Guitiriz

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Guitiriz (homónimos).

Guitiriz
Casa do Concello.
Situación
Xentilicio	guitiricense guitiricés/guitiricesa
Xeografía
Provincia	Provincia de Lugo
Comarca	Comarca da Terra Chá
Poboación	5.194 hab. (2023)
Área	293,7 km²
Densidade	17,68 hab./km²
Entidades de poboación	18 parroquias
Capital do concello	Guitiriz
Política (2023 )
Alcaldesa	Marisol Morandeira (PSdeG)
Concelleiros	BNG: 3 PPdeG: 4 PSdeG-PSOE: 6
Eleccións municipais en Guitiriz
Uso do galego (2011)
Galegofalantes	81,65%
Na rede
concellodeguitiriz.com
[ editar datos en Wikidata ]

Guitiriz é un concello da provincia de Lugo, pertencente á comarca da Terra Chá. Segundo o IGE a súa poboación no 2014 era de 5.564 habitantes (5.972 no 2006, 6.041 no 2005, 6.086 no 2004, 6.131 no 2003). O seu xentilicio (véxase no Galizionario) é guitiricense ou guitiricés.

Etimoloxía

O topónimo Guitiriz ten orixe xermánica. Vén do nome do rei suevo Witerico, a quen se lle atribúe a fundación do lugar no século VI.

Historia

A pegada de poboamentos humanos máis antigos é o sitio arqueolóxico de Pena Xiboi, (8000-5000 a. C.), situado na aldea de Tolda, na parroquia de Parga, preto do muíño da Ruxida. Foi declarado Ben de Interese Cultural, e a carón del hai un cruceiro colocado polos veciños xunto cunha placa conmemorativa en memoria dos seus antepasados.

Da cultura megalítica abundan monumentos fúnebres, como as mámoas, medorras ou modias, destacando as modias do Castro no Buriz, a modorra da Agra Branca en Santa Locaia de Parga, e a medorra do Cotarro nas Negradas.

A cultura castrexa deixou unha forte pegada, atopándose no cumio do monte a meirande parte dos restos achados. Destacan dous poboados: o castro de Belote, en Lagostelle, de planta circular, ten un foxo duns 5 metros de ancho, e é o que conserva maior número de murallas entre os castros de Guitiriz; e o castro das Quenllas do Forno, situado no lugar do Forno, na parroquia do Buriz. Este último ten planta completamente circular, presenta grandes e profundos foxos e consérvanse tres murallas que o bordean, agás polo norte.

No século XIV a totalidade da comarca da Terra Chá, incluíndo Guitiriz e a súa capital, Vilalba, pasaron a ser parte dos dominios de Fernán Peres de Andrade, de cuxa familia serían os primeiros condes de Vilalba durante o reinado dos Reis Católicos.

En 1840 creouse o concello de Trasparga, asumindo os de Parga e Guitiriz, desaparecendo o de Baamonde, creados en 1835. En 1945 o concello de Trasparga pasou a denominarse concello de Guitiriz, con capitalidade nesa mesma vila.

Sábese que no século XIX o camiño que se dirixía desde Guitiriz cara a Curtis podía ser obxectivo de bandidos ou asaltadores, por iso, no reinado de Isabel II (1833-1868) construíuse na vila guitiricense un edificio para os viaxeiros poderen facer un alto na viaxe se anoitecese. Dita construción serviu tamén para cobrar a portaxe.

