Ceratopia
De Ceratopia, of (taalkundig onjuist) Ceratopsia, vormen een groep ornithischische dinosauriërs.
De naam werd in 1890 door Othniel Charles Marsh bedacht voor een "infraorde"; daar deze paleontoloog een zeer beperkte kennis van de klassieke talen opgedaan had, spelde hij het woord fout: de betekenis is "hoorngezichten" en de correcte woordvorming is dus Cerat (van het Griekse keras, keratos, "hoorn") plus opia (het meervoud van ops, "gezicht") maar naar analogie met Triceratops voegde hij er een overbodige "s" in zodat het Ceratopsia werd. Voor namen boven het niveau van de familie-groep geldt volgens de naamgevingsregels prioriteit niet dwingend en dus is sindsdien de paleontologische wereld verdeeld tussen de traditionalisten die menen dat eenmaal gemaakte naamgevingssfouten altijd navolging verdienen of dat in elk geval het enkele feit dat ze nagevolgd zijn die fouten al correct maakt en kritische wetenschappers die vinden dat als je het meervoud van een Latijns woord wil gebruiken, je beter ook inderdaad dat meervoud kan gebruiken. In de populair-wetenschappelijke literatuur die op dit gebied in omvang de wetenschappelijke verre overtreft, is de eerste groep het meest invloedrijk gebleken, hetgeen geleid heeft tot een conditionering van ook de serieuze wetenschapper.
De eerste definitie als klade werd gegeven in 1997 door Peter Dodson: alle Marginocephalia die dichter bij de Ceratopidae staan dan bij de Pachycephalosauridae. Paul Sereno gaf in 1998 een overeenkomende definitie: alle Marginocephalia die dichter bij Triceratops staan dan bij Pachycephalosaurus. In 2005 verbeterde Sereno zijn definitie door voor de zekerheid veel meer vormen uit te sluiten: de groep bestaande uit Triceratops horridus Marsh 1889 en alle vormen nauwer verwant aan Triceratops dan aan Pachycephalosaurus wyomingensis (Gilmore 1931), Heterodontosaurus tucki Crompton and Charig 1962, Hypsilophodon foxii Huxley 1869 en Ankylosaurus magniventris Brown 1908.
De Ceratopia vormen met hun zustergroep de Pachycephalosauria een strikte onderverdeling per definitie van de Marginocephalia.
Tot de Ceratopia behoren vermoedelijk de Psittacosauridae en de Neoceratopia. De volgende fylogenie is dus niet per definitie juist:
Een mogelijke stamboom is de volgende:
| Ceratopia |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
De oudst bekende ceratopiër is Yinlong uit Azië; de volgende is Chaoyangsaurus uit het Kimmeridgien; vormen uit Noord-Amerika komen voor tot in het Maastrichtien.
Mogelijke gedeelde nieuwe eigenschappen, synapomorfieën, van de Ceratopia zijn: het bezit van een centraal os rostrale op de snuit; het bezit van uitstekende hoorns op de jukbeenderen; een gewelfd verhemelte gevormd door de praemaxillae; het bezit van een centraal predentarium dat ondersteund wordt door een brede symfyse van de onderkaken.
Ceratopia hadden vermoedelijk oorspronkelijk zes sacrale wervels in het heiligbeen. Dat nam toe tot acht sacrale wervels bij zwaardere basale vormen, negen in Ischioceratops en tien tot twaalf bij de Ceratopidae.
Literatuur
[bewerken | brontekst bewerken]- Marsh O.C. 1890. "Additional characters of the Ceratopsidae, with notice of new Cretaceous dinosaurs". American Journal of Science 39: 418–426
- Dodson P. 1997. "Ceratopsia". In: Currie P.J., Padian K., eds. Encyclopedia of Dinosaurs. p. 106. San Diego: Academic Press
- Andrew Knapp, Robert J. Knell, Andrew A. Farke, Mark A. Loewen & David W. E. Hone, 2018, "Patterns of divergence in the morphology of ceratopsian dinosaurs: sympatry is not a driver of ornament evolution", Proceedings of the Royal Society B 2018 285 20180312 DOI: 10.1098/rspb.2018.0312
