La Militarto
| 孫子兵法 | |
|---|---|
| |
| skribita verko | |
| Aŭtoroj | |
| Aŭtoro | Sun Tzu |
| Lingvoj | |
| Lingvo | klasika ĉina lingvo |
| Eldonado | |
| Ĝenro | ekonomiko • traktaĵo • traktaĵo pri milito |
La Militarto (ĉine: Sūnzǐ Bīngfǎ, 孫子兵法) estas antikva ĉina armea traktaĵo, kies aŭtoreco estas atribuita al Sun Tzu (konata ankaŭ sub la nomoj "Sunzi" kaj "Sun Wu"), elstara armea generalo kaj strategiisto dum la malfrua Periodo de Printempo kaj Aŭtuno (ekzistas opinioj, ke la traktaĵo ne estis kompletigita antaŭ la Milittempa periodo) [1]. Havante 13 ĉapitrojn, ĉiu el kiuj estas dediĉita al unu aspekto de militado, la traktaĵo estas laŭdire la plej plena definitiva verko pri armeaj strategioj kaj taktikoj de sia tempo, kaj estas plu valora danke al siaj unikaj militaj informoj. Ĝi estas komparita al la graveco de la nuntempa koncepto de Realecpolitiko,[2] kio en Ĉinio nomiĝus Leĝismo.
"La Militarto" estas unu el la plej malnovaj kaj samtempe la plej sukcesaj libroj pri armea strategio en la mondo. Ĝi estis la plej fama kaj influa el la serio de sep klasikaj libroj pri milito: "dum la lastaj du mil jaroj ĝi restis la plej grava armea traktaĵo en Azio, kie eĉ la ordinaraj homoj konis ĝian nomon." [3] Ĝi havis influon al la orientaj militistara pensmaniero, negoca taktiko kaj al aliaj sferoj de homa vivo.
Sun Tzu emfazis la gravecon de pozicio en la armea strategio, kaj ke la decido kiel trovi ĝustan pozicion por armeo devas esti bazita kaj sur la objektivaj kondiĉoj de la ĉirkaŭo, kaj sur la subjektivaj kredoj pri alia, konkurencaj agantoj en tiu ĉirkaŭo. Li opiniis, ke strategio ne estas planado laŭ la antaŭdifinita listo de agoj, male ĝi postulas rapidajn kaj konvenajn respondojn al ŝanĝiĝemaj kondiĉoj. Planado estas ago, kiu povas okazi sub antaŭvideblaj sekvoj, sed milita strategio devas agi en ŝanĝiĝemaj kondiĉoj, kiam planoj kolizias unu kun la alia, kio rezultigas neatenditajn situaciojn.
La libro estis unue tradukita en la francan lingvon en 1772 pere de la franca jezuito Jean Joseph Marie Amiot, kaj en la anglan de brita oficiro Everard Ferguson Calthrop en 1905. Tiom diversaj gvidantoj kiaj Mao Zedong, la generalo Võ Nguyên Giáp, la barono Antoine-Henri Jomini, la generalo Douglas MacArthur kaj la gvidantoj de la Imperia Japanio ĉerpis siajn inspirojn de tiu verko. La Militarto estis ankaŭ uzata en komerco kaj manaĝeraj strategiaj ludoj[3][4].
La 13 ĉapitroj
[redakti | redakti fonton]
La Militarto konsistas el 13 ĉapitroj (piān), kaj la tuta kolekto de la ĉapitroj estas nomata [unu] chuán ("la tuto" aŭ en alia traduko "la kroniko"). Diversaj tradukoj enhavas malsamajn titolojn por la ĉapitroj, sube estas prezentita la kompilaĵo el la plej konataj titoloj.
