Imán

Pa ver otros usos d'esti términu, Imán (dixebra).

Un imán ye un cuerpu o dispositivu con un magnetismu significativu, de forma qu'atrai a otros imanes y/o metales ferromagnéticos (por casu, fierro, cobaltu, níquel y aleaciones d'estos). Puede ser natural o artificial.

Los imanes naturales caltienen el so campu magnético continuu, nun siendo que sufran un golpe de gran magnitú o se-yos aplique cargues magnétiques opuestes o altes temperatures (percima de la Temperatura de Curie).

Etimoloxía

Del griegu, acocores, adamantos (diamante, aceru) de «a» (privativa, prefixu de contariedad o de negación) y damao (quemar). Fig. piedra dura que nun se puede o nun se debiera quemar, calecer, pos los griegos tuvieron de conocer que'l calor destrúi'l magnetismu.

El cronista Gonzalo Fernández d'Uviéu rellata'l so usu y diversos nomes nel sieglu XVI:

Les aguyes d'amoriar tán cebaes y compuestes cola virtú y mediu de la piedra calamita» (que vulgarmente en castilla llamamos piedra «yman») de la cual y de les sos propiedaes faen gran mención los naturales y nomar por diversu nomes: porque de más de dos que dixi llamar «magnete, ematite siderita y heraclion», ye de diverses especies o xéneros esta piedra, una ye más fuerte qu'otra y non toles calamitas son d'un color y la meyor de toes ye la de ethiopia, la que se viende a pesu de plata. (Escritu en 1535)

En fr. francés aimant.

Tipos d'imanes

Los imanes pueden ser: naturales o artificiales, o bien, permanentes o temporales. Un imán natural ye un mineral con propiedaes magnétiques (magnetita). Un imán artificial ye un cuerpu de material ferromagnético al que se comunicó la propiedá del magnetismu. Un imán permanente ta fabricáu n'aceru imantado. Un imán temporal, pierde les sos propiedaes una vegada que cesa la causa que provoca'l magnetismu. Un electroimán ye una bobina (nel casu mínimu, una espiral) pola cual circula corriente eléctrica.

Imanes naturales; la magnetita ye un potente imán natural, tien la propiedá d'atraer toles sustances magnétiques. La so característica d'atraer cachos de fierro ye natural. Ta compuesta por óxidu de fierro. Les sustances magnétiques son aquelles que son atraíes pola magnetita.
Imanes artificiales permanentes;les sustances magnétiques que al estregales cola magnetita, convertir n'imanes, y caltienen mientres enforma tiempu la so propiedá d'atracción.
Imanes artificiales envernaes; aquellos que producen un campu magnético namá cuando circula por ellos una corriente eléctrica. Un exemplu ye'l electroimán.

Usos

Los imanes utilizar de bien diverses formes: en discos duros, altavoces o parlantes, pegatinas (figures que se xunten a les neveres), brúxules, zarros pa xeladeres o conxeladores, parés magnétiques, llaves codificadas, bandes magnétiques de tarjeta de creitu o débeda, bocines, motores, como un interruptor básicu, como detector de billetes falsos, xeneradores, detectores de metales, pal zarru de moblame. Dalgunos d'estos aparatos pueden estropiase si aplícase-yos una cierta cantidá de magnetismu opuestu.

Partes d'un imán

Exa magnética: barra de la llinia que xune los dos polos.
Llínea neutral: llinia de la superficie de la barra que dixebra les zones polarizadas.
Polos: los dos estremos del imán onde les fuerces d'atracción son más intenses. Estos polos son, el polu norte y el polu sur; (nun tienen de confundir se con positivu y negativu) los polos iguales se repelen y los distintos atráense. Poro, nun hai atracción ente negativu y negativu o positivu y positivos, sinón qu'hai atracción de positivu a negativu.

Magnetismu

Dizse que per primer vegada reparar na ciudá de Magnesia en Asia Menor, d'ende'l términu magnetismu. Sabíen que ciertes piedres atraíen el fierro y que los trocitos de fierro atraíos, atraíen de la mesma a otros. Estes denomináronse imanes naturales.

Foi Oersted quien evidenció en 1820 per primer vegada qu'una corriente eléctrica xenera un campu magnético al so alredor. Nel interior de la materia esisten pequenes corrientes zarraes al movimientu de los electrones que contienen los átomos; caúna d'elles anicia un microscópicu imán. Cuando estos pequenos imanes tán empobinaos en toes direcciones los sos efectos anúlense mutuamente y el material nun presenta propiedaes magnétiques; y sicasí, si tolos imanes allíniense, actúen como un únicu imán y dizse que la sustanza haise magnetizado.

Polos magnéticos

Llínees de fuerza d'un imán, visualizaes por aciu limaduras de fierro estendíes sobre una cartulina.

Si trátase tantu d'un tipu d'imán como d'otru, la máxima fuerza d'atracción topar nos sos estremos, llamaos polos. Un imán consta de dos polos, denominaos polu norte y polu sur. Los polos iguales se repelen y los polos distintos atráense. Nun esisten polos aisllaos (vease monopolo magnéticu) y, poro, si un imán romper en dos partes, fórmense dos nuevos imanes, cada unu col so polu norte y el so polu sur, anque la fuerza d'atracción del imán mengua.

Ente dambos polos créanse línea de fuerza, siendo estes llinies zarraes, polo que nel interior del imán tamién van d'un polu al otru. Como s'amuesa na figura, pueden ser visualizaes espardiendo limaduras de fierro sobre una cartulina asitiada enriba d'una barra imantada; cutiendo selemente la cartulina, les limaduras empobinar na dirección de les llinies de fuerza.

Polaridá d'un imán

Pa determinar los polos d'un imán considérase la enclín d'ésti a empobinase según los polos magnéticos de la Tierra, que ye un xigantescu imán natural: el polu norte del imán empobinar escontra'l polu norte magnéticu, que ta próximu al polu norte xeográficu, pos nun sentíu puramente magnéticu ye un polu sur, ente que'l polu sur d'un imán empobinar escontra'l polu sur magnéticu, que ta próximu al polu sur xeográficu, pos nun sentíu puramente magnéticu ye un polu norte. L'ángulu entendíu ente'l norte magnéticu local, indicáu por una brúxula, y el norte verdaderu (o norte xeográficu) denominar declinación magnética.

Magnetización

La magnetización d'un oxetu ye'l valor local del so momentu angular-magnéticu por unidá de volume, usualmente denotado M, con unidaes A/m. Ye un campu vectorial, más allá qu'a cencielles un vector (como'l momentu magnéticu), porque les distintes secciones d'una barra magnética xeneralmente tán magnetizadas con distintes direcciones y fuerces. Una bona barra magnética puede tener un momentu magnéticu de magnitú 0,1 A·m² y de volume de 1 cm³, o 0,000001 m³; por tal razón el promediu de la magnitú de magnetización ye de 100 000 A/m. L'aceru puede tener una magnetización d'alredor d'un millón d'A/m.

Forma de magnetizar una sustanza

Asitiando'l material nun fuerte campu magnético producíu por un imán permanente o por una corriente eléctrica, o cuando'l material tien propiedaes magnétiques y al fundilo (ej. aceru o lava basáltica) esfrecer na presencia de dalgún campu magnético.

Ver tamién