Sagutegi
Sagutegia, sagu artea edo satartea tranpa berezi bat da, saguak harrapatzeko erabilia.
Sagutegiaren diseinuak
Sagutegietarako urteetan zehar hainbat diseinu egin dira, hona hemen mota batzuk:
Barra-malgukiko sagutegia
Lehenengo barra-malgukiko sagutegia William C. Hookerrek asmatu zuen Illinoisen. 1984ean, Estatu Batuetako 528.671 patente-zenbakia lortu zuen bere diseinuagatik.
Mota arruntena Hiram Stevens Maximek asmatu zuen. Tranpa mota hau dispositibo erraz batean datza, non barra batek malgukiaren funtzioa egiten duen. Gazta zati bat kokatzen da jaki bezala kako batean. Gazta ez ezik beste elikagai batzuk ere erabili daitezke, adibidez: oloa, txokolatea, ogia, haragia edo gurina. Saguek kakoa ukitzean, malguki-barra azkar eta indar handiz ixten da. Kakoaren diseinuagatik saguaren lepoa, saihets-hezurrak edo garezurra apurtzen dira. Arratoiak handiagoak direnez, ihes egin dezakete, horren ondorioz, beste tranpa handiagoak erabiltzen dira.
Aho-sagutegia
Sagutegi hau plastikozko baraila-multzo batean oinarritzen da, espiral malguki batez mugituta. Jakia aktibazio-mekanismo batean kokatzen da. Katu batek barailak itxi egiten ditu. Tranpa mota honek, ordea, karraskari asko hil edo zauritu ditzakeen mekanismo bat da.
Sagutegi elektrikoa
Tranpa hau modernoagoa da. Tranparen sarreran dauden bi elektrodoak karraskariarekin kontaktuan jartzean, animaliak deskarga letala jasaten du. Elektrodoak plastikozko kaxa batean isolatuta daude, gizakiei edo abereei lesioak saihesteko. Ikusi hurrengo patenteak: patente USPTO 4250655 zenbakia eta Patente USPTO 4780985 zenbakia.
Sagu bizien sagutegia
Saguak bizirik harrapatzen dituzten sagutegiek bestelako diseinua dute. Ondoren, sagutegian harrapatutako saguak ingurune basati batean aske uzten dira gehienetan. Garrantzitsua da saguak azkar kanporatzea, sagutegiaren barruan estres edo deshidratatuta hil ez daitezen.
Askatu ostean, saguen biziraupena ez dago guztiz bermatua, beste tranpa hilkor batzuetan erori daitezkeelako edo harrapakariek harrapatu ditzaketelako.
Itsasgarrizko tranpak
Kolazko tranpek itsasgarri naturala edo sintetikoa erabiltzen dute saguak harrapatzeko eta hauek hiltzeko. Jakia tranparen erdian jarri daiteke, eta usain bat gehitu ahal zaio itsasgarriari. Kola-tranpa hauen helburua, gehienetan, karraskariak kontrolatzea da. Tranpa hauek ez dira aire librean eraginkorrak, ingurumen-baldintzak direla eta (hezetasuna, hautsak..), itsasgarria azkar lehortzen baita.
Kola-tranpek batzuetan ez dituzte animaliak hiltzen, baliteke, beraz, saguak ez hiltzea, nahiz eta helburua hori den. Hala ere, gailu hauen fabrikatzaileek normalean harrapatutako animalia-biziak kanpora bota behar direla, hau da, libre utzi behar direla adierazten dute.
Oharkabean tranparekin kontaktuan jartzen diren etxeko animaliak askatu daitezke tranpatik ukitutako zonaldean landare-olioarekin masaje leun bat aplikatuz. Gainera, tranpa mota hauek eraginkorrak izateaz gain, gizakiarentzat ez dira toxikoak.
Kola-tranpen bidezko heriotza mota tradizionala baino motelagoa da. Horren ondorioz, animalien ekintzaileek eta ongizate erakundeek (PETA, People for the Ethical Treatment of Animals, eta RSOCA, Royal Society for the Prevention of Cruelty to Animals, besteak beste) kola-tranpak ez erabiltzearen alde azaldu dira. Victorian, Australia, kola-tranpen erabilera komertziala mugatuta dago eta tranpak Nekazaritza ministroak ezarritako baldintzen arabera erabili behar dira. Beste jurisdikzio batzuek beren erabilera erabat debekatu dute. Irlandan adibidez, legez kanpokoa da kola-tranpa bat erabiltzea.
Baldezko sagu-tranpak
Balde-tranpak hilgarriak edo ez-hilgarriak izan daitezke. Bi mota hauek edukiontzi bat dute, non sagua harrapatuta geratzen den.
Ontziak likido bat eduki dezake harrapatutako sagua ito dadin. Saguak edukiontziaren goiko partean aritzen dira, eta behera erortzean ito egiten dira ura edo beste likido baten ondorioz. Batzuetan, xaboia edo pozoidun produktu kimikoak erabiltzen dira saguak hiltzeko.
Bestalde, balde-tranpa ez-hilgarrian ontzia hutsik dago; horrela, sagua bizirik geratzen da ontzi barruan harrapatuta. Beste era batera esanda, sagua bizirik atera ahal izango da behin harrapatuta.
Botatzeko sagu-tranpak
Botatzeko sagu-tranpak material merkeekin eginda daude, hau da, behin saguak harrapatuta daudela, tranpa zakarrontzira botatzen da. Tranpa hauen harrapatze-mekanismoa beste animalia batzuk harrapatzeko erabiltzen den mekanismoaren antzekoa da. Halaber, tranpa mota honetan harrapatutako sagua zakarrontzira botatzerakoan ez da beharrezkoa karraskaria ikustea. Kola-tranpak, orokorrean, botatzeko tranpak bezala ere ezagutzen ohi dira.
Antzeko gailuak
Antzeko tranpak beste mota batzuetako animalia handiagoak harrapatzeko erabiltzen dira baita ere. Urtxintxa-tranpak, esate baterako, metalezko kutxa itxurako gailuak dira, eta saguak harrapatzeko erabiltzen diren tranpak baino handiagoak dira.
Erreferentziak
- New York estatuko liburutegia. (2009 ko maiatzak 1). «Selected Highlights of the NYSL US Patent Collection» (ingelesez). [Azken kontsulta: 2016 ko maiatzaren 19an]. http://www.nysl.nysed.gov/reference/patents/selected.htm
- William C. Hookerren sagu artearen patentea. https://docs.google.com/a/alumni.mondragon.edu/file/d/0B7V4SF-V228NZlJnQmpoQ1hkVGc/edit
Kanpo estekak
Datuak: Q658353
Multimedia: Mousetraps / Q658353