Wales

Wales
(Lítla Bretland)
Cymru

(Flagg Wales) (Skjaldarmerki Wales)
Tjóðarslagorð: Cymru am byth (á føroyskum: "Wales fyri ævir")
Tjóðsangur: Hen Wlad Fy Nhadau (á føroyskum: "Gamla land fedra mína")
Alment mál	Enskt Walisiskt
Høvuðsstaður	Cardiff (Caerdydd)
Drotning	Charles III
Fyrsti ráðharri	Carwyn Jones
Fullveldi	Onki 1
Vídd  - tilsamans  - vøtn (%)	20.761 km² ?
Íbúgvar  - tilsamans 2012  - tættleiki	3.074.067 148/km²
Gjaldoyra	Bretskt pund GBP2
Tíðarøki	UTC +0
Økisnavn á alnetinum	.uk2
Telefonkota	+44
(1) Heimastýri síðani 1999. (2) Felags fyri Sameinda kongsríki Stóra Bretlands og Norðurírlands.

Wales ella Lítla Bretland (Bretland hitt minna) (walisiskt: Cymru) er ein hálvoyggj í suðurvestur Stóra Bretlandi. Wales er partur av Sameinda Kongsríkinum Stóra Bretland og Norðurírland. Wales er uml. 20.761 km² til støddar og fólkatalið er uml. 3.063.000 (2011). Høvuðsstaður eitur Cardiff.

Navn og uppruni

Bretland um ár 500: Ljósareyðu økini á kortinum vóru bygd av keltiskum bretum, her spjaldraðir sum 'welsh' (walisisk). Ljósabláu økini eystanfyri vóru kontrolleraði av germanskum ættarbólkum – ljósagrønu økini norðanfyri vóru bygd av gælum og piktum.

Navnið Wales stavar frá germanska orðinum fyri 'ørðvísi', eins og t.d. Vallonia og Valakia.

Í bygdunum uppi millum fjalla í Wales búgva fólk av keltiskum uppruna. Tey tala sítt forna walisiska mál, sum als ikki líkist enskum.

Søga

Í 1282 tóku onglendingar Wales. Men Wales hevur varðveitt mong eyðkenni, og nógv fólk har norðuri í landinum tosar enn walisiskt. Mesta fólkið býr í dølunum har suðuri, har nógvur ídnaður er. Sunnasti parturin var einaferð týdningarmikið kolaøki, men flestu námini eru afturlatin. Í staðin arbeiða fólk í bilídnaðinum, í teldu- og tøknifyritøkum ella øðrum hátøkniligum fyritøkum. Norðantil og vestantil er vinnan landbúnaður og ferðavinna.

Purran er tjóðareyðkenni hjá Wales.

Walisar hava alla tíð noyðst at stríðast ímóti álopshugaðum grannum fyri at verja sítt sjálvræði og mentan, Wales hevur ikki havt sjálvstýri síðan 1282, tá landið varð hertikið av enska konginum og lagt undir Ongland.

Siður er, at elsti sonur kong ella drotning Bretlands verður prinsur av Wales. Bretski trónarvingurin ber heitið 'Prince of Wales', men hann hevur ongan politiska leiklut í Wales.

Landafrøði

Snowdon, hægsta fjallið í Wales

Meginparturin av hálvoynni Wales er fjallalendi. Fyri norðan eru fjøllini brøtt og illgongd, vaksin við grasi og lyngi. Uppi í fjøllunum eru høgir hamrar og skúmandi fossar, niðri í dølunum eru stór vøtn. Hægsti tindurin eitur Snowdon, sum merkir "Snjótindurin". Undan fjøllunum eystureftir og út ímóti havinum vestureftir ganga lýggir, breiðir og fruktagóðir dalar, har hópur av fólki býr. Fyri sunnan er landið lægri og slættari. Jørðin har er fruktagóð og væl velt.

Íbúgvafrøði

Fólkatalið í Wales er vaksið frá 2.903.085 í 2001 til 3.064.000 í 2011.

Mál

Walisiskt er eitt keltiskt mál, ið er nær skylt við corniskt og bretonskt.

Llanfairpwllgwyngyllgogerychwyrndrobwllllantysiliogogogoch er kendasta staðarnavnið í Wales.

Ávisingar úteftir

• Wales, wikivoyage.org