Polhavet

Den utskrivbare versjonen er ikkje lenger støtta eller kan ha rendring-feil. Oppdater eventuelle bokmerke i nettlesaren din og bruk den vanlege utskriftsfunksjon til nettlesaren i staden.

Polhavet eller Nordishavet er det minste, grunnaste og nordlegaste av dei fem verdshava. Det ligg i det arktiske området rundt Nordpolen.

Trass i at det er så kaldt, er havet svært rikt på liv. Det gjev næring til mikroorganismar som igjen blir mat for fiskestimar og kvalar. Av denne grunnen har ein drive mykje fiske i Nordishavet.

Oseanografi

Havbotnen

Polhavet har ei flatevidd på 14 090 000 km² og ei gjennomsnittsdjupn på 1 038 meter, noko som gjer det til det grunnaste verdshavet. Ein viktig grunn til dette er den eurasiske kontinentalplata som strekkjer seg langt nordover.

Havet er delt i to av den undersjøiske Lomonosovryggen. Den største djupna er Frambassenget, som går 4 665 meter under havoverflata.

Vatn

Den viktigaste vasskjelda er Norskestraumen, siste delen av Golfstraumen, som går langs den eurasiske kysten. Vatn kjem òg inn frå Stillehavet gjennom Beringsundet, medan Aust-Grønlandsstraumen står for det meste av det utgåande vatnet.

Is i havet

Store delar av havet er islagt, også om sommaren. Dette gjer det vanskeleg å segla i, men skaper eit opphaldsområde for isbjørn, kvalross og selar. Det er teikn som tyder på at isen i Nordishavet kan forsvinna om sommaren, noko som trugar dyra som lever der. Dette gjeld særleg isbjørnen, som er eit landdyr, og som no kan koma til å bli utrydda.

Ressursar

I Polhavet finst mange naturressursar, både i form av dyreliv, som fisk og havpattedyr, mineral, som metall, sand og grus, og petroleumsfelt. Dei sistnemnde i den politiske dødsona midt i havet har ført til politisk usemje blant land som meiner dei har krav på henne – Danmark, Canada, Noreg, Russland og USA.

Flora og fauna

Om lag 50 artar sjøfugl rugar ved Nordishavet, blant dei alker, stormfuglar, måsar, skarvar, terner og somme rovfuglartar. I månadene juni og juli hekkar fuglar i store koloniar på fuglefjell ved kysten. Fuglane får si føde frå havet. Av selar er det åtte artar i regionen, og nokre av desse føder på drivisen. Den største selarten i Polhavet er kvalrossen som blir opptil fire meter lang og eitt tonn. Selane vert jakta på av isbjørnen. Han jagar først og fremst mindre selartar. I havet finst m.a. kvalartane grønlandskval, narkval og kvitkval.

Det viktigaste plantelivet i Nordishavet er fytoplankton, som finst i store mengder i området. Fyroplanktonet får næring frå elvane som munnar ut i havet og frå havstraumar frå Atlanterhavet og Stillehavet.^[1]

Geografi

Polhavet er omkransa av landmassar frå Noreg, Russland, Alaska, Canada, til Grønland.

Fleire nordgåande elvar renn ut i havet, særleg frå Sibir. Petsjora, Ob, Jenisej og Lena er nokre av dei største.

Transport

Dei russiske byane Murmansk og Arkhangelsk er dei viktigaste hamnene til havet. Andre hamnebyar er Churchill og Inuvik i Canada, Prudhoe Bay og Barrow i USA, Pevek, Tiksi, Dikson og Dudinka i Russland og Kirkenes og Vardø i Noreg.

Nordvestpassasjen og Nordaustpassasjen er sjøvegar som kan brukast om sommaren. Nordishavet er òg ei viktig flyrute fordi det er den kortaste vegen mellom Europa og Stillehavskysten av Amerika.

Øyar og øygrupper i Nordishavet

Bakgrunnsstoff

Underet i Nordishavet Arkivert 2005-02-09 ved Wayback Machine.
Isbjørn uten is? Arkivert 2004-12-25 ved Wayback Machine.

Kjelder

Referansar

↑ Physical Nutrients and Primary Productivity Professor Terry Whiteledge. National Oceanic and Atmospheric Administration.

[1] Physical Nutrients and Primary Productivity Professor Terry Whiteledge. National Oceanic and Atmospheric Administration.

[1]