuelbericht vo 1838 wird erwäänt, dass d Schuel vor churzem ganz zum Dütsche gweggslet hät. De Mathias Kundert goot devo uss, dass s Dütsch öbe in de 1830er s Romanisch als Umgangssprooch abglööst het; scho in de erschte Volchszäälig vo 1860 isch de Aadeil vo Dütschsproochige über 90%. Mer goot devo uss dass Urmein vo de Walsersiidlig Tschappina uss germanisiert worde isch. Näbe de geographische Nööchi zue Tschappina, wo dertemool de einzig dütschsproochig Ort in de unmittelbare Umgebig gsi isch, spricht au defür dass di dütsch Mundart vo Urmein als einzigi ehemooligi romanischi Gmeind, en starche Yyfluss vum Walserdütsch het.

Literatur

• Die Gemeinden des Kantons Graubünden. Chur/Zürich, 2003. ISBN 3-7253-0741-5
• Kundert, Mathias: Der Sprachwechsel im Domleschg und am Heinzenberg (19./20. Jahrhundert). Kommissionsverlag Desertina, Chur 2007, ISBN 978-3-85637-340-5.

Weblink

 Commons: Fotis vo Urmein – Sammlig vo Multimediadateie

• {{{Autor}}}: Urmein. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.