| Ĉapitro | Lionel Giles (1910) | R.L. Wing (1988) | Ralph D. Sawyer (1996) | Chow-Hou Wee (2003) |
|---|---|---|---|---|
| I (1) | Ek al la planoj | La kalkuloj | Komencaj pritaksoj | Pritakso de la detaloj kaj planado (ĉine: 始計，始计) |
| II (2) | Militado | La Defio | Militado | Militado (ĉine: 作戰，作战) |
| III (3) | Atako de stratego | La plano de atako | Planado de atakoj | Strategiaj atakoj (ĉine: 謀攻，谋攻) |
| IV (4) | Taktika lokigo | Poziciigo | Milita lokigo | Lokigo de la armeo (ĉine: 軍形，军形) |
| V (5) | Energio | Direktado | Strategia milita potenco | Armeoj (ĉine: 兵勢，兵势) |
| VI (6) | Malfortaj kaj fortaj flankoj | Iluzio kaj realo | Vakeco kaj substanco | Malfortoj kaj Potencoj (Chinese: 虛實，虚实) |
| VII (7) | Manovrado | Apliko de la forto | Milita batalo | Militaj manovroj (ĉine: 軍爭，军争) |
| VIII (8) | Variaĵoj de taktiko | Naŭ variantoj | Naŭ ŝanĝoj | Variado kaj Adaptado (ĉine: 九變，九变) |
| IX (9) | Armeoj dum marŝado | Movado de Armeoj | Manovrante la Armeon | Movado kaj progresigo de armeaj taĉmentoj (ĉine: 行軍，行军) |
| X (10) | Tereno | Situacia poziciigo | Tipoj de tereno | Tereno (ĉine: 地形) |
| XI (11) | La naŭ situacioj | La naŭ situacioj | Naŭ tereno-tipoj | Naŭ diversaj batalkampoj (Chinese: 九地) |
| XII (12) | Atako per fajro | Fajra atako | Fajra atako | Atakado per fajro (ĉine: 火攻) |
| XIII (13) | Uzo de spionoj | Uzo de milita esploro | Dungado de spionoj | Esploroj kaj Spionado (ĉine: 用間，用间) |
Resumoj de la unuopaj ĉapitroj
[redakti | redakti fonton]- Detala Takso kaj Planado (ĉine: 始計，始计) esploras la kvin fundamentajn faktorojn (la maniero, sezonoj, tereno, gvidado kaj administrado) kaj sep elementojn kiuj determinas la rezultojn de armeaj engaĝiĝoj. Pensante, taksante kaj komparante tiujn punktojn, komandanto povas kalkuli siajn eblecojn de venko. Rutina devio de tiuj kalkuloj certigos fiaskon per nedeca ago. La teksto emfazas ke milito estas tre grava afero por la ŝtato kaj ne devas esti komencita sen ŝuldata konsidero.
- Militado (ĉine: 作戰，作战) klarigas kiel kompreni la ekonomion de militado kaj kiel sukceso postulas akiri decidajn engaĝiĝojn rapide. Tiu sekcio konsilas ke sukcesaj kampanjoj postulas limigi la koston de konkurado kaj konflikto.
- Strategia Atako (ĉine: 謀攻，谋攻) difinas la fonton de forto kiel unueco, ne kiel grandeco, kaj diskutas la kvin faktorojn kiuj estas necesaj por sukcesi ĉe iu milito. En ordo de graveco, tiuj kritikaj faktoroj estas: atako, strategio, aliancoj, armeo kaj grandurboj.
- Aranĝo de la armeo (ĉine: 軍形，军形) klarigas la gravecon de defendado de ekzistantaj pozicioj ĝis komandanto estu kapabla je avancado de tiuj pozicioj en sekureco. Ĝi instruas al komandantoj la gravecon de rekonado de strategiaj ŝancoj, kaj instruas ne krei ŝancojn por la malamiko.
- Fortoj (ĉine: 兵勢，兵势) klarigas la uzon de kreivo kaj tempigo en konstruado de la impetatako de armeo.
- Malfortecoj kaj Fortecoj (ĉine: 虛實，虚实) klarigas kiel la ŝancoj de armeo venas de la malfermaĵoj en la medio kaŭzita de la relativa malforteco de la malamiko kaj kiel reagi al ŝanĝoj en la fluida batalkampo super antaŭfiksita areo.
- Armeaj Manovroj (ĉine: 軍爭，军争) klarigas pri la danĝeroj de rekta konflikto kaj kiel gajni tiujn konfrontiĝojn kiam ili estas devigitaj fare de la komandanto.
