Ontbijtkoek
| Ontbijtkoek | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Kruidkoek wordt vaak gegeten met boter
| ||||
| Land |  Nederland .svg?lang=nl){kind=small} België
| |||
| Hoofdingrediënt(en) | Roggemeel | |||
| Gang | Ontbijt | |||
| Type | Koek | |||
| Gegeten met | Boter | |||
| ||||
Ontbijtkoek of peperkoek is een koeksoort. De koek kent verschillende varianten en namen, zoals snijkoek, lekkerkoek, zoete koek, hapkoek, honingkoek, kruidkoek of pondkoek genoemd.[1]
Achtergrond
Ontbijtkoek wordt gemaakt van roggemeel of roggebloem, waaraan suiker, glucosestroop, fructosestroop, kandij, specerijen en rijsmiddelen (E-500, E-450a) en eventueel tarwemoutmeel (voor de kleur) zijn toegevoegd. Een hele ontbijtkoek weegt tussen de 450 en 600 gram. In 100 gram koek zit ongeveer 1,2 gram vet en 69,5 gram koolhydraten.[2]
De bereiding is als volgt: eerst wordt suikerstroop gekookt, die wordt vervolgens door de roggebloem gemengd, na afkoeling en rijping (enkele dagen) wordt het deeg gekneed, ook opbraken genoemd, met honing, kaneel en bakpoeders. Na toevoeging van vruchten en dergelijke wordt het geheel gedurende een uur gebakken op 180° C.
Ontbijtkoekvarianten kennen toevoegingen van appel, gember, noten, rozijnen, kaneel en andere specerijen.
Ontbijtkoek in Nederland
Koninklijke Peijnenburg B.V. is de Nederlandse marktleider in ontbijtkoek. Bolletje staat op de tweede plaats waarna Modderman volgt. In 2007 werden in Nederland 100 miljoen ontbijtkoeken verkocht. Dat was tweemaal zoveel als in het jaar 2000. De koek wordt aangeprezen als 'gezond', dat is niet gebaseerd op de samenstelling die voor een derde uit suiker bestaat.[3]
Veel Nederlandse huishoudens beschikken over een speciale ontbijtkoektrommel om de eetwaar tegen uitdrogen te behoeden. Deze langwerpige broodvormige trommel was vroeger gemaakt van blik en later van kunststof.
Peperkoek in België
Vanaf de dertiende eeuw stond Vlaanderen bekend voor zijn met honing bereide peperkoek. Er waren verschillende variaties in omloop. In Gent voegden de peperkoekbakkers amandelschilfers en stukjes gekonfijte sinaasappelschillen als versiering toe. Filips de Goede, hertog van Bourgondië, zou zo verlekkerd geweest zijn op de Vlaamse peperkoek dat hij deze lekkernij introduceerde in Frankrijk. Er bestond in die tijd zelfs een export naar Engeland. De peperkoekbakkerijen bevonden zich in die streken waar de bijenteelt werd beoefend. In de 16de en 17de eeuw floreerde de imkerij. De honing- en wasproductie was voldoende voor de binnenlandse markt. Peperkoek en andere zoetigheden kwamen in het bereik van de gewone bevolking, die deze op speciale gelegenheden zoals Nieuwjaar en Kerstmis lieten smaken. [4]
Peperkoek werd ooit door Vlaamse IJslandvaarders gebruikt als medicijn tegen zogenoemde mouwfreters, ontstekingen aan de pols die ze opliepen bij het van ingewanden ontdoen van de gevangen vis. Als remedie werd peperkoek op de aangetaste plekken gedaan.[5]
In Vlaanderen en in het zuiden van Nederland wordt ontbijtkoek peperkoek genoemd, wat de algemene Middelnederlandse benaming is. In de Kempen sprak men vroeger ook van pondkoek, omdat de koek per pond afgesneden en verkocht werd. Bekende producenten hiervan zijn Vondelmolen, Meli en Lotus Bakeries. De Vreese-Van Loo, de oudst bekende industriële producent uit dit rijtje, is in 2021 door Vondelmolen overgenomen.
Variaties
- Bossche koek
- Deventer koek
- Gemberkoek
- Groninger koek
- Kandijkoek
- Kruidkoek
- Oudewijvenkoek of "oal wief" (noorden van Nederland)
- Venlose peperkoek
- Volkoren ontbijtkoek
Zie ook
- ↑ Peperkoek volgens het Dialectloket van de Gentse Universiteit
- ↑ Voedingsstoffen in ontbijtkoek Nederlands voedingsstoffenbestand (NEVO)
- ↑ De complete ontbijtmisleiding Foodwatch, nieuwsbericht, 4 april 2012
- ↑ Zwaenepoel, A. (2020). De gastronomische identiteit van de Zwinstreek
- ↑ Naar IJsland: Een verhaal vol heroïek Lezing op zondag 22 september 2013 door Katrien Vervaele
