Egiptia
| Egiptia | ||
| جمهورية مصر العربية Gumhūriyyat Miṣr al-ʿArabiyyah | ||
|
| |
| Standardo di Egiptia | Blazono di Egiptia | |
| Nacionala himno: | ||
| Bilady, Bilady, Bilady | ||
.svg?lang=io)
| ||
Urbi:
| ||
| Chefurbo: | Kairo | |
| Precipua urbo: | Kairo | |
Lingui:
| ||
| Oficala lingui: | Arabiana | |
| Tipo: | Republiko | |
| · Prezidanto: | Abdel Fattah el-Sisi | |
| · Chefa ministro: | Sherif Ismail | |
Surfaco: (30ma maxim granda)
| ||
| · Totala: | 1 001 449 km² | |
| · Aquo: | 0,632 % | |
Habitanti: (16ma maxim granda)
| ||
| · Totala: | 76 milioni[1] (2009) | |
| · Denseso di habitantaro: | 76 hab./km² | |
Plusa informi:
| ||
| Valuto: | Egiptiana pundo | |
| Veho-latero: | dextre | |
| ISO: | EG
| |
EGY
| ||
818
| ||
| Reto-domeno: | .eg, .مصر* | |
| Precipua religio: | islamo (84%) | |
Egiptia jacas en nordest-Afrika, kun parto di lua teritorio (Sinai-peninsulo) en Azia. Oficala nomo dil stato esas Gumhuriyet Masr il-Arabiya, ed ol esas republiko guidata da prezidanto.
Historio
| Precipua artiklo: Historio di Egiptia |
| Precipua artiklo: Anciena Egiptia |
Egiptia havas tre longa historio e konsideresas un ek la "bersili" di homala kulturo. Restaji pri homala agadi de Paleolitiko (cirkume 35.500 til 30.000 yari ante nun) trovesis en lua teritorio. Dum mezolitiko Halfan-kulturo prosperis en la valo dil Nilo de 18l000 til 15,000 yari aK. En la regiono di Der Tasa, Alta Egiptia, on trovis restaji de Tasiana-kulturo, qua existis cirkume 4.500 yari aK. Multa altra kulturi prosperis dum yarcenti en Alta e Basa Egiptia.
Cirkume 3.900 yari ante Kristo, Sahara divenis plu arida, e multa populi enmigris vers la valo dil Nilo. Cirkume la yaro 3.150 aK, faraono (rejulo) Menes fondis l'unesma dinastio. Ne esas klara se Menes esas la sama faraono konocita kom Narmer, qua anke konsideresas un ek la faraoni qui unigis Egiptia.
Egiptiana kulturo - religio, arto, linguo, kustumi - prosperis dum la tri sequanta yarmili. L'unesma quar dinastii konstruktis multa piramidi, inkluzite la piramido di Djoser (de la triesma dinastio) e la piramidi di Giza (de la quaresma dinastio). La periodo historiale konocita kom Anciena Dinastio od Anciena Imperio duris de cirkume 2.700 til cirkume 2.200 aK.
Kronologiala periodi di Egiptia:
- Anciena imperio, 3ma—6ma dinastii: 2665 aK—2155 aK.
- Unesma Meza periodo, 7ma—10ma dinastii: 2155 aK—2040 aK.
- Meza imperio, 11ma—14ma dinastii: 2040 aK—1650 aK.
- Duesma Meza periodo, 15ma—17ma dinastii: 1650 aK—1554 aK.
- Nova imperio, 18ma—20ma dinastii: 1554 aK—1080 aK.
- Triesma Meza periodo, 21ma—24ma dinastii: 1080 aK—712 aK.
- Pos-Egiptiana periodo, 25ma—31ma dinastii: 712 aK—332 aK.
- Helena periodo: 332 aK—c. 300 pK.
- Kopta periodo: c. 300—641.
- Araba periodo: 641—.
Moderna Egiptia divenis nedependanta de Unionita Rejio ye la 28ma di februaro 1922, kom monarkio. Pos la 18ma di junio 1953 ol divenis republiko.