- Varioj kaj Adaptableco (ĉine: 九變，九变) fokusigas la bezonon de fleksebleco en la respondoj fare de armeo. Ĝi klarigas kiel respondi al ŝanĝado de cirkonstancoj sukcese.
- Movado kaj Disvolvigo de Trupoj (Evoluo de soldatoj) (ĉine: 行軍，行军) priskribas la malsamajn situaciojn en kiuj armeo troviĝas kiam ĝi moviĝas tra novaj malamikaj teritorioj, kaj kiel respondi al tiuj situacioj. Granda parto de tiu sekcio fokusigas al analizado de la intencoj de aliaj.
- Tereno (ĉine: 地形) rigardas la tri ĝeneralajn areojn de rezisto (distanco, danĝeroj kaj barieroj) kaj la ses specojn de grundpozicioj kiuj ekestiĝas de ili. Ĉiu el tiuj ses kampopozicioj havigas certaj avantaĝojn kaj malavantaĝojn.
- La Naŭ Batalkampoj (ĉine: 九地) priskribas la naŭ oftajn situaciojn (aŭ enscenejojn) en kampanjo, de disiĝado al mortiga, kaj la specifa fokuso kiun komandanto bezonas por sukcese navigadi super ili.
- Ataki per Fajro (ĉine: 火攻) klarigas la ĝeneralan uzon de armiloj kaj la specifan uzon de la medio kiel armilo. Tiu sekcio ekzamenas la kvin celojn por atako, la kvin specojn de laŭmedia atako kaj la konvenajn respondojn al tiaj atakoj.
- Inteligenteco kaj Spionado (ĉine: 用間，用间) fokusigas la gravecon de disvolviĝantaj bonaj informfontoj, kaj precizigas la kvin specojn de spionfontoj kaj kiel plej bone administri ĉiun el ili.
Laŭhistoriaj konsideroj
[redakti | redakti fonton]
Tradiciisma vidpunkto
[redakti | redakti fonton]Tradiciismaj akademiuloj atribuas la verkadojn de Sun Tzu al la historia Sun Wu, kiu estas registrita kaj en la Tàishǐgōng shū (Registroj de la Granda Historiisto aŭ Ŝiji) kaj en la Chūnqiū (Analoj de printempo kaj aŭtuno) kiel aktiva en la ŝtato Wu ĉirkaŭ la fino de la sesa jarcento a.K., komenciĝante en 512 a.K. La tradicia interpreto finas ke la teksto devus tial origini de tiu periodo, kaj devus rekte reflekti la taktikojn kaj strategiojn uzitajn kaj kreitajn fare de Sun Wu. La tradiciisma aliro supozas ke nur tre negravaj revizioj eble okazis baldaŭ post la morto de Sun Wu, en la komenco de la 5a jarcento a.K., ĉar la korpo de liaj skribaĵoj eble devis esti kompilita por formi la kompletan, modernan tekston.[5]
La teksta subteno por la tradiciisma opinio estas tiel ke pluraj de la plej malnovaj de la Sep Primilitaj Klasikaĵoj kunhavas fokuson en specifaj literaturaj konceptoj (kiel ekzemple terenklasifikoj) pri kiuj tradiciismaj akademiuloj supozas estis kreitaj fare de Sun Tzu. La Militarto ankaŭ kunhavas plurajn tutajn frazojn en komuno kun la aliaj militaj klasikaĵoj, implicante ke aliaj tekstoj estis pruntitaj de La Militarto, kaj/aŭ ke La Militarto pruntis de aliaj tekstoj. Laŭ tradiciistaj akademiuloj, la fakto ke La Militarto estis la plej vaste reproduktita kaj cirkulita primilta teksto de la Militŝtata periodo indikas ke ĉiu teksta pruntepreno inter primilitaj tekstoj devis esti faritaj ekskluzive de La Militarto ĝis aliaj tekstoj kaj ne inverse.[6] La klasikaj tekstoj kiuj la plejparte simile reflektas la kondiĉojn kaj frazeologion de Sun Tzu estas la Ŭei Liaozi kaj La Militarto de Sun Bin.[7]
Kultura influo
[redakti | redakti fonton]Militaplikoj
[redakti | redakti fonton]Tra tuta Orienta Azio, La Militarto estis parto de la lernolibro por eblaj kandidatoj al militservaj ekzamenoj.
