Գաբոն

Գաբոն; République gabonaise
Գաբոնի դրոշ	Զինանշան
;	;
Կարգավիճակ	երկիր և ինքնիշխան պետություն
Ներառում է	Լիման Նահանգ, Վերին Օգոուե նահանգ, Միջին-Օգուե Նահանգ, Նգունիե Նահանգ, Նյանգայի Նահանգ, Օգուե Իվինդո Նահանգ, Օգուվե-Լոլո, Օգուե-Ծովափնյա Նահանգ և Վոլեու-Նթեմի Նահանգ
Պետական լեզու	ֆրանսերեն
Մայրաքաղաք	Լիբրևիլ
Պետական կարգ	նախագահական հանրապետություն
Օրենսդիր մարմին	Գաբոնի խորհրդարան
Երկրի ղեկավար	Ալի Բոնգո Օնդիմբա
Կառավարության ղեկավար	Raymond Ndong Sima?
Մակերես	267.668 կմ²
Ազգաբնակչություն	▲2 300 000 մարդ (2023)
Խտություն	6,1 մարդ/կմ²
Հիմն	La Concorde
Կարգախոս	Union, Travail, Justice, Union, Work, Justice, Единство, труд и справедливост, Undeb, Gwaith, Cyfiawnder և Enotnost, delo, pravica
Հիմնադրված է	1960 թ.
Արժույթ	Կենտրոնական Աֆրիկայի Կենտրոնական Աֆրիկայի պետությունների ֆրանկ
Կենտրոնական բանկ	Կենտրոնական Աֆրիկայի պետությունների բանկ
Ժամային գոտի	UTC+1, Արևմտյան Աֆրիկայի ժամանակ և Աֆրիկա/Լիբրևիլ
Հեռախոսային կոդ	+241
Ինտերնետ-դոմեն	.ga
Մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքս	0,706
	gouvernement.ga

Գաբոն (ֆր.՝ Gabon [ɡaˈbõ]), գտնվում է Կենտրոնական Աֆրիկայում։ Տարածքի մեծ մասը զբաղեցնում են Հարավգվինեական բարձրավանդակը, Շայյու և Բյուրեղային լեռնաշղթաները։ Դեպի արևելք և հարավ այն սահմանակից է Կոնգոյի Հանրապետությանը (սահմանի երկարությունը 1903 կմ է), հյուսիսում սահմանակից է Կամերունին (298 կմ) հյուսիս-արևմուտքում սահմանակցում է Հասարակածային Գվինեային (350 կմ)^[6], իսկ արևմուտքում սահմանակցում է Ատլանտիկ օվկիանոսի ջրերին։ Ընդհանուր երկարությունը սահմանի 2551 կմ է, իսկ ջրափնյա գծի երկարությունը 885 կմ։ Ջրափնյա գիծը երկու մասի է բաժանում Լոպես հրվանդանը։ Հարավային ափին կան ուղիղ, հարթ, ծանծաղ ճահիճներ։ Հրվանդանից հյուսիս ջրափնյա գիծն ավելի խիստ կտրտված է։ Գաբոնի ընդհանուր մակերեսը 267․667 կիլոմետր քառակուսի է։ Դրանից ջրային մակերեսն է 10․000 քառակուսի կիլոմետր (3,7 %), իսկ ցամաքինը՝ 257․667 քառակուսի կիլոմետր է^[6]։

Բնական պայմաններ

Գաբոնը գտնվում է հասարակածային գոտում։ Պայմանավորված է տաք և խոնավ կլիմայով, մոտ 80 %-ը տարածքում օկուպացված է խիտ մշտադալար անտառներով։ Ռելիեֆը բարձրանում է դեպի արևմուտք, որտեղ ճահճային ափամերձ դաշտավայրերի լայնությունը 30-200 կմ է և դեպի արևելք, որտեղ սարահարթերը և լեռնաշղթաները ավելանում են։

