Lunbêrd

Artéccol in dialàtt bulgnaiṡ

Con lunbèrd (lumbaart) as riferèss a un grópp ed dialétt inparentè stra låur bacajè såura tott in Svézzra ed såtta (Tizén e i Grisón), Èlta Itâglia ('na gran pèrt d'la Lunbardî e onna 'd cäl regiån atais).

La clasificaziån

Al lunbèrd l è na langua rumanza ed maténna inparentè col franzais, col rumànc', con l itagliàn, e vî acsé. Anca se l itagliàn l è in generèl druvè cme langua scrétta in dî sît indovv ch as dscårr lunbèrd, al lunbèrd l è mia mutualmänt capébbil col itagliàn e stäl dåu languv i fan pèrt ed dû râm diferént d'la pianta d'la famàjja linguésstica rumanza (rispetivamänt al rumanz ed maténna e l italo-dalmâtich). A diferänza da 'na bôna pèrt ed languv rumânz, a g'hé di mondi 'd dialétt lunbèrd ed sîra ch'i gh'àn däli oposiziån ed quantitè däl vuchèl, p.es. paas vs. pass, ciapaa vs. ciapá. Un quèl cunpâgn' al s vadd anch'in emigliàn, pr'esänpi in dialatt bulgnais: pàss vs. pâss, ciapèr vs. ciapè. Un'èter quèl, téppich ed'na langua rumanza, l'è ch'al drôva tànt ed vêreb frasèl idiomâtich (costruziån vêrb-particèla), piò o mänch cme in inglais e in däli ètri languv germânichi. P.es. trá (trèr), trá via (trèr vî), trá sü (trèr só), trá fö(ra) (trèr fòra); mangiá (magnèr), mangiá fö(ra) (magnèr fòra).

Druvèr al lunbèrd

Druvèr al lunbèrd l è ed sòlit stigmatizè int'i sît lumbardòfun che puliticamänt i fan pèrt d'l'Itâglia, mo ed sòlit l è mia acsé in Svézzra, indovv che i varietaa linguistich lumbaart lucai i è da sòlit püssée ben cunservaa e püssée vitai. Un quei prugrâm d'la radio e d'la televisiån in lunbèrd i én trasméss däl volt da la Radio e televisiån svézzra ed langua itaglièna. L'istituziån d'arzairca pió inpurtanta ch'la lavåura atâch al lunbèrd l'è a Belinzòna, in Svézzra (CDE - Centro di dialettologia e di etnografia, una istituziån dal guéren (cantunèla)). An gh'è inciónna istituziån cunpâgn in Itâglia.

Al Pèder Nòster in lunbèrd milanais e emigliàn bulgnais

(lunbèrd milanais)
Pader nost, che sii in dij cej,
el vost nomm sia santificaa.
vegna el vost regn,
se fasa la vostra vuluntaa
cumè in cel, inscì in tera.
El nost pan de tücc i dì damm incöö,
e perdunem a nün i nost debit,
cumè nün perdunem i nost debitur,
e lassa minga che burlem in tentaziun
ma liberum del mal.
Amen.

(emigliàn bulgnais)
Pèder nòster, ch't î int al zîl,
ch'al séppa santifichè al tô nómm,
ch'ai véggna al tô raggn,
ch'ai séppa fâta la tô volontè,
cómm in zîl, acsé anc in tèra.
Dâs incû al nòster pan d tótt i dé,
e dscanzèla i nûster dèbet,
cme nuèter a i dscanzlän ai nûster debitûr,
e brîsa lasèr ch'a cascaggna in tentaziån,
mo lébbres dal mèl.
Âmen.

Ligâm da fòra