Мікалай Барысевіч (фізык)

Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Барысевіч.

Мікалай Барысевіч
Дата нараджэньня	21 верасьня 1923(1923-09-21)
Месца нараджэньня	пас. Лучны Мост Бярэзінскага раёну Менскай вобласьці
Дата сьмерці	25 кастрычніка 2015(2015-10-25) (92 гады)
Месца сьмерці	Менск, Беларусь
Месца вучобы	Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт
Занятак	фізык, палітык
Навуковая сфэра	фізыка
Месца працы	БДУ Інстытут фізыкі Фізычны інстытут імя Пятра Лебедзева РАН[d]
Сябра ў	Расейская акадэмія навук і Акадэмія навук СССР
Навуковая ступень	доктар фізыка-матэматычных навук[d]
Вучні	Аляксандар Вайтовіч
Узнагароды	Ордэн Кастрычніцкай Рэвалюцыі Ордэн Леніна Ордэн Леніна Ордэн Леніна Ордэн Леніна Ордэн Айчыннай вайны 1 ступені Ордэн Айчыннай вайны 2 ступені Ордэн Працоўнага Чырвонага Сьцягу Ордэн Чырвонай Зоркі Ордэн Чырвонай Зоркі Ордэн Францішка Скарыны
Мікалай Барысевіч у Вікісховішчы

Мікала́й Алякса́ндравіч Барысе́віч (21 верасьня 1923, пас. Лучны Мост Бярэзінскага раёну Менскай вобласьці — 25 кастрычніка 2015) — беларускі фізык, доктар фізыка-матэматычных навук (1965), прафэсар (1967), акадэмік Нацыянальнай Акадэміі навук Беларусі (1969), Акадэміі навук СССР (1981), шэрагу замежных акадэміяў. Заслужаны дзяяч навукі Беларусі (1994).

Біяграфія

Нарадзіўся 21 верасьня 1923 году. Перад пачаткам Другой сусьветнай вайны скончыў Сялібскую сярэднюю школу. У вайну займаўся падпольнай працай, а затым пайшоў у партызанскі атрад. Пасьля злучэньня атраду з Чырвонай Арміяй быў жаўнерам-артылерыстам. Дайшоў да Бэрліна.

У 1950 годзе скончыў фізычна-матэматычны факультэт Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту імя Леніна. Затым скончыў асьпірантуру Дзяржаўнага аптычнага інстытуту імя С. І. Вавілава (Ленінград). Пасьля абароны дысэртацыі вярнуўся ў Менск і прыняў удзел у стварэньні Інстытуту фізыкі Акадэміі навук БССР. У 1954—1963 — дацэнт БДУ. У 1955—1969 гг. намесьнік дырэктара, з 1957 году загаднік лябараторыі Інстытуту фізыкі, з 1992 г. Інстытуту малекулярнай і атамнай фізыкі.

З 22 студзеня 1969 г. віцэ-прэзыдэнт, з 14 траўня таго ж году прэзыдэнт Акадэміі навук БССР (да 1987 году). У 1969—1987 гадах галоўны рэдактар часопісу «Доклады Академии наук БССР».

У 1971—1987 гг. старшыня камітэту па Дзяржаўных прэміях БССР у галіне навукі і тэхнікі. З сакавіка 1987 г. загаднік лябараторыі Фізычнага інстытуту імя П. М. Лебедзева Расейскай акадэміі навук. З 1992 г. ганаровы прэзыдэнт НАН Беларусі. З 1994 г. галоўны рэдактар «Журнала прикладной спектроскопии». У 1969—1989 гг. дэпутат Вярхоўнага Савету СССР.

Памёр 25 кастрычніка 2015 году.

