Makadamio
 | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Macadamia integrifolia folioj kaj nuksoj
| ||||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||||
| ||||||||||||
Specioj
| ||||||||||||
|
Macadamia claudiensis | ||||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||||||||||||
Makadamio estas genro el planta familio de Proteacoj ( Proteaceae ). Ĝi estas konata ĉefe pro la "makadamiaj nuksoj", kiuj estas la fruktoj de la ĉ. 5 metrojn alta arbo.
Hejmo kaj kultiva areo
La plantoj venas originale el pluvarbaroj de Kvinslando en orienta Aŭstralio, el la limanta Novsudkimrio, el Novkaledonio kaj Macadamia hildebrandii el la indoneza insulo Celebes.
Malgraŭ la grandaj postuloj de la arbo, ĝi estas kultivata ekster Aŭstralio ankaŭ en Havajo, Sud-Afriko kaj certaj regionoj en Nord- kaj Sud-Ameriko.
Historio
La aŭstralazian plantan genron priskribis ĉ. 1857 la botanikisto Ferdinand von Müller kaj Walter Hill, direktoro de la botanika ĝardeno de Brisbane. La planto ricevis sian nomon laŭ la sciencisto John McAdam. La unua priskribita specio estis Macadamia ternifolia.
Specioj kiel Macadamia tetraphylla kaj Macadamia integrifolia validas hodiaŭ kiel endanĝerigitaj specioj en Novsudkimrio.
La nuksoj
La nuksoj estas riĉa nutrofonto da proteino kaj graso, ili apartenas al la plej bongustaj kaj fajnaj nuksoj. Ĉar la kultivado de la planto estas malfacila, la plua prilaborado komplika kaj la postulo je ĝi estas grandega, ĝi apartenas al la plej kostaj nuksoj de la Tero.
La nuksoj maturiĝas sur la arboj kaj post rikolto oni ripozigas ilin dum unu monato en bone aerumita loko. Pli poste ili iĝas senŝeligitaj kaj ripozigitaj dum unu plua monato, por redukti la akvoentenon je du procentoj.
La nuksoj aperas en la komerco senescepte kiel ŝenŝeligitaj kaj prilaboritaj, ĉar la nukso estas tre dura kaj dika. Plimulto de la nuksorompiloj estas malkonvenaj por rompi ĝin. Por la disrompo necesas specifa spindela nuksorompilo.
Krom la granda grasoenteno, ĝi enhavas ankaŭ vitaminon B, kalcion, feron, fosforon. La oleo trovas ankaŭ uzon en la kosmetika industrio aŭ kiel ekskluziva korpooleo.
Sistematiko
Oni povas diferencigi 10 speciojn, kiujn oni povas dividi je 4 grupoj. Ekonomie gravas nur du specioj: Macadamia tetraphylla (la nuksoj havas krudan ŝelon kaj ne konvenas por rostado) kaj Macadamia ternifolia (kun glataj, sed iom pli maldikaj ŝeloj). Nur tiuj ĉi du specioj havas manĝeblajn nuksojn, la aliaj estas tro amaraj por ĝui ilin.
Genro Macadamia :
- Grupo 1
- M. whelani
- M. hildebrandii
- Grupo 2
- M. ternifolia
- M. integrifolia
- M. tetraphylla
- Grupo 3
- M. prealta
- M. heyana
- Novkaledonia grupo (necerta)
- M rousselii
- M. veillardii
- M. francii