Dum la Epoko Sengoku (ĉirkaŭ 1467–1568), oni diris, ke la japana daimyō Takeda Shingen (1521–1573) iĝis preskaŭ nevenkebla en ĉiuj bataloj ne dependante de pafiloj, ĉar li studis La militarton.[8] La libro eĉ havigis al li la inspiron por sia fama batalnormo "Fūrinkazan" (vento, arbaro, fajro kaj monto), kun la signifo esti rapida kiel la vento, silenta kiel la arbaro, feroca kiel la fajro kaj nemovebla kiel monto.
La tradukisto Samuel B. Griffith proponas ĉapitron "Sun Tzu kaj Mao Ze-Dong" en kiu oni citas La Militarton kiel influa super la verko de Mao nome Pri gerila milito, Pri longa milito kaj Strategiaj problemoj de la Ĉina Revolucia Milito, kaj inkludas jenan citaĵon de Mao: "Ni ne devas malgrandigi la diraĵon en la libro de Sun Wu Tzu, nome la granda militfakulo de antikva Ĉinio, 'Konu vian malamikon kaj konu vin mem kaj vi povas batali mil batalojn evitante katastrofon.'"[8]
Dum la Vjetnama milito, kelkaj oficiroj de Vjetkongo etende studis La Militarton kaj laŭ informoj povus deklami tutajn partojn parkere. Generalo Võ Nguyên Giáp sukcese plibonigis taktikojn priskribitajn en La Militarto dum la Batalo de Dien Bien Phu kiu finis la ĉefan francan engaĝiĝon en Hindoĉinio kondukante al la interkonsentoj pri dispartigo de Vjetnamio en Norda kaj Sudo. Generalo Giáp, poste ĉefa militkomandanto en la Vjetnama Milito, estis arda studanto kaj praktikanto de la idearo de Sun Tzu.[9]
Ekster Orienta Azio
[redakti | redakti fonton]La malvenko de Usono en la Vjetnama Milito, pli ol ajna alia okazaĵo, metis la verkon de Sun Tzu en la atento de la estroj de la usona milita teorio.[9][10][11] La Armea Ministerio en Usono, tra sia Command and General Staff College, listigis La Militarton kiel unu ekzemplo de libro kiu povas esti tenata kiel parto de la biblioteko de milita unuo.[12] La Militarto estis listita en la Profesia Legoprogramo de US Marine Corps (iam konata kiel Commandant's Reading List). Oni rekomendis ties legadon por ĉiuj personaroj de la Usona Milita Spionservo.[13] La Militarto estas uzata instrumaterialo en la Usona Militakademio (ofte konata kiel West Point), en la kurso de Milita Strategio (470).[14] Oni rekomendis ankaŭ la legadon por la kandidatoj al oficira rango en la brita Royal Military Academy de Sandhurst. Kelkaj elstaraj militestroj asertis la jenon pri Sun Tzu kaj La Militarto:
 |
|
|
|
Laŭ kelkaj fakuloj, la strategio de trompo fare de La Arto de Milito estis studita kaj vaste uzita fare de la KGB: "Mi devigos la malamikon miskompreni nian forton por malforto, kaj nian malforton por forto, kaj tiel transformos sian forton en malforton.".[17]
Ekstermilitaj aplikoj
[redakti | redakti fonton]La Militarto estis aplikita al multaj kampoj ekster la militistaro. Granda parto de la teksto temas pri kiel superu sian kontraŭulon sen efektive devi okupiĝi pri fizika batalo. Kiel tia, ĝi trovis aplikon kiel trejnadgvidilo por multaj konkurencaj klopodoj kiuj ne implikas faktan batalon.