Навуковая дзейнасьць

Займаўся дасьледваньнямі па люмінэсцэнцыі і спэктраскапіі складаных малекулаў, квантавай электроніцы, інфрачырвонай тэхніцы. Распрацаваў статыстычную тэорыю фотафізычных працэсаў у складаных малекулах, увёў новыя спэктраскапічныя характарыстыкі малекулаў і распрацаваў мэтады іх вызначэньня. Адкрыў зьяву стабілізацыі-лабілізацыі электронна-ўзбуджаных шмататамных малекулаў, зарэгістраваную як навуковае адкрыцьцё. Выявіў тэрмічна актываваную і ініцыяваную лязэрным выпраменьваньнем запаволеную флюарасцэнцыю, люмінэсцэнцыю пры электрычным узбуджэньні, палярызацыю люмінэсцэнцыі і вымушанага выпраменьваньня, а таксама генэрацыю выпраменьваньня складана-малекулярных пароў. З дапамогаю піка- і фэмтасэкундавых лязэрных імпульсаў дасьледаваў звышхуткія рэляксацыйныя працэсы і структурныя перабудовы ў арганічных малекулах; пры ахаладжэньні малекулаў у звышгукавых струменях атрымаў тонкаструктурныя спэктры вольных малекулаў і комплексаў.

Аўтар больш чым 270 навуковых працаў, у тым ліку 3 манаграфіяў.

Узнагароды

Герой Сацыялістычнай Працы (1978), заслужаны дзяяч навукі Беларусі (1994).

Дзяржаўная прэмія СССР 1973 году за дасьледваньні расьсеяньне выпраменьваньня дыспэрснымі сыстэмамі і стварэньне новае клясы аптычных фільтраў для шырокай вобласьці інфрачырвонага спэктру. Ленінская прэмія 1980 году за стварэньне новага навуковага напрамку — спэктраскапія вольных складаных малекулаў. Дзяржаўная прэмія Беларусі 1998 году за нізку працаў «Дынаміка аварачальнага руху электронна-узбуджаных шмататамных малекулаў у газавым асяродзьдзі».

Замежны чалец Чэхаславацкай акадэміі навук (1977), Славенскай акадэміі навук і мастацтваў (1981), чалец Расейскай акадэміі навук (1991), сапраўдны чалец Эўрапейскай акадэміі навук, мастацтваў і славеснасьці (1991), ганаровы доктар прыродазнаўчых навук Енскага ўнівэрсытэту імя Ф. Шылера (1983).

Узнагароджаны ордэнамі Леніна (1971, 1975, 1978, 1983), Кастрычніцкай Рэвалюцыі (1973), Працоўнага Чырвонага Сьцягу (1967), Айчыннай вайны I (1945) і II (1985) ступеняў, Чырвонай Зоркі (1944, 1945), Дружбы (2001), Францішка Скарыны (2003), мэдалямі. Мэдаль Мікалая Каперніка Польскай АН (1973), залаты мэдаль «За заслугі перад навукай і чалавецтвам» Чэхаславацкай АН (1983), залаты мэдаль Славацкай АН «За выключныя заслугі перад навукай» (1983).

Прэмія НАН Беларусі і Сыбірскага аддзяленьня Расейскай АН імя акадэміка В. А. Капцюга (2001).

Ганаровы грамадзянін Менску.

Літаратура

• Басов Н. Г., Бураков В. С., Войтович А. П., Грузинский В. В., Толкачев В. А., Федоров Ф. И. Мікалай Аляксандравіч Барысевіч (да сямідзесяцігодзьдзя з дня нараджэньня) = Николай Александрович Борисевич (К семидесятилетию со дня рождения) // Успехи физических наук. — 1993. — Т. 163. — № 9.
• Бураков В. С., Войтович А. П., Гапоненко С. В., Казак Н. С., Крохин О. Н., Олехнович Н. М., Толкачев В. А. Мікалай Аляксандравіч Барысевіч (да 80-годзьдзя з дня нараджэньня) = Николай Александрович Борисевич (К 80-летию со дня рождения) // Весці Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі. Серыя фізіка-матэматычных навук. — 2003. — № 3. — С. 118-120.
• Біябібліяграфія навукоўцаў Беларусі: Акадэмік Мікалай Аляксандравіч Барысевіч = Биобиблиография ученых Беларуси: Академик Николай Александрович Борисевич. — Мн.: 2003.
• Мікалай Аляксандравіч Барысевіч (да 85-годзьдзя з дня нараджэньня) = Николай Александрович Борисевич (К 85-летию со дня рождения) // Весці Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі. Серыя фізіка-матэматычных навук. — 2008. — № 3. — С. 120-122.

Вонкавыя спасылкі

• Біяграфія (рас.) на бачыне

Папярэднік Васіль Купрэвіч

Прэзыдэнт Нацыянальнай Акадэміі навук Беларусі травень 1969 — сакавік 1987

Наступнік Уладзімер Платонаў