Xeografía

Climatoloxía
Mes	Xan	Feb	Mar	Abr	Mai	Xuñ	Xul	Ago	Set	Out	Nov	Dec	Ano
Temperatura mínima (°C)	2.7	4.9	7.4	9.2	11.2	14.1	16.7	17.2	14.8	12.6	10.3	8.9	11.4
Temperatura máxima (°C)	10	12	14	15	18	21	23	24	22	18	13	11	17.4
Precipacións totais (mm)	128	102	79	85	80	42	30	35	68	110	114	135	1008
Humidade (%)	76	76	73	75	77	77	79	78	78	78	78	77	77
Precipitacións (≥ 1 mm)	14	14	12	13	11	7	5	6	8	12	14	15	131
Horas de sol	108	112	155	167	191	220	240	240	179	150	107	93	1966
Fonte: Aemet Agencia Estatal de Meterología

Patrimonio

Entre a arquitectura relixiosa son salientables as igrexas do Sagrado Corazón de María de Lagostelle, a de San Xoán de Lagostelle, a de Santo Estevo de Parga e a de Santa María de Labrada, así como as capelas de San Alberte e de Bascuas (esta última adicada a museo).

Hai tres pazos destacables, o do Marqués de Camarasa, o da Pontella e o de Casanova.

Unha ruta homologada de sendeirismo, PR-G 99 "Ruta da Auga", lineal, duns 20 km, vai da Ponte de Santo Alberte ata o Balneario de Pardiñas. Achegándose ata a Fonte de Valdobín e o Balneario de Guitiriz.

Guitiriz na cultura popular

San Alberte e San Salvador considéranse avogosos contra a rabia, e a eles acoden as persoas mordidas por cans supostamente doentes. Venéranse nas parroquias de San Breixo de Parga e San Salvador de Parga, respectivamente .

Poboación

Censo total 2014 5.564 habitantes Menores de 15 anos 495 (8.9 %) Entre 15 e 64 anos 3.344 (60.1 %) Maiores de 65 anos 1.725 (31 %) Evolución da poboación dende 1857. Evolución da poboación de Guitiriz   Fontes: INE e IGE. 1900 1930 1950 1981 2004 2009 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 10.028 10.275 11.476 7.633 6.086 5.896 5.727 5.658 5.603 5.564 5.520 5.495 5.512 5.505 5.484 5.490 5.455 (Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

Galería de imaxes

Artigo principal: Galería de imaxes de Guitiriz.

• 
  Sagrado Corazón de María.
• 
  S. Xoán de Lagostelle.
• 
  Santo Estevo de Parga.
• 
  S. María de Labrada.
• 
  Panel da Ruta da Auga.
• 
  Torta de millo de Guitiriz.

Lugares de Guitiriz

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Guitiriz vexa: Lugares de Guitiriz.

Véxase tamén

Bibliografía

• Arribas Arias, Fernando; Blanco Prado, José Manuel (1999). Cruceiros de Guitiriz. Cadernos do Seminario de Sargadelos (81). Catálogo de cruceiros da Terra Cha. Sada: Ediciós do Castro. ISBN 84-7492-916-4. 
• ———; ——— (2000). "Os cruceiros da Terra Chá. Algunhas tipoloxías dos cruceiros de Guitiriz" (PDF). Os canteiros. Actas das xornadas celebradas en Parga. Lugo: Brigadas en Defensa do Patrimonio Chairego. pp. 21–41. 
• Gay Méndez, A. (1995). O concello de Guitiriz. Deputación de Lugo. ISBN 84-8192-045-2. 
• Pérez López, Jenaro; Seijas Iglesias, Yasmina (2006). Tras las huellas de la cultura y del medio natural de Guitiriz (en castelán). Pérez López, Jenaro. ISBN 978-84-611-0264-8. Archived from the original on 19 de decembro de 2014. Consultado o 25 de abril de 2021. 
• Pérez López, Segundo L. (2019). Unha visita á terra de Parga en 1613. Santiago de Compostela: Xerión. ISBN 978-84-120210-8-0. 
• Rodríguez López, J. (1974 (1ª ed. 1895)). Supersticiones de Galicia y preocupaciones vulgares. Celta. 

Outros artigos

• Eleccións municipais en Guitiriz

Ligazóns externas

• Páxina web do concello
• PR-G 99 Rota da Auga de Guitiriz - SEGATUR

---

Este artigo sobre concellos de Galicia é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.  Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.

---