Balatono

	Balatono
	hungare: Balaton
	lago
	Balatono
	Oficiala nomo: Balaton
	Kromnomo: Hungara maro
Lando	Hungario
Regiono	Okcidenta Hungario
Departementoj	Somogy, Veszprém, Zala
Montaro	Bakony
	Alfluantoj
- maldekstraj alfluantoj	Kis-Balaton
Forfluanto	Sió
Situo	Balatono
- alteco	105 m s. m.
- koordinatoj	46° 50′ N 17° 44′ O / 46.833 °N, 17.733 °O (mapo)
Longo	77 km (48 mi)
Larĝo	14 km (9 mi)
Mezproksima profundo	3,2 m
- maks. profundo	12,2 m
Areo	592 km² (59 200 ha)
Periodo	mezozoiko
Aĝo	ĉ. 15000 jaroj
	Situo enkadre de Hungario Situo enkadre de Hungario
	Mapo de Balatono Mapo de Balatono
	Satelita vido al Balatono Satelita vido al Balatono
	Vikimedia Komunejo: Balaton
	Retpaĝo: www.balaton.hu

Reviziita versio de ĉi tiu paĝo, aprobita je 24 jun. 2024, estis bazita sur ĉi tiu versio.

Koordinatoj: 46° 50′ N 17° 44′ O / 46.833 °N, 17.733 °O (mapo)

La dolĉakva lago Balatono (hungare "Balaton") estas la plej granda lago en Mez-Eŭropo kaj en Hungario, kie ĝi estas ankaŭ nomata "la maro de la hungaroj" (a magyarok tengere). Ĝi situas en la Karpata baseno, en Okcidenta Hungario.

Bazaj informoj

Averaĝa profundo: 3-3,3 m
Averaĝa larĝo: 7,7 km
Longo: 79 km
Akvosurfaco : 605 km² (el tio 11 km² kovritaj per fragmito)

Loĝlokoj

Ĉe Balatono troviĝas la loĝlokoj Keszthely, Balatongyörök, Badacsony, Balatonrendes, Révfülöp, Balatonakali, Tihany, Balatonfüred, Balatonalmádi, Balatonkenese, Balatonvilágos, Siófok, Zamárdi, Balatonföldvár, Balatonlelle, Balatonboglár, Fonyód, Balatonmáriafürdő, Balatonberény kaj Alsóörs.

Historio

Ĝis la jaro 15.000 a. K. elformiĝis la areo pro geologiaj kaj vulkanaj movoj
Antaŭ 10-15.000 jaroj elformiĝis la laga baseno post glacia epoko
Inter la jaroj 8000 kaj 2000 a. K. ampleksiĝis la lago. Ĝi forrabis areon el la montetoj de la suda parto. Tiam la akvonivelo estis 104-107 m.
Dum la romia epoko (1-a jarcento a. K. ĝis 4-a jarcento p. K.) la akvonivelo estis la sama kiel hodiaŭ (104 m). La romianoj nomis la lagon Pelso.
Inter la 10-a kaj 13-a jarcentoj p. K. la akva nivelo altiĝis ĝis 110 m.
Dum la 14-a jarcento p. K. ĝi atingis altecon de 118 m kaj ĉirkaŭe aperis multaj marĉoj.
Dum la 16-a jarcento p. K. la averaĝa akva nivelo denove reduktiĝis al 112 m.
Dum la jaro 1770 la aŭstria-hungaria imperiestrino Maria Terezia kapsignis al drenado (sekigo) de la tuta lago - planojn ellaboris Samuel Krieger -, sed la planoj ne realiĝis pro monmanko.
1827: Parlamenta dekreto decidis pri drenado de la lago. Tiam la akvonivelo estis 107-180 m (super marnivelo) anstataŭ la kutimaj 104 m. La parlamento celis nivelon de 100 m.
La 25-an de oktobro 1863 malfermiĝis la Sio-kanalo, por forkonduki la superfluan akvon. Ĝi ekestis pro intereso de fervojaj entreprenoj, kies relparojn ĉiu-printempe superŝutis la akvo. La fervojo finkonstruiĝis en 1858 ĉe la suda parto.)
1867: La akva nivelo estis 102 m.
1997: Enkonduko de akvonivelo-kontrolo. Oni mezuras la nivelon ĉe la kluzo de la Sio-kanalo (la celata ideala akvonivelo estas 104,1-104,5 super marnivelo, kaj la averaĝa profundo 2,32 m).