La Militarto estas menciita kiel influo en la plej frua konata ĉina kolekto de rakontoj pri fraŭdo (plejparte en la sfero de komerco), nome La Libro de Fraŭdoj de Zhang Yingyu (Du pian ksin ŝu, 杜騙新書, ĉirkaŭ 1617), kiu datiĝas el la forpasinta dinastio Ming.[18]
Multaj prikomercaj libroj aplikis la lecionojn prenitajn de la libro al la administracia politiko kaj kompania komerca strategio.[19][20][21] Multaj japanaj firmaoj faras la libron bezonata legado por siaj ĉefaj oficejaj estraranoj.[22] La libro estas populara ankaŭ inter okcidentaj komercaj rondoj citante siajn utilismajn valorojn koncerne administradajn praktikojn. Multaj entreprenistoj kaj kompaniaj oficuloj turnis sin al ĝi por inspiro kaj konsilo pri kiel sukcesi en konkurencaj komercaj situacioj. La libro ankaŭ estis aplikita al la kampo de edukado.[23]
La Militarto estis la temo de prijuraj libroj[24] kaj prijuraj artikoloj pri la procesprocezo, inkluzive de negocadaj taktikoj kaj juĝstrategio.[25][26][27][28]
La libro La 48 Leĝoj de Povo de Robert Greene uzas filozofiojn traktitajn en La Militarto.[29]
La Militarto estis aplikita ankaŭ en sportoj. Trejnisto de la National Football League nome Bill Belichick, rekordulo de la plej multaj Super Bowl-venkoj en historio, deklaris plurfoje sian admiron por La Militarto.[30][31] Brazila futbala trejnisto Luiz Felipe Scolari aktive uzis La Militarton por la sukcesa kampanjo de Brazilo en la Futbala Mondpokalo 2002. Dum la turniro Scolari metis citaĵojn de La Militarto sub la pordojn de siaj ludistoj dum la nokto.[32][33]
La libro Sun Tzu Soccer de Liam Shannon estas rekta traduko de La Militarto en futbalaj lingvaĵo kaj scenejoj.[34]
Playing To Win de David Sirlin analizas aplikojn de la ideoj de La Militarto en modernaj sportoj.[35] La Militarto estis publikigita en 2014 kiel cifereclibra akompano DLC (elŝutebla enhavo) de La Militarto por Europa Universalis IV, komputila strategia ludo de Paradox Development Studios, kun enkonduko de Thomas Johansson.
Kino kaj televido
[redakti | redakti fonton]La Militarto kaj Sun Tzu estis referencitaj kaj cititaj en multaj filmoj kaj televidprogramoj, kiel en la filmo de 1987 nome Wall Street, en kiu Gordon Gekko (Michael Douglas) ofte referencas ĝin.[36] Ankaŭ la dudeka filmo de James Bond nome Die Another Day (2002) referencas La Militarton kiel spirita gvidilo kunhavita de la kolonelo Moon kaj de lia patro.[37] En The Sopranos, tria sezono, oka epizodo ("He Is Risen"), Dr. Melfi sugestas al Tony Soprano, ke li legu la libron.[38]
En Star Trek: The Next Generation en ties unua sezono, epizodo "The Last Outpost", unua oficiro William Riker citas La Militarton: "Timo estas la vera malamiko, la nura malamiko". Kapitano Picard esprimas plezuron ke Sun Tzu estas ankoraŭ studobjekto en la Starfleet Academy. Poste en la epizodo, survivanto de long-forpasinta nehoma imperio notis aspektojn komunajn inter la sciaro de sia popolo kaj La Militarto rilate al la kono pri kiam lukti kaj kiam ne lukti.[39]
The Art of War estas prispionada agadfilmo de 2000 reĝisorita de Christian Duguay en kiu stelulas Wesley Snipes, Michael Biehn, Anne Archer kaj Donald Sutherland.[40]
En Esperanto
[redakti | redakti fonton]En 2003, aperis ĉe Ĉina E-Eldonejo la traduko La Militarto de Sun Zi. La tradukisto estis Zeng Zhao-tian.
