Čerwjeny malenowc

Čerwjeny malenowc

Čerwjeny malenowc (Rubus idaeus)
systematika
Domena	Eukaryoty
Swět	Rostlinstwo
	Rosidy Eurosidy I
rjad:	(Rosales)
swójba:	Róžowe rostliny (Rosaceae)
podswójba:	(Rosoideae)
ród:	Ćernjowc (Rubus)
družina:	Čerwjeny malenowc
wědomostne mjeno
Rubus idaeus
L.

Čerwjeny malenowc (Rubus idaeus) je kerk ze swójby róžowych rostlinow. Płód so malena mjenuje.

Kerk

Płody

Ilustracija, Otto Wilhelm Thomé (1885)

Wopis

Čerwjeny malenowc je w lěće zeleny, zrunany kerk, kotryž docpěje wysokosć wot 0,6 hač 2 m.

Stołpik je dwulětny, wodrjewjowacy, na spočatku módrje zwobručowany a njese čerwjene ćernje z dołhosću wot 2 mm.

Jeho wurostki su hładke, kałate a čerwjenojće-brune.

Łopjena

Łopjena su tři-ličbnje hač sydom-ličbnje pjerite. Łopješka su rězane, swětło-zelene, na delnim boku běłopjelsćojte a hornim boku swětło-zelene a docpěja dołhosć wot 10 cm. Pódlanske łopješka su nitkojte.

Kćenja

Kćěje wot meje hač junija. Nygace kćenja docpěja wulkosć wot něhdźe 1 cm a steja na bóčnych wurostkach lońšich wurostkow. Krónowe łopješka su běłe, wusko-jejkojte a docpěja dołhosć wot 5 mm a zahe wotpadaja. Keluškowe łopješka su po času kćěwa wróćo zhibnjene.

Płody

Čerwjeny kompleksny kamjentny płód je po žnach znutřka dudławy a wobsteji z wjele płodźikow. Jara aromatiske płody su čerwjene, rědko běłe abo žołtojte a stejachu jako dźiwi sad hižo na jědźnej cedli ludźi za čas kamjentneje doby. Zrały płód so wot kćenjoweje wóski pušća. Płody buchu wot zwěrjatow, předewšěm wot ptačkow rozšěrjena.

Pokiw

W zahrodach rostu dźensa nimo kulturowych sortow čerwjeneho malenowca ameriske družiny malenowca.

Stejnišćo

Rosće na lěsnych swětlinach, lěsnych pućach, skalnych walankowych polach a składźišćach za drjewo. Preferuje włóžne, wutkate pódy.

Rozšěrjenje

Rostlina je cirkumpolarnje, w cyłej Europje, w juhu jenož w horinach, w Aziji a Sewjernej Americe rozšěrjena.

Wužiwanje

Płody so njewarjene jědźa, abo za zhotowjenje marmeladow wužiwaja. Wone wobsahuja witamin C, citronowu kisalinu, cokor a pektiny.

Z łopjenow da so hojenski čaj zhotowić.

• 
• 
• 
• 

Žórła

• Botanica, Bäume und Sträucher, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4467-7, strona 833 (němsce)
• Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, strona 452 (němsce)
• Schütt, Schuck, Stimm: Lexikon der Baum- und Straucharten. ISBN 978-3-86820-123-9, stronje 452-453 (němsce)
• Seidel/Eisenreich: BLV Bestimmungsbuch Blütenpflanzen, ISBN 3-405-13557-5, strona 86 (němsce)
• Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 410 (němsce)
• Strasburger, E. et al.: Lehrbuch der Botanik für Hochschulen. 35. Auflage, Spektrum Akademischer Verlag, Heidleberg, Berlin (2002) (němsce)
• Kubát, K. (Hlavní editor): Klíč ke květeně České reubliky. Academia, Praha (2002)
• Rothmaler, W. et al.: Exkursionsflora von Deutschland, Band 1-4, Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg, Berlin (2002)

Wotkazy

• příroda.cz (čěsce)
• crescent bloom (jendź.)
• USDA plants database (jendź.)
• Plants for a Future (jendź.)
• 1911 encyclopedia (jendź.)

Sad

ananas • aprikoza • awokado • banana • brěška • brusnica • citrona • curuba • dorničałka • durian • etrog • figa • grapefruit • granatowe jabłuko • guawa • holanska jahodka • hurmi kaki • jabłuko • jackfruit • kaki • karambola • kiwi • kiwano • kosmačka • krušwa • kumkwat • kwětla • liči • limeta • malena • mandarina • mandla • mango • marakuja • maruša • naši • oliwa • ostružina • papaja • paw-paw • pitahaya • oranža • pomelo • rambutan • janske jahodki (běłe, čerwjene, čorne) • ringlota • slowka • tamarillo • třěšeń • truskalca • winowa jahodka • wišnja