Politiko
Egiptia esas republiko pos la 18ma di junio 1953. Tamen, pos 1967 til nun lando vivas preske kontinue sub "urjanteso-lego". De 1981 til 2011 lando vivis sub autokratismo di Hosni Mubarak, qua asumis povo pos la mortigo di Anwar Sadat[2]. Ye la 11ma di februaro 2011 pos intensa populala protesti, Mubarak renuncis. Un uniono di militisti, komandita dal marshalo Mohamed Hussein Tantawi asumis povo.
Segun la konstituco di 2011 la prezidanto elektesas por 4-yara periodo e povas rielektesar nur unfoye sequante.
La parlamento havas 2 chambri: Shura Konsilantaro (Maglis el-Shura), kun 264 membri, e Popula Asemblajo (Maglis el-Sha’ab), kun 454 membri.
Geografio
Kun 1 002 450 km² Egiptia esas la 30ma granda lando dil mondo en totala surfaco. Granda parto di lando esas kovrata da sika dezerto, e recevas mezvalore 2-5 mm di pluvo en un yaro. La regiono cirkum Nilo havas fertila suli, e koncentras la maxim multa habitantaro.
Ekonomio
| Precipua artiklo: Ekonomio di Egiptia |
La precipua produkturi por exportacajo esas petrolo, oleal produkturi, fosfato, kotono, stofi e frukti. La duimo dil habitantaro laboras en agrokultivo.
Demografio
L'ficala linguo esas Araba. Ek la habitantaro, 85~90% esas Mohamedani, e 10~15% Kristani.
Lua maxim granda urbo esas Kairo. Altra importanta urbi esas Alexandria ed El-Giza.
Kulturo
Egiptiana kulturo esas mult influanta ube Arabiana linguo parolesas e Kopta linguo. La moderna kulturo de Arabia e de Mez-Oriento recevas forta influi de Egiptiana literaturo, muziko, cinemo e televiziono. Egiptiana "renesanco" eventis dum fino di la 19ma yarcento e komenco di la 20ma yarcento. Nomi quale Muhammad Abduh, Ahmed Lutfi el-Sayed, Muhammad Loutfi Goumah, Tawfiq el-Hakim, Louis Awad, Qasim Amin, Salama Moussa, Taha Hussein e Mahmoud Mokhtar weldis idei quale laikeso, individuala libereso e kredo en la cienco por formacar liberala idealo qua adportus progreso.[3]
Egiptiana Naguib Mahfouz esis l'unesma skriptisto en Arabiana linguo qua recevis la Nobel-premio pri literaturo. Lando anke havas du notora autorini, Nawal El Saadawi, ed Alifa Rifaat.
Referi
- ↑ http://www.msrintranet.capmas.gov.eg/pls/fdl/tst12e?action=&lname=
- ↑ "Succession Gives Army a Stiff Test in Egypt," nytimes.com
- ↑ 'Egypt, A Short History'. Loko di publikigo: Unionita Rejio.
| Nedependanta stati en Afrika |
| Aljeria | Angola | Benin | Botswana | Burkina Faso | Burundi | Centrafrika | Chad | Demokratial Republiko Kongo | Djibuti | Egiptia | Equatorala Guinea | Eritrea | Eswatini | Etiopia | Gabon | Gambia | Ghana | Guinea | Guinea Bisau | Ivora Rivo | Kabo Verda | Kamerun | Kenia | Komori | Kongo | Lesotho | Liberia | Libia | Madagaskar | Malawi | Mali | Maroko | Maurico | Mauritania | Mozambik | Namibia | Nigeria | Nijer | Ruanda | San-Tome e Principe | Senegal | Sierra Leone | Seycheli | Somalia | Sudafrika | Sudan | Sud-Sudan | Tanzania | Tunizia | Togo | Uganda | Zambia | Zimbabwe |
| Nesuverena teritorii |
| Ceuta | Kanarii | Madeira | Melilla | Ocidental Sahara | Mayotte | Reunion | Sokotra |
| Nedependo ne agnoskata |
| Somalilando | Puntlando |