Idioma udmurtu

Udmurtu Удмурт кыл / Udmurt kyl
Faláu en	Rusia
Rexón	Udmurtia
Falantes	340,000 (2010)
Familia	Urálicu  Fino-úgricu   Finu-pérmicu    Permianu     Udmurtu
Estatus oficial
Oficial en	Udmurtia (Rusia)
Reguláu por	Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1	nengún
ISO 639-2	udm
ISO 639-3	udm
Estensión del udmurtu

L'idioma udmurtu o votiacu (удмурт кыл udmurt kyl) ye una llingua fino-úgrica falada polos udmurtos, nativos de la república rusa d'Udmurtia. Unos 340 000 falantes —339 800 persones según datos de 2010— usen esta llingua.

Distribución xeográfica

Los udmurtos habiten al sur de los komi, principalmente nel área entendida ente los ríos Vyatka y Kama. Nel censu de 1989, de les 747 000 persones que declaraben ser de nacionalidá udmurta, el 70% falaben la llingua de los sos antepasaos. Dos terceres partes de los udmurtos viven na República d'Udmurtia y aproximao unos 100 000 udmurtos viven nes vecines repúbliques de Baskortostán y Tatarstan, según nes rexones de Kirov y Perm. Dicha población, asitiada ellí mientres sieglos, caltuvo la so llingua materna nuna proporción en redol al 80 - 90%.

Siquier el 90% de los udmurtos son billingües o trillingües, siendo la segunda llingua'l rusu y la tercera'l tártaru, anque para aquellos qu'habiten en Baskortostán o en Tatarstan el tártaru constitúi'l so segundu idioma. En zones rurales úsase l'udmurtu como llinguaxe coloquial, magar n'asuntos oficiales utilízase'l rusu, inclusive ente los mesmos udmurtos.

Aspeutos históricos, sociales y culturales

Historia

El desenvolvimientu de la lliteratura udmurta empezó nel sieglu XVIII anque les publicaciones nesta llingua nun empezaron hasta mediaos del sieglu siguiente. Magar les primeres obres y coleiciones de cuentos populares escritos n'udmurtu utilizaron l'alfabetu llatín, anguaño utilízase una adautación del alfabetu cirílicu —vease más embaxo. Ente los autores en llingua udmurta, cabo destacar a Gerd Kuzebay y a la poeta Ashalchi Oki. Dende 1994 esiste un Premiu Nacional de lliteratura udmurta que lleva'l nome d'esta postrera.

Dialeutos

Esisten cuatro dialeutos del udmurtu, pero los distintos falantes nun tienen problemes pa entender el restu de los dialeutos. El dialeutu septentrional falar a lo llargo del cursu fluvial del Cheptsá, el dialeutu beserman cerca de Glazov, el llamáu dialeutu central en redol a los ríos Kil'mez y Izh y escontra occidente hasta'l Vyatka, ente que'l dialeutu meridional falar al sur de la República d'Udmurtia, en redol a les ciudaes de Yelabuga (Tatarstan) y Malmyzh.

Influencia d'otres llingües

L'udmurtu ye un idioma bien cercanu al komi, compartiendo dambes llingües un 80% del so vocabulariu, y amuesa una estrecha afinidá cola vecina llingua mari, tamién perteneciente a la caña finu-ugria. Per otra parte, l'udmurtu exhibe una fuerte influencia del chuvasio y del tártaru, dambes llingües túrquiques.

Escritura

L'udmurtu escríbese col alfabetu cirílicu, usando les lletres del alfabetu rusu xunto a cinco lletres adicionales (Ӝ/ӝ, Ӟ/ӟ, Ӥ/ӥ, Ӵ/ӵ, Ӧ/ӧ):

А а	Б б	В в	Г г	Д д	Е е	Ё ё	Ж ж	Ӝ ӝ	З з
[a]	[b]	[v]	[ɡ]	[d], [dʲ]	[ʲy], [je], [y]	[ʲo], [jo]	[ʒ]	[d͡ʒ]	[z], [zʲ]
Ӟ ӟ	И и	Ӥ ӥ	Й й	К к	Л л	М м	Н н	О о	Ӧ ӧ
[d͡ʑ]	[ʲi], [i]	[i]	[j], [-ĭ]	[k]	[l], [lʲ]	[m]	[n], [nʲ]	[o]	[ʌ]
П п	Р р	С с	Т т	У у	Ф ф	Х х	Ц ц	Ч ч
[p]	[r]	[s], [sʲ]	[t], [tʲ]	[o]	[f]	[x]	[t͡s]	[t͡ɕ]
Ӵ ӵ	Ш ш	Щ щ	Ъ ъ	Ы ы	Ь ь	Э э	Ю ю	Я я
[t͡ʃ]	[ʃ]	[ɕ ~ ɕtʲ͡ɕ]	[(j)]	[ɨ~ə~ɯ]	[ʲ]	[y]	[ʲo], [ju]	[ʲa], [ja]

Ver tamién

• Lliteratura n'udmurtu
• Idiomes oficiales en Rusia

Enllaces esternos

• Llibros n'udmurtu Archiváu 2011-06-13 en Wayback Machine

• Consulta la edición de Wikipedia n'idioma udmurtu.

• Datos: Q13238
• Multimedia: Udmurt language