Ur (bovid)
Ur (Bos primigenius). Esqueleta
d'ur datat de 7500 abans la nòstra èra amb impactes de sagetas e sagaias
| Règne | Animalia |
|---|---|
| Embrancament | Chordata |
| Sosembr. | Vertebrata |
| Classa | Mammalia |
| Sosclassa | Theria |
| Infraclassa | Eutheria |
| Òrdre | Artiodactyla |
| Familha | Bovidae |
| Sosfamilha | Bovinae |
| Genre | Bos |
- Bos taurus primigenius
- Bos mauretanicus Thomas, 1881
- Bos namadicus Falconer, 1859
EX : Atudat
L'ur[1] es un Bovid desaparegut, aujòl de las raças actualas de bovins domestics. Son nom scientific es Bos primigenius; sos noms latins son urus o ura.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]
L'ur seriá aparegut en Índia al Pleïstocèn inferior, fa environ dos milions d'annadas[2]. Seriá probablament eissit de Bos platifrons o de Bos acutifrons, coneguts dins las Siwaliks [3].
Auriá puèi migrat vèrs l'Orient Mejan e la rèsta d'Asia per ganhar Euròpa al Pleïstocèn mejan. La data precisa de sa difusion en Euròpa varia segon las fonts : començament del Pleïstocèn mejan (siá fa environ 780 000 ans) [3], 275 000 ans [4] o 250 000 ans [5].
Fòrça autors destrian tres sosespècias, largament espandidas a travèrs lo mond ancian :
- los urs europèus e mejan-orientals (Bos primigenius primigenius) ;
- los urs asiatics o indians (Bos primigenius namadicus[6]) ;
- los urs nòrd-africans (Bos primigenius africanus = Bos primigenius opisthonomous = Bos primigenius mauretanicus)[7] ».
Es de notar que de formas regionalas mal conegudas existisson, e es possible qu'aja existit de sosespècias non descrichas. L'ur de Sicília aviá una talha inferiora de 20 % als urs continentals[8].
L'ur foguèt caçat pels gropes de Neandertalians, coma o atèstan las descobèrtas arqueologicas realizadas dins los sites coma Biache-Saint-Vaast o La Bòrda. L'ur foguèt puèi fòrça frequentament representat dins l'art parietal del Paleolitic superior, en particular a Lascauç o Font de Gaume.
Aprèp sa desaparicion dins las autras regions del mond, demorèt pro abondant dins los bòsques d'Euròpa fins a l'Edat Mejana, data a laquala qualques mesuras de proteccion foguèron presas per protegir una cacilha de tria per la noblesa. Èra l'unic simbòl del Principat de Moldàvia (romanés: bour del latin bubalus), e es representat sul blason de Romania e de Republica de Moldàvia. Aquestas mesuras restrenchas demorèron gaire efectivas, e lo darrièr ur salvatge identificat foguèt tuat dins lo bòsc de Jaktorów, en Polonha, en 1627.
La domesticacion de l'ur
[modificar | Modificar lo còdi]La domesticacion de l'ur salvatge, Bos primigenius, remontariá a 8000 ab. J.-C., a l'Orient Mejan puèi en Índia[9].
Caduna de las tres sosespècias seriá estada domesticada, e seriá a l'origina de raças domesticas : los urs europèus e mejan-orientals (Bos primigenius primigenius) serián a l'origina dels bestials sens bòça domestics (Bos primigenius f. taurus), los urs asiatics o indians (Bos primigenius namadicus) an versemblablament donat lo bestial domestic de bòça, o zèbu (Bos primigenius f. taurus = Bos primigenius f. indicus) e l'ur nòrd-african (Bos primigenius africanus = Bos primigenius opisthonomous = Bos primigenius mauretanicus) poiriá aver contribuit al patrimòni genetic dels bestials domestics africans (per exemple Cluttonbrock 1999)[7] ».
Nòtas
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Lo francisme auròcs* (per dire "ur") es artificial e desconselhable en occitan.
- ↑ Paleontologisk Museum de l'Universitat d'Òslo
- ↑ 3,0 et 3,1 E. Crégut-Bonnoure et Cl. Guérin (1996), « Familha dels Bovids », Les grands mammifères plio-pléistocènes d'Europe, Masson, coll. Préhistoire.
- ↑ d'aprèp Lehmann en 1949, citat per Van Vuure en 2002.
- ↑ d'aprèp lo Paleontologisk Museum de l'Universitat d'Òslo.
- ↑ Grisson (1980), a prepausat de far d'aqueste taxon una espècia a part, mas es pas estat seguit gaire.
- ↑ 7,0 et 7,1 Margret Bunzel-Drüke, « Ecological substitutes for Wild horse and Aurochs », WWF Large Herbivore Initiative, 2001, PDF.
- ↑ D'aprèp Brugal en 1987 e Van Vuure en 2003.
- ↑ Font : Laboratoire de Préhistoire et Protohistoire de l'Ouest de la France [1]. Sus la domesticacion en Índia (en fach dins l'actual Paquistan), vejatz tanben Badam, 1984.
