Enjambement

Enjambement is het doorlopen van een zin over twee (of eventueel meer) versregels. De mogelijke redenen om dit te doen zijn onder andere:

Het creëren van ongebruikelijk rijm.
De kat viel van de trappe,
mijn vader verkoopt aardappe-
len en uien. (Multatuli)
Het nadrukkelijker maken van rijm.
de bloemen, witte en gele als room en rood'
als kindernagels en getreepte, lood-
blauw als een avondlucht bij windgetij. (Herman Gorter)
Het minder nadrukkelijk maken van rijm.
Omwille van het metrum of ritme.
Een zin kan door een enjambement niet alleen als een geheel worden gelezen, maar er worden door enjambement ook aparte versregels gecreëerd, die op zichzelf kunnen worden gelezen. Zo creëert de dichter eventuele meerdere betekenislagen.
Bijna nooit zie je een vogel in de lucht
zich bedenken, zwenken, terug. (Judith Herzberg)
Om meer nadruk te leggen op een woord. Woorden aan het einde of het begin van een versregel vallen meer op.
In het voorbeeld bij punt 5 kan de eerste versregel ook als een op zichzelf staande zin worden gelezen ("Bijna nooit zie je een vogel in de lucht[.]") Wanneer een versregel grammaticaal gezien niet op zichzelf zou kunnen staan als een complete zin, spreekt men wel van een 'sterk' enjambement. Vanwege een constellatie van bovengenoemde punten kan dit een krachtig retorisch en poëtisch effect hebben:
In deze morgen zie ik dat de nachten
Dragend geweest zijn, van extase zwaar - (Martinus Nijhoff)

Externe links

Lemma Enjambement in het Algemeen Letterkundig Lexicon, G.J. van Bork, D. Delabastita, H. van Gorp, P.J. Verkruijsse en G.J. Vis, 2012, geraadpleegd op 7 mei 2021.

Bronnen, noten en/of referenties