Edukira joan

Teofania

Wikipedia, Entziklopedia askea
Peter Paul Rubensen Semeleren heriotza, Zeusen mozorroturik gabeko teofaniak eraginda

Teofania (antzinako grezierazko (ἡ) θεοφάνεια, theophaneia hitzetik ekarria) gizakien aurrean azaltzen den jainkotasunezko agerpen oro da, zuzenean nahiz ustez jainkoek eragindako fenomeno batekin loturik[1]. Sarritan, jainkotasun baten beste topaketa mota batzuekin nahasten da, baina elkarrekintza horiek ez dira teofaniatzat hartzen, jainkotasuna agerian jartzen ez bada. Tradizioz, «teofania» terminoa Antzinako Greziako eta Ekialde Hurbileko erlijioetan jainkoek izandako agerpenak izendatzeko erabiltzen zen. Iliada Antzinate klasikoan teofaniak deskribatzeko iturri zaharrena bada ere, lehen deskribapena Gilgamexen Epopeian agertzen da[2].

Antzinako Greziako erlijioa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Greziar mitologian teofania kasu batzuk daude. Garai historikoetan, teofaniak bakanak ziren, baina epifania jainkotiar edo heroikoak ametsen edo esna ikuskarien bidez esperimentatzen ziren. Teofaniak Greziako hainbat leku eta jaialditan antzezten ziren. Delfosen, Theophania (Θεοφάνια) urtero udaberrian ospatzen zen jaialdi bat zen, Apolo bere neguko Hiperboreatik itzultzen zela ospatzeko. Jaialdiaren amaiera eta une gorena zen jainkoen irudi bat erakustea, normalean santutegian ezkutatuta egoten zena.

Hinduismoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hinduismoaren teofaniarik ezagunena Bhagavad Gitan agertzen da, Mahabharata epikako ataletako bat. Kurukshetrako gudu-zelaian, Krishnak Arjuna gudulari famatuari hainbat irakaspen ematen dizkio. Arjunak eskatzen dio Krishnari bere "forma unibertsala" erakutsi dezala. Krishnak horrekin betetzen du eta Arjunari ikuspen espirituala ematen dio, Krisnaren forma unibertsala ikusteko aukera ematen diona[3].

Ez da Mahabharatan agertzen de teofania bakarra, hala ere. Lehenengoa, Indra jainkoa Kuntiri agertzen zaio, eta hortik jaiotzen da Arjuna heroia[4][5]. Epikaren amaiera aldera, Yama jainkoak txakur baten forma hartzen du Yudhishthiraren errukia zenbaterainokoa den neurtzeko. Yudhishthirari esaten diote ezin dela paradisura sartu horrelako animalia batekin, baina ez du nahi bere laguna bakarrik utzi, eta horrek Dharmaren txaloak jasotzen ditu[6].

Abrahamdar erlijioak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Judaismoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Torahk Yahveh edo Jainkoaren eta bertan agertzen diren istorioetako giza pertsonaien arteko teofania-kasu asko biltzen ditu. Horren adibide dira sasi suharraren kontakizunak, Hasiera 18n, hodei eta su zutabeak, Sinai mendia, Isaias eta Ezekiel, eta David.

Kristautasuna

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kristautasunak Itun Zaharreko juduen teofania berberak onartzen ditu[7]. Gainera, Itun Berrian agertzen diren gutxienez bi teofania ere aipatzen ditu: Mk 1:9-11 eta Lk 9:28-36. Batzuetan Jesus Nazaretekoaren eta Joan Bataiatzailearen bataioak ere aipatzen dira teofania gisa[8], baina ikertzaileek ez dute uste termino hori aplikagarria denik.

Bibliako pasarteak aztertuz, kristauek maiz azaldu dute teofaniak Jainkoaren edozein manifestazio dela, gizakiei agertzen bazaie[9]. Bestela ere, hierofania termino orokorragoa erabiltzen da[10].