En 2022 aperis SUN Wu: La militarto de SUN Zi. 孙 武 著: 孙 子 兵 法. Esperantigita de WANG Chongfang. 王崇芳 世译. Dulingva eldono, en Esperanto kaj la ĉina. Embres-et-Castelmaure, Monda Asembleo Socia (MAS), 2022, ISBN 978-2-36960-308-5 (= MAS-libro n-ro 285).
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Griffith, Illustrated Art of War, p. 17–18
- ↑ Wealth and Power
- ↑ 3,0 3,1 Sawyer, Ralph D. The Seven Military Classics of Ancient China. New York: Basic Books. 2007. p. 149.
- ↑ Floyd, Raymond E.http://www.allbusiness.com/management/benchmarking-strategic-planning/338250-1.html
- ↑ Sawyer, Ralph D. The Seven Military Classics of Ancient China. New York: Basic Books. 2007. pp. 149–150.
- ↑ Sawyer, Ralph D. The Seven Military Classics of Ancient China. New York: Basic Books. 2007. p. 150.
- ↑ Sawyer, Ralph D. The Seven Military Classics of Ancient China. New York: Basic Books. 2007. p. 422.
- ↑ 8,0 8,1 Griffith, Samuel B. The Illustrated Art of War. 2005. Oxford University Press. pp. 17, 141–43.
- ↑ 9,0 9,1 McCready, Douglas. Learning from Sun Tzu, Military Review, Majo–Junio 2003. Learning from Sun Tzu. Arkivita el la originalo je 11a de Oktobro 2011. Alirita 19a de Decembro 2009.
- ↑ Intervjuo kun Dro. William Duiker, Konversacio kun Sonshi (el Retarkivo {{{1}}})
- ↑ Forbes, Andrew; Henley, David (2012). The Illustrated Art of War: Sun Tzu. Chiang Mai: Cognoscenti Books. ASIN B00B91XX8U
- ↑ Army, U. S.. (1985) Military History and Professional Development. U. S. Army Command and General Staff College, Fort Leavenworth, Kansas: Combat Studies Institute. 85-CSI-21 85.
- ↑ Messages. Arkivita el la originalo je 2a de Oktobro 2012. Alirita 2a de Junio 2009.
- ↑ Department of Military Instruction Job Opportunities | United States Military Academy West Point. Arkivita el la originalo je 12a de Decembro 2019. Alirita 5a de Junio 2020.
- ↑ United States Military Posture for FY1989 (Washington, DC: U.S. Government Printing Office, 1989), 5–6, p. 93–94.
- ↑ Chinese Military Strategist Sun Tzu Reveals Secrets to Success | Leaderonomics (2a de Februaro 2018). Arkivita el la originalo je 7a de Februaro 2020. Alirita 12a de Decembro 2019.
- ↑ Yevgenia Albats kaj Catherine A. Fitzpatrick. The State Within a State: The KGB and Its Hold on Russia – Past, Present, and Future. 1994. (ISBN 0-374-52738-5), ĉapitro Who was behind perestroika?
- ↑ "Search Results - book of swindles - Columbia University Press".
- ↑ Michaelson, Gerald. "Sun Tzu: The Art of War for Managers; 50 Strategic Rules." Avon, MA: Adams Media, 2001
- ↑ McNeilly, Mark. "Sun Tzu and the Art of Business : Six Strategic Principles for Managers. New York:Oxford University Press, 1996.
- ↑ Krause, Donald G. "The Art of War for Executives: Ancient Knowledge for Today's Business Professional." New York: Berkley Publishing Group, 1995.
- ↑ Kammerer, Peter. "The Art of Negotiation." Arkivigite je 2024-05-15 per la retarkivo Wayback Machine South China Morning Post (21a de Aprilo 2006) p. 15
- ↑ (2010) “A Teacher Diary Study to Apply Ancient Art of War Strategies to Professional Development”, The International Journal of Learning 7 (3), p. 21–36.
- ↑ Barnhizer, David. The Warrior Lawyer: Powerful Strategies for Winning Legal Battles Irvington-on-Hudson, NY: Bridge Street Books, 1997.
