Adasaurus
| Adasaurus Status: Uitgestorven, als fossiel bekend | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||
| Adasaurus mongoliensis | |||||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Geslacht | |||||||||||||||||
| Adasaurus Barsbold, 1983 | |||||||||||||||||
| Typesoort | |||||||||||||||||
| Adasaurus mongoliensis | |||||||||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Adasaurus is een geslacht van vleesetende theropode dinosauriërs, behorend tot de Deinonychosauria, een groep uit de Maniraptora, dat in het late Krijt leefde in het gebied van het huidige Mongolië. De typesoort is Adasaurus mongoliensis.
Adasaurus had het gewicht van een wolf en was een snelle, intelligente, warmbloedige, bevederde jager of omnivoor.
Naamgeving en vondst
Het fossiel van Adasaurus is in 1977 benoemd door Barsbold maar slechts geïllustreerd door een foto en zonder verdere beschrijving zodat het nomen nudum bleef. In 1983 gaf Barsbold een eerste, zij het minimale, beschrijving zodat meestal wordt aangenomen dat de naam vanaf dat jaar geldig is. De geslachtsnaam verwijst naar Ada, een boze geest uit de Mongoolse mythologie; de soortaanduiding naar Mongolië.
Het holotype, IGM 100/20, is gevonden in een laag van de Nemegtformatie die dateert uit het onderste Maastrichtien, ongeveer 68 miljoen jaar oud. Het bestaat uit een gedeeltelijk skelet met schedel van een volwassen dier. Bewaard zijn gebleven: de achterkant van de schedel en onderkaken, de wervelkolom tot en met de voorste staart, de schoudergordel, het bekken en beide achterpoten minus één voet. Het specimen is nog steeds niet adequaat beschreven zodat nog veel onduidelijk is over de precieze eigenschappen van deze soort.
In 1983 werd een paratype aangewezen: IGM 100/51, een gedeeltelijk skelet zonder schedel maar met achterpoten. In 2004 werden twee specimina aan de soort toegewezen: IGM 100/22, dat de voorste schedel bewaard heeft en resten van de voorpoten, en IGM 100/23, een voorste schedel en onderkaken. De toegewezen exemplaren vullen het holotype dus goed aan.
Beschrijving
Adasaurus is een middelgrote dromaeosauride. Gregory S. Paul schatte in 2010 de lengte op twee meter, het gewicht op vijftien kilogram. Michael Mortimer extrapoleerde een lengte van 237 centimeter. Het dijbeen van het holotype is 272 millimeter lang.
De wervelkolom bestaat vermoedelijk uit tien halswervels, elf ruggenwervels, en vijf sacrale wervels; van de staart zijn alleen de voorste zeven wervels bekend. Er zijn vier premaxillaire tanden, elf maxillaire en dertien in de onderkaak voor een totaal van zesenvijftig.
In de meeste eigenschappen toont Adasaurus een mozaïek van kenmerken die ook van andere dromaeosauriden bekend zijn, zoals het vogelachtige bekken met een sterk naar achteren gericht schaambeen. Hoogstwaarschijnlijk was Adasaurus warmbloedig en bevederd.
Enkele onderscheidende eigenschappen kunnen worden aangegeven. Anders dan bij de meeste dromaeosauriden was de tweede teenklauw, de beruchte "sikkelklauw" van die groep die bij het lopen omhoog gehouden werd en waarmee trappend diepe wonden konden worden toegebracht aan prooidieren, bij Adasaurus niet vergroot. Het is onduidelijk wat dit betekent voor de jachttactiek. Het kan zijn dat Adasaurus een solitair levend dier was dat zich specialiseerde in de jacht op kleine dieren; aan de andere kant zou het gebrek aan bewapening juist gecompenseerd kunnen zijn door het jagen in grotere troepen zoals bij de huidige hyenahonden. De tweede teenklauw is niet langer dan het eerste kootje van de tweede teen. Overeenkomstig is het tweede middenvoetsbeen erg smal; het hoefde kennelijk minder krachten te weerstaan. Bij de darmbeenderen wijken de voorbladen sterk uiteen, een teken dat de buikholte vrij breed was, misschien een aanpassing om ook plantaardig materiaal te verwerken in samenhang met het verlaten van een hypercarnivore levenswijze, waarop de gereduceerde sikkelklauw zou kunnen wijzen. Het voorblad heeft vooraan een opvallende inkeping. Van het darmbeen heeft het achterblad een sterk verdikte achterste bovenrand. Een laatste unieke afgeleide eigenschap, autapomorfie, is dat in het bekken het zitbeen sterk naar achteren buigt.
Fylogenie
Adasaurus werd door Barsbold in de Dromaeosauridae geplaatst. Latere exacte kladistische analyses hebben dit bevestigd. Volgens sommige studies bevindt Adasaurus zich meer bepaald in de Dromaeosaurinae, volgens andere in een meer basale positie, onder de Dromaeosaurinae en Velociraptorinae in de stamboom.
Literatuur
- Barsbold, 1977, "O evolutsiy chishcheich dinosavrov". Trudy - Sovmestnaya Sovetsko-Mongol'skaya Paleontologicheskaya Ekspeditsiya 4: 48-56
- Barsbold, 1983, "Khishchnye dinosavry mela Mongoliy", Transactions of the Joint Soviet-Mongolian Paleontological Expedition 19: 1-117