Ռելիեֆ, երկրաբանական կառուցվածք և օգտակար հանածոներ

Գաբոնի տարածքը բաժանված է չորս ֆիզիկաշխարհագրական տարածաշրջանի։ Գաբոնի ներքին մասը զբաղեցնում են անտառները և Հարավգվինեական բարձրավանդակը։ Մեծագույն բարձունքները հասնում են Շայու լեռան մոտ 1580 մետր բարձրության վրա։ Այստեղ առկան են մանգանի և ոսկու հանքավայրերը։

Կլիմա

Կլիման տաք և խոնավ է, ինչպես նաև անցումային։ Ամսական միջին ջերմաստիճանը 22 °C-ից 24 °C- ի է հասնում, հունիս-հուլիս ամիսներին ջերմաստիճանը հասնում է 25 °C-ից մինչև 27 °C-ի, իսկ հարավ-արևելքում ապրիլ ամիսին եղանակը գերազանցում է 32 °C-ը։ Միջինում տեղուների քանակը հասնում է 1500-2000 միլիմետր, իսկ մեկ տարվա ընթացքում ջրափնյա գծի տեղումների քանակը հասնում է մինչև 2500-4000 միլիմետրի։

Ներքին ջրեր

Գաբոնի գետային ցանցը շատ խիտ է և հարուստ։ Գլխավոր գետը Օգովն է։ Նրա ավազանին պատկանում է երկրի տարածքի զգալի մասը։ Առավել խոշոր վտակներից է Իվիդնոն և Նգունիեն։ Ափամերձ գետերից են Նյանգան և Կոմոն։ Գետերը ջրով լի են ամբողջ տարվա ընթացքում։ Մեկ տարվա ընթացքում հիդրոԷներգետիկայի ներուժը հասնում է 48 միլիարդ կիլոմետր ժամի։

Հող և բուսականություն

Գաբոնի մոտ 80 %-ը ծածկված է խիտ խոնավ մշտադալար և անցողիկ մշտադալար արևադարձային անտառներով, իսկ անտառները ծածկված են կարմիր-դեղին հողով։ Անտառում կա բազմաթիվ ծառեր, կարմիր և դեղին փայտ, սև սանդալ, որոնք ունեն արժեքավոր նշանակություն։ Ի տարբերություն մյուս մասի՝ հարավում և հարավարևելյան մասում անտառների մեծ մասը կրճատվել է և փոխարինվել խոտի բարձր սավանաններով։ Ափին աճում է նաև մագլենի անտառները։

Կենդանական աշխարհ

Ըստ իրենց տեսակային կազմի՝ բնորոշ է Արևմտյան Աֆրիկայի ենթաշրջանի Եթովպիայի տարածաշրջանին։ Խոշոր կենդանիներից հայտնաբերվել են փղեր, տարբեր տեսակի այծքաղներ, գիշատիչ ընձառյուծներ, բորենիներ։ Տարածված են կապիկները այդ թվում ՝ գորիլաները և շիմպազեները։ Գետերում բնակվում են նաև գետաձիեր և կոկորդիլոսներ։ Կան շատ թռչուններ, ինչպես նաև թունավոր օձեր։ Տարածված են շատ միջատներ, որոնցից ամենավտանգավորը ցեցե ճանճն է։

Ծանոթագրություններ

↑ 2 // Constitution de Gabon (ֆր.) — 1961.
↑ https://www.ethnologue.com/language/fra
↑ Delfi — 1999.
↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/africa
↑ Human Development Report — UNDP, 2022.
↑ ^6,0 ^6,1 «Всемирная География › Африка › Габон» (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 21-ին. Վերցված է 11 марта 2009-ին.

Արտաքին հղումներ

Պաշտոնական կայք

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գաբոն» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 632)։

[_0adf263b8e3f0a4a-1] 2 // Constitution de Gabon (ֆր.) — 1961.

[_bfe353e1f8305677-2] ttps://www.ethnologue.com/language/fra

[_c3de25dd81ccda2c-3] Delfi — 1999.

[_927d5349bca0df39-4] ttps://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/africa

[_3a32ca68f69cbe09-5] Human Development Report — UNDP, 2022.

[worldgeo.ru-6] 6,0 ^6,1 «Всемирная География › Африка › Габон» (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 21-ին. Վերցված է 11 марта 2009-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]