- ↑ Balch, Christopher D., "The Art of War and the Art of Trial Advocacy: Is There Common Ground?" (1991), 42 Mercer L. Rev. 861–73
- ↑ Beirne, Martin D. kaj Scott D. Marrs, The Art of War and Public Relations: Strategies for Successful Litigation Arkivigite je 2012-07-11 per la retarkivo Wayback Machine
- ↑ Pribetic, Antonin I., "The Trial Warrior: Applying Sun Tzu's The Art of War to Trial Advocacy" (el Retarkivo {{{1}}}) 21a de Aprilo 2007
- ↑ Solomon, Samuel H., "The Art of War: Pursuing Electronic Evidence as Your Corporate Opportunity" 2002
- ↑ The 48 Laws of Power by Robert Greene (angle). Arkivita el la originalo je 31a de Oktobro 2020. Alirita 27a de Oktobro 2020.
- ↑ . Bill Belichick explains how advice from Sun Tzu's 'The Art of War' helped build the Patriots dynasty (6a de Decembro 2019). Arkivita el la originalo je 31a de Julio 2020. Alirita 5a de Junio 2020.
- ↑ Put crafty Belichick's patriot games down to the fine art of war (angle) (4a de Februaro 2005). Arkivita el la originalo je 22a de Januaro 2020. Alirita 5a de Junio 2020.
- ↑ . Luiz Felipe Scolari: One-on-One (1a de Julio 2011). Arkivita el la originalo je 2a de Marto 2020. Alirita 5a de Junio 2020.
- ↑ Winter, Henry, "Mind games reach new high as Scolari studies art of war", Irish Independent, 29a de Junio 2006.
- ↑ [1]
- ↑ Sirlin, David. (2005) Playing to Win. lulu.com. ISBN 978-1411666795.
- ↑ Bud Fox: Sun-tzu: If your enemy is superior, evade him. If angry, irritate him. If equally matched, fight, and if not split and reevaluate. (angle). Arkivita el la originalo je 6a de Februaro 2020. Alirita 5a de Junio 2020.
- ↑ Die Another Day (2002) - IMDb, http://www.imdb.com/title/tt0246460/characters/nm0827170, retrieved 5a de Junio 2020
- ↑ . Hey, if Tony's reading it, it's got to be good (en-US) (13 May 2001). Arkivita el la originalo je 4a de Februaro 2020. Alirita 5a de Junio 2020.
- ↑ The Next Generation Transcripts - The Last Outpost. Arkivita el la originalo je 13a de Novembro 2023. Alirita 2023-08-09.
- ↑ The Art of War (2000) - IMDb. Arkivita el la originalo je 23a de Julio 2020. Alirita 21a de Julio 2020.
Bibliografio
[redakti | redakti fonton]- Gawlikowski, Krzysztof. (1993) “Sun tzu ping fa 孫子兵法”, Early Chinese Texts: A Bibliographical Guide. Berkeley, CA: Society for the Study of Early China; Institute of East Asian Studies, University of California, Berkeley, p. 446–55. ISBN 978-1-55729-043-4.
- Graff, David A.. (2002) Medieval Chinese Warfare, 300-900, Warfare and History. Londono: Routledge. ISBN 978-0415239554.
- Griffith, Samuel. (2005) Sun Tzu: The Illustrated Art of War. Nov-Jorko: Oxford University Press. ISBN 978-0195189995.
- Lewis, Mark Edward. (1999) “Warring States Political History”, The Cambridge History of Ancient China. Cambridge: Cambridge University Press, p. 587–650. ISBN 978-0-521-47030-8.
- Mair, Victor H.. (2007) The Art of War: Sun Zi's Military Methods. Nov-Jorko: Columbia University Press. ISBN 978-0-231-13382-1.
- Smith, Kidder. (1999) “The Military Texts: The Sunzi”, Sources of Chinese Tradition: From Earliest Times to 1600, Volume 1, 2‑a eldono, New York: Columbia University Press, p. 213–24. ISBN 978-0-231-10938-3.
- Yuen, Derek M. C.. (2014) Deciphering Sun Tzu: How to Read 'The Art of War'. Oxford University Press. ISBN 978-0199373512.
- Вєдєнєєв, Д. В.. (2017) Еволюція воєнного мистецтва: у 2 ч..
