Kap (bovenkruier)
De kap van een bovenkruier ligt los op de romp van de windmolen en kan door het kruiwerk 360 graden draaien. De draaibare kap werd in de 15e eeuw uitgevonden. In de kap ligt de bovenas met het bovenwiel.
De bovenkant van de kap is gedekt met Kalenberger riet of bestaat uit hout met dakleer. Alleen dit inlandse riet is geschikt als kapbedekking vanwege de fijnheid, waardoor het zeer duurzaam is. Ook is dit riet naar de top toe spits. Het riet wordt vastgezet met touw, omdat ijzerdraad te glad is en het riet er daardoor tussen uit kan glijden en ook omdat door de zuren uit het riet ijzerdraad te sterk aangetast wordt.
De voorkant van de kap wordt het voorkeuvelens genoemd en de achterkant het achterkeuvelens. De driehoekige voorkant van de kap boven de askop is gepotdekseld en dit deel wordt het stormschild of wolfseind genoemd. Onder de askop zit de windpeluw met het steenbord en daaronder de baard. Aan weerskanten van de askop zitten de uitneembare storm- of windluiken van waaruit men bij de askop kan komen.
De zwaarste balk is de windpeluw waar 70 tot 80% van het gewicht van de bovenas met het wiekenkruis op rust. De windpeluw ligt op het rechter- en linkervoeghout, die over de gehele lengte van de kap lopen. Aan de andere kant van de voeghouten ligt de korte spruit, die tevens deel uit maakt van de staart van de molen. De achterkant van de bovenas rust op de pensteen in de penbalk. Tussen de penbalk en de korte spruit zit vaak ter versteviging voor de door de bovenas uitgeoefende achterwaartse druk nog een extra balk, de broekbalk. Ook kunnen twee, korte balken in de lengterichting liggen en vormen dan zo het broekstuk. De windpeluw wordt ook nog ondersteund door de steunder of burgemeester, die verbonden is aan de onderkant van de steunderbalk of lange spruit. Bij grote kappen liggen naast de burgemeester ook nog twee wethouders. Ook komen er twee burgemeesters voor. Voor of achter het bovenwiel ligt de lange spruit, die een deel van de staart is. Op de plaats van de ijzerbalk of steunderbalk kan de lange spruit ook zitten. Ook komt het voor dat de lange spruit bovenop de ijzerbalk ligt.
Onder het rechter- en linkervoeghout loopt de overring door, die deel van het kruiwerk uitmaakt. De kap rust op de overring. De spantring is met de overring verbonden door roosterhouten. Op de spantring rusten de twee kapspanten en daartussen zitten de gordingen met bij een rietenkap ook nog de rietregels (rietsporen) en rietlatten (rinkellatten). De roosterhouten zitten in de voeghouten met een pengatverbinding, lopen over de overring heen en zitten vast onder de spantring.
Windpeluw
In het midden van de windpeluw ligt het steenbed met de halssteen waar de hals van de bovenas op ligt. Omdat de bovenas iets achteroverligt wil de halssteen naar voren kantelen. Om dit te voorkomen is aan de buitenkant het steenbord aangebracht. Tegen het kantelen van de windpeluw zitten een beide uiteinden zwanenijzers, die verbonden zijn met de voeghouten.
IJzerbalk
De ijzerbalk zit in het midden van de kap. In de ijzerbalk zit het taplager van de koningsspil. Op de plaats van een ijzerbalk kan ook de lange spruit liggen. Bij een aanwezige ijzerbalk ligt de lange spruit meestal achter het bovenwiel, maar kan er soms ook bovenop liggen.
Sprenkel
De sprenkel gaat het doorbuigen van het voeghout tegen. Ter hoogte van het bovenwiel staat een rechtopstaande balk waar van de bovenkant af aan weerszijden een ijzeren staaf met spanwartel naar de uiteinden van het voeghout loopt. Met de spanwartels wordt het geheel op spanning gebracht.
Fotogalerij
-
Voorkeuvelens met wiekenkruis en daaronder de baard met jaartallen van de Walderveense molen. Ook het steenbord is zichtbaar achter de wiek. -
Spantring met roosterhouten van de Walderveense molen. Ook de overring is nog net zichtbaar. In het midden steekt de lange spruit uit de kap. -
Achterkeuvelens met korte spruit en broekstuk van de Walderveense molen -
Binnenkant voorkeuvelens met steenbed en halssteen van de De Hoop -
Windpeluw met steenbed en halssteen van de molen De Hoop -
Windpeluw met op de achtergrond de zwanenhals van windpeluw naar rechtervoeghout en op de voorgrond de burgemeester (steunder). Rechts de steunderbalk. -
Windpeluw, steunder en lange spruit -
Burgemeester van de De Hoop. Linksonder de overring en rechtsboven de steunderbalk -
De twee burgemeesters van De Nieuwe Molen -
Penlager van de gietijzeren bovenas op de pensteen in de penbalk van de Walderveense molen -
Penbalk met pensteen en poortstokken van de De Hoop -
Van links naar rechts: Penbalk, broekstuk en korte spruit van de De Hoop -
Penbalk verbinding met linker voeghout van de Concordiamolen -
Penbalk -
Tapgat voor koningsspil in ijzerbalk -
Spant op spantring en lange spruit doorvoer door de kap van de De Hoop -
Lange spruit op de plaats van de ijzerbalk van de De Hoop. Tevens is de sprenkel te zien (met zwarte ijzeren staven). -
Busdeur in ijzerbalk met daarboven de ijzeren, lange spruit van de De Vriendschap -
Roosterhouten -
Roosterhouten. Links: linkervoeghout. Rechts: overring. -
Roosterhouten. Links: spantring. Rechts: overring. -
Achterkeuvelens van De Hoop -
Achterkant kap van De Hoop -
Wolfsdak (voorkant kap) met gepotdekselde punt van De Hoop -
-
Bos Kalenberger riet
.jpg?lang=nl)
.jpg?lang=nl)