Kristau ebanjelikoak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bibliako iruzkingile kristau ebanjeliko moderno batzuek, hala nola Ron Rhodesek, interpretatzen dute «Jaunaren aingerua», Itun Zaharrean zehar hainbat lekutan agertzen dena, Kristo aurre-haragitua dela, hau da, Jesus, giza forman agertu aurretik, Itun Berrian deskribatzen den bezala. Gaur egungo ikerketa ebanjelikoan eta elkargoen arteko eztabaidan bere hipotesiaren arabera egindako moldaketek Kristo post-haragitua bezala deskribatzen dituzte adierazpen horiek, denboran bidaiatzeko gai den jainkozko gizaki batek, jada bizi izan balu bezala, gerora izango duen haragitzea iragarri ahal izango balu bezala[11]. Kristofania terminoa ere erabili da Kristoren post-haragitze agerpen horiek izendatzeko, Itun Berrian zein Zaharrean. 1 Petri 4:6 baimentzen du interpretazio hori, eta bat egiten du Elizaren Gurasoek egindako irakurketarekin, eta Paulo Tarsokoak egiten zuenarekin, Moisesen arroka eta sastraka suharra Kristo bera zirela esaten zuenean.

Azken Egunetako Santuen Jesu Kristoren Eliza

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Joseph Smith, Azken Egunetako Santuen Jesu Kristoren Eliza sortu zuena, esaten du 14 urte zituela Jainko Aitak eta Jesukristok bisitatu zutela bere etxe ondoko zuhaizti batean, berak egindako erreguari erantzuten dion teofania bat. Lehen Bisioa mormoien mugimenduaren hasieratzat hartzen da[12]. Mormonen Liburuak beste hierofania eta teofania batzuk azaltzen ditu, guztiak Amerikan gertatu zirenak[13].

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ New catholic encyclopedia. 13: Seq - The. Thomson Gale 2003 ISBN 978-0-7876-4017-0. (Noiz kontsultatua: 2024-10-06).
  2. ↑ (Ingelesez) Rupprecht, Carol Schreier. (1993-01-01). The Dream and the Text: Essays on Literature and Language. SUNY Press ISBN 978-0-7914-1361-6. (Noiz kontsultatua: 2024-10-06).
  3. ↑ Laine, James W.. (1989). Visions of God: narratives of theophany in the Mahābhārata. Inst. f. Indologie d. Univ. Wien, Sammlung De Nobili ISBN 978-3-900271-19-0. (Noiz kontsultatua: 2024-10-06).
  4. ↑ (Ingelesez) Coulter, Charles Russell; Turner, Patricia. (2013-07-04). Encyclopedia of Ancient Deities. Routledge ISBN 978-1-135-96390-3. (Noiz kontsultatua: 2024-10-06).
  5. ↑ (Ingelesez) Johnson, W. J.. (2009-01-01). «A Dictionary of Hinduism» A Dictionary of Hinduism (Oxford University Press)  doi:10.1093/acref/9780198610250.001.0001. ISBN 978-0-19-861025-0. (Noiz kontsultatua: 2024-10-06).
  6. ↑ «The Mahabharata, Book 17: Mahaprasthanika Parva: Section 3» sacred-texts.com (Noiz kontsultatua: 2024-10-06).
  7. ↑ (Ingelesez) Bucur, Bogdan Gabriel. (2018-11-05). Scripture Re-envisioned: Christophanic Exegesis and the Making of a Christian Bible. BRILL ISBN 978-90-04-38611-2. (Noiz kontsultatua: 2024-10-06).
  8. ↑ «The Season of Epiphany» www.crivoice.org (Noiz kontsultatua: 2024-10-06).
  9. ↑ (Ingelesez) Ivakhiv, Adrian J.. (2001-07-26). Claiming Sacred Ground: Pilgrims and Politics at Glastonbury and Sedona. Indiana University Press ISBN 978-0-253-10838-8. (Noiz kontsultatua: 2024-10-06).
  10. ↑ Sharma, Arvind. (2006). A primal perspective on the philosophy of religion. Springer ISBN 978-1-4020-5014-5. (Noiz kontsultatua: 2024-10-06).
  11. ↑ Rhodes, Ron. (2007). Angels among us. Harvest House Publishers ISBN 978-0-7369-1905-0. PMC 166317555. (Noiz kontsultatua: 2024-10-06).
  12. ↑ «Restoration of the Gospel of Jesus Christ | Mormon.org» web.archive.org 2010-10-13 (Noiz kontsultatua: 2024-10-06).
  13. ↑ «"According to Their Language, unto Their Understanding": The Cultural Context of Hierophanies and Theophanies in Latter-day Saint Canon - Mark Alan Wright - Studies in the Bible and Antiquity - Volume 3» web.archive.org 2013-01-25 (Noiz kontsultatua: 2024-10-06).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Teofania&oldid=9929166"(e)tik